Autori: Ma.Sc. GENT GJINI
Shteti i Republikës së Kosovës, është sendërtimin e saj e ka sipas dizajnit të ndërkombëtarëve gjegjesisht me shtetin me të cilin identifikohemi me të ashtuquajturin “Pako e Ahtiarit”. Ne shtetii ynë, i Republikës së Kosovës kemi subjektivitetin dhe elementet e shtetit, ku ato gjitha atributet që thiren gjitha shtetet tjera ne ato i kemi, pra kushtetutën, institucionet, kemi poashtu të drejtat më të avancuara të njeriut, kemi gjykatat kemi kufirin, dhe atë gamë më moderne të të drejtave edhe lirive ndaj njeriut dhe qytetarit ndër ato me të përsosura në rajon e me gjerë. Por si rrjedhoj e ketij diskutimi edhe elementetet kyq, te pakontestueshme si populli që jemi shumicë shqipëtare, ato të drejat të komuniteve, dhe historinë e lavdishme shqipëtare. Pra në, pika të shkurta kjo është e gjitha, ajo qe rrumbullakësohet shteti aktual i Republikës së Kosovës.
Duke ditur, në parim edhe gjithë instrumentet e shtetit pra edhe aparatin e dhunës, gjegjësisht policisë edhe të ushtrinë që e kemi ne formim të sipër, ashtu edhe institucionet tjera të sigurisë. E këto gjitha janë ato elmentet, të shtetit tipik qe i pranon rendi ndërkombëtar dhe sikundër me këtë kemi të plotësuar standardin e identifikimit si shtet. Dhe ajo, që quhet në populli “era shtet” ku valon stema, apo flamuri i Republikës së Kosovës. Dhe e kemi subjektivtetin ndërkombëtar, ate të pranuar si shtet pothuajse nga gjysma e më tepër e shteteve të botës.
Por elementet subjektive të shtetit, ta quash ndryshe shpirtin, frymen, e popullit zërin e saj nuk e kemi të artikuluar dhe sanksionuar ashtu, në kushtetutën dhe ne ligjet aplikative e ajo që quhet dhe mungon eshte mjeti juridiko-politk i referendumit, ku vet populli flet, ku populli përcaktohet për politikat madhore dhe publike të vendit të tij. Ku populli duhet të ishte me këtë, legjislativi dhe ligjvënësi i nismave ligjore dhe ku vet, ai popull është ai që rregullon të “ashtuquajturat” qarjet dhe krizat që ka shoqëria dhe vendi kështu, si çdo shtet normal që kanë edhe ata kriza. Kjo që të kuptohet, që vet ky popull i drejton velat e saj të anijes, që ajo është pronare e saj dhe e gjitha kjo quhet referendum e dikund, edhe plebishti popullor, që fare pak dallohen këto në esnecën e tyre.
Per fatin e keq, dhe ashtu edhe te befasueshme për popullin tonë kushtimisht te them ajo tortë që është bërë, kemi marur dhe na është ndarë kjo nga ata nderkombëtarët për neve sidomos si shumicën shqiptare, dhe komuniteteve tjera qe jetojnë, këta ndërkombëtarë dhe sponzorizuesit të pavarësise me vetëdije apo pa vetëdije ne kushtetutën qe na e kanë dhuruar blanko dhe që eshte derivuar krykëput nga pakoja e Ahtisarit, me këtë nuk e kanë respekutar popullin shumice shqipetare. Nuk është respektuar fryma dhe shpirit i shtetit, pra ajo qe e quajme referendumi popullor. Kjo nuk është paraparë, nuk na është dhënë , dhe nuk e kemi atë të drejtë qe populli të del të vendosi, dhe të mer rolin aktiv te te qenit akter i politikes vendimarëse. Pra kur, ka egzistuar postulati i vjetër i dhënë nga greqia antike asokohe që, “njeriu është qenie politike dhe duhet të jetë aktive” e si mund të jetë kur kjo na është, privuar neve kjo e drejtë më sublime e demokracisë të pakontestueshme për popullin pra referendumin popullor.
Historikisht të themi qysh nga Greqia antike, që njihet si embrioni dhe gurthemeli i periudhës kohore së lashtë atyre shteteve-poliseve greke ne zhvillimet e tyre, referendumi apo plebishiti ka pasur vendin e merituar dhe të respektuar, ku sovrani ka qenë populli, ku sovrani ka qenë, qenia e ashtuquajturës popullatë aktive ne vendosjen, dhe marjen e politikave më madhore per vendin.Kjo duke e pasur reflektimin si ne nismat legjislative si ne rregullimin ekonomik, si ne rregullimin politik e qe kur edhe vet populli, duke treguar rolin dhe ndikimin e saj ne referendume ka vendosur, edhe për betejat për luftë. Këto po qytete-shtete që nga ajo kohë pra nga Greqia e lashtë, dhe ashtu më vonë e trashëguar edhe nga Roma e vjeter republikane populli i tyre, ka pasur vendin dhe është pyetur kur janë vendosur qështjet e saj, ku individi, kryetari, dhe bartësit e pozitave udhëhëqëse kanë qene të detyruara, të ju binden popullit.
Sot referendumi edhe në këtë kohën e re, që po jetojmë pra në kohën bashkohore shumë shtetet perëndimore, e kane të njohur dhe legjitimuar këtë të drejte për pupullin e tyre. E kanë, të sanksionuar në kushtetutën dhe sigurisht që edhe rezultati apo produkti popullor që do të del nga populli shumicë në votim do të merret, për bazë dhe do hyn në agjendat politike dhe vendimarëse. Kjo për ta treguar dhe deshmuar se si është përcaktuar, populli për ndonjë nga qështjet shumë komplekse, madhore dhe që me atë që sigurisht do të jetë respektuar në mënyrë të pakontestueshme vet sovrani. E për shtetet demokratike kush është, që më së miri se vet sovrani që i mban shtetet, dhe ato i legjitimon.
Ky shkrim në mënyren më eksluzive, i dedikohet rolit dhe mjetit të referendumit në shoqëri, por edhe mesazhit kritikues pse nuk e ka kete të drejtë shteti i Republikës së Kosovës. Por poashtu me këtë, shkrim nuk kam qëllim që të tëreheqi paralele ndërmjet përfaqësuesve të popullit, apo për ta zhvlerësuar rolin e tyre politik në parlamentin e Kosovës të cilët janë zgjedhur prej popullit dhe kanë obligimin që të i përfaqësojnë bregnat e tyre. Dhe si rrjedhojë, e fjalës këta deputet të i artikulojnë në mendime dhe që ato sfidat qe kanë regjionet për të cilët kanë marrë votëbesimin por edhe për politikat unfikuese të shtetit të Kosovës. Kjo që padyshim, pa rolin e tyre të veqant të deputetëve nuk mund, të paramendohet shteti pa pasur përfaqesues të popullit, të përfaqësuar në parlament sepse gjithë shoqëria gjithë mileti, që jemi vetëm 2 milion banorë nuk mund të përfaqësohen në parlamentin e Kosovës kur, dimë që parlamenti ynë ka 120 ulëse. Por referendumi ka tjetër natyrë, dhe tjetër rol ndryshe nga përfaqësuesit të shtetit që edhe kushtimisht, referendumin mund ta quajmë sovranitetin me të qiltër dhe burimor ku flet vet zëri i popullit, dhe artikulohet ajo.
Kjo përkundër, deputetëve që ka edhe asi lloji, për fat të keq që vinë aty sa për kukëll, për meditje dhe mosrespektimit poashtu që i bëhet qarkut ata atë cilët e kanë zgjedhur atë për deputet dhe kështu edhe popullit e më gjerë. Kështu referendum, si instrument juridiko-politike e ka vendin e merituar në shoqëri dhe derisa shtetet perendimore që na e sollën pavarësinë, e kanë këtë të drejtë që ajo i takon popullit të tyre pra referendumit dhe atë e manifestojnë . Atëhere kjo,na shtron pyetjen, pse neve nuk na dhanë dhe pse popullit te Kosoves me votim, gjithmonë të kuptohemi kur kemi të bëjmë me prekjen e ashtuquajturës të sovranitetit të brendshëm, dhe te jashtëm dhe qështjeve më publike dhe madhore të vendit, këto vendosen nga skutat e burokracive qeveritare qe janë pakice dhe se këto kush më mirë se populli ynë, do të i rregullonte, dhe do ta mbush vakumin e ngërqeve të politikanëve dhe sesioneve parlamentare, qe bëhen shume të zhagshme dhe të neglizhuara
Referendumin shteti i Kosovës duhet ta ketë, dhe duhe ta sanksionojë atë dhe ky shtet të dihet se kujt i takon, dhe kush është sovrani i saj. Dhe si gjith shtetet që e thiren në atë atribut për shtet të popullit që quhet referendum edhe ne si populli kete vullnet demokraik ta kemi. Dhe pse, të mos e bëjmë këtë nismë që vet populli të jetë qenie politike, vet individi të jetë aktiv, në jetën politike dhe vet ai qytetar të ndihet pronar i shtetit të vet. Pra qytetari, të ndihet se indentifikohet me këtë shtet, dhe vet ai qytetar te i zgjedh vet punët e saj më madhore dhe publike, per interesin e vendit si në planin ekonomik, politik e më gjëre.