16.8 C
Prizren
E premte, 29 Mars, 2024

Has: Kullani, shprehje e vuajtjeve të grave hasjane

Hasi është njëri ndër rajonet me shumë karakteristika të veshjeve, e njërin ndër to që e dallon nga të gjitha viset e tjera të Ballkanit janë veshjet karakteristike të Hasit. Eksperti i këtij lëmi, Dr. Nexhat Çoçaj shpjegon disa nga karakteristikat që e dallojnë këtë rajon, e ajo është veshja me kullan. Ai thotë se e merr këtë emër nga brezi, i cili quhet kulla në të folmen e Hasit.

” Kullani shoqërohet me pjesët e tjera të veshjeve, por meqenëse për kullanin lidhen pjesën e sipërme dhe të poshtmet, përkatësisht pothuaj të gjitha pjesët e veshjeve në përjashtim të mbathurat dhe pjesët që shërbejnë për lidhjen e kokës, që në njëfarë mënyrë edhe këto të fundit simbolikisht lidhen me kullanin. Në këtë lloj të veshjes bie në sy forma e kullanit, krejt e veçantë nga çdo veshje tjetër, mënyra e lidhjes së pjesëve me të dhe ngjyrat, me të cilat mbështillet. Por, gjithashtu një rol të veçantë luan edhe mënyra e mbështjelljes së kullanit, mbështjellje kjo që mund të jetë me funksion informativ (dekorimet, që i ngjiten si pjesë të veçanta zbukuruese) dhe funksioni për lehtësim të kryerjes së punëve të përditshme”, është shprehur ai.

Pëlhurat e punuara në vek

Të gjitha nënzonat etnografike të krahinës së Hasit, sipas ndarjes dhe klasifikimeve i kanë bërë studiuesit e njohur Prof. Rrok Zojsi, Prof, Andromaqi Gjergji, A. Dojaka, S. Shkurti, M. Tirta, Ll. Mitrushi, A. Onuzi, Y. Selimi etj, që i takojnë grupit të veshjeve me dy futa (kanaca). Po sipas studiuesve ky klasifikim është bazuar në fazën e zhvillimit të kostumeve popullore në fillim të shek. XX. Nevoja në njërën anë dhe në anën tjetër ndryshimi praktik, ndikuan në masë të madhe në banorët e fshatrave të Hasit që t’i emërtojnë jo vetëm pjesë të veshjeve, por edhe materialin që e përgatisnin për veshje. “Në bazë të formës, ngjyrës, trashësisë edhe pëlhurat, e punuara në vek i kanë marrë emrat e tyre”, shprehet Çoçaj. Kullani, emërtimi popullor i brezit, që e bartin gratë e Hasit në pothuaj gjysmën e fshatrave të kësaj krahine etnografike, për çka edhe është e njohur kjo veshje specifike.

“Veshja e grave me kulla është veshja më specifike”

“Kullani ngjishet për beli, duke e mbështjellë sa më mirë, pjesën ku bashkohen rrobat e pjesës së sipërme me ato të poshtmet. Dhe, si pjesë ndërlidhëse e pjesëve të veshjes, kullani shërben edhe për t’i lidhur pjesët e poshtme me ato të sipërme, që vetëm me anë të kullanit shndërrohen në veshje unike. Në shumë krahina, apo zona etnografike, kjo pjesë e veshjes ndryshon shumë për nga pamja e pse jo edhe nga funksioni dhe historia e saj”, është shprehur Çoçaj. Ai thotë se në shumë zona të tjera pjesët e ngjashme apo të përafërta për nga funksioni quhen brez, postova e me ndonjë emër tjetër.

“Veshja e Hasit, përkatësisht veshja e grave me kulla, është veshja më specifike jo vetëm e krahinës së Hasit, por në gjithë Rrafshin e Dukagjinit. Dhe si e tillë, është pikërisht kullani shenja më dalluese e kësaj veshje dhe njëherësh bartëse e transformimeve të kësaj veshje nëpër etapa të ndryshme historike. Kullani është pjesë, e cila më së shumti iu nënshtrua ndryshimeve të kohës, ngase këto ndryshime u kushtëzuan nga ngjarjet historike dhe luftërat që i diktuan ato ngjarje në të kaluarën. Gjithsesi, ngjarjet historike ndikuan edhe në ndryshimin e veshjes, për faktin se luftërat diktuan ndryshimin e kushteve ekonomike e bashkë me to edhe mënyrën e jetesës, përkatë- sisht të veshjes”.

Çoçaj shpjegon se bartja e kullanit te gratë hasjane ishte detyruar. Shumica e burrave ishin në kurbet, e ato ishin edhe burra dhe gra, kurse deri në kohën e pasluftës dihet se Hasi ishte lokacionin pa ujë, andaj edhe ndryshe quhej Hasi i Thatë. Derisa ajo pjesë me dru në bel u shërbente për të bartur ujin që shpesh ishin detyruar të bartnin nga Drini i Bardhë ose ndonjë burim i largët.

(Kosova Sot)

 

Më Shumë

Gjini: Vendimi është fushatë qëllimkeqe

Doktori Sebajdin Gjini, i cili para do ditësh u shkarkua nga shefi i Repartit të Obstetrikës ka reaguar, duke e konsideruar vendimin e spitalit...

Rohde: Masakrat si kjo në Krushë të Madhe treguan se kishte ardhur koha për ndërhyrjen e NATO-s

Ambasadori gjerman në Kosovë, Jorn Rohde tha se masakrat si kjo në Krushë të Madhe të Rahocecit, 25 vjet më parë ka treguar se...

Lajmet e Fundit