Njëri ndër udhëtimet midis misticizmit dhe besimit tanimë në tri pika, si forma të veçanta, është pikërisht pelegrinazhi për te varri i Sari Salltëkut në majën e Pashtrikut në Kosovë, në Teqenë e Sari Salltëkut, që ndodhet në malin mbi Krujë dhe te Qafa e Zhurit, por që nuk e ka këtë emër.

Për vendbesimin dhe pelegrinazhin në kërkim të gjetjes së qetësisë shpirtërore dhe të një fati më të mirë për trashëgimtar flet edhe dr. Nexhat Çoçaj, ekspert i trashëgimisë për rajonin e Hasit.

Nderimi i figurës së Sari Salltëk Babës

“Pelegrinazhi filloi nga 1 gushti i sivjetmë te vendpushimi i shenjtë i Shkëlqesisë së Tij, Sari Salltëk Babës, në Malin e Pashtrikut, që shënon 400-vjetorin qysh kur ky vend është vendosur nën përkujdesjen (mbikëqyrjen) e Teqesë së Madhe Autoqefale Ballkanike, me seli në Gjakovë e Prizren”, thotë Çoçaj.

Ai thotë se ky pelegrinazh trejavor, që ka nisur më 1 dhe përfundon më 21 gusht të secilit vit, i përkushtohet nderimit të figurës së shenjtorit, Shkëlqesisë së Tij, Sari Salltëk Babës.

“Vend-pelegrinazhi i Pashtrikut kalon nën përkujdesjen e Teqesë së Madhe Autoqefale Ballkanike 400 vjet më parë, pikërisht në gushtin e vitit 1614, nën udhëheqjen e misionarit të parë dhe më të shquar të Tarikatit Saadi në Ballkan dhe Evropë, Postmbajtësit të parë të Teqesë së Madhe Autoqefale Ballkanike, Hirësisë së Tij, Sheh Sulejman Axhiza Babës”, thotë Çoçaj dhe shton se në këtë mision, 400 vjet më parë, në këtë vend dha jetën Shkëlqesia e Tij, flamurmbajtësi i Sheh Sulejman Axhiza Ababës, Baba Ahmet – Sanxhaktari, ndërsa në gusht të vitit 2006, rreth katër shekuj më vonë, po aty ranë edhe dy dervishë të Teqesë së Madhe Autoqefale Ballkanike, Dervish Sadik Luma dhe Dervish Ismet Morina.

“Në prag të jubileut të 400-të të pelegrinazhit të Pashtrikut, Teqja e Madhe Autoqefale Ballkanike i kujton me respekt figurat madhore të saj, dervishët që shërbyen në këtë petk dhe në këtë mision, dhe bën homazh për tre dervishët e rënë, flamurtarin e Hirësisë së Tij, Sheh Sulejman Axhiza Babës, Baba Ahmet-Sanxhaktarin, që ra para katër shekujsh aty, dhe dy dervishët e rënë para tetë vjetësh, të vrarë mizorisht dhe në rrethana të panjohura, në po të njëjtën vend, Dervish Sadik Luma dhe Dervish Ismet Morina”, shpjegon Sheh Musa Shehu, postmbajtës i Teqesë së Madhe Autoqefale Ballkanike, Gjakovë-Prizren.

Teqeja e Sari Salltëkut në Krujë

Eksperti i trashëgimisë dr. Çoçaj, shpjegon se më 1 gusht të këtij viti ka vizituar edhe Teqenë e Sari Salltëkut në Krujë.

“Udhëtimi për në malin e Skënderbeut, ose siç njihet nga vendasit, mali i Krujës, që është i lartë 1176 metra dhe në majë të tij është dhe vendi i shenjtë i Sari Salltëkut. Mali i Krujës përfshin dy komponentë, që ia vlejnë për t’i vizituar, duke nisur me selinë e Sari Salltëkut në majë të malit, po ashtu me teqenë e “Haxhi Shajnit”, një objekt i shenjtë i fesë bektashiane, ose siç quhet ndryshe dhe “gjurma e të shenjtit”, që ndodhet para se të hysh në Krujë”, thotë Çoçaj dhe shton se pas “gjurmës së të shenjtit” shkojnë edhe besimtarë të fesë bektashiane, po ashtu edhe njerëz të tjerë që nuk i përkasin këtij besimi.

Ky objekt është ndërtuar këtu e 500 vjet më parë.

“Në brendësi të teqesë, ndodhet dhe “gjurma e të shenjtit”, pra gjurma e parë e Sari Salltëkut, në ikje e sipër. Është një gjurmë që krutanët e ruajnë me fanatizëm. Sari Salltëku, ky shenjtor i madh, gjurmën e dytë të tij e ka lënë në Korfuz, ku edhe atje ka një teqe të tilla dhe në atë vend është dhe varri i shenjtë. Sari Salltëku ka ardhur në Krujë në mesin e viteve 1300. Ai përhapi bektashizmin e kulluar duke parandier ndoshta vorbullën e mërive etnike në Ballkanin e trazuar”, thotë Çoçaj.

Varri i Salltëk Babës konsiderohet si i shenjtë

Kur jemi te toponimi i malit Pashtrik medoemos duhet të themi se për këtë toponim në popull gjallojnë shumë gojëdhëna, që lidhen me emrin e këtij mali.

Këto gojëdhëna lidhen me emrin Sari Salltëk Babës, varri i të cilit misionar të fesë islame në Evropë, gjendet në pikën më të lartë të Pashtrikut, 1998 metra.

Në popull, te varri i Sari Salltik Babës, që vizitohet për çdo vit më 14 gusht, bëhen nderime dhe homazhe. Pelegrinazhi në Pashtrik ka vazhduar edhe në kohën e komunizmit dhe ka qenë një festë gjithëpopullore.

“Varri i Salltëk Babës që në gjithë Hasin këtej në Kosovë dhe në Shqipëri respektohet si një i shenjtë i nderuar i Dershilerëve. Atje tashmë është vetëm varri i Sari Salltëk Babës dhe që në të gjitha kohët dhe rrethanat ai varr është çmuar e respektuar. Hasjanët atje shkojnë pas martesave të tyre, e kur Zoti nuk i gëzon me fëmijë atje shkohet për pelegrinazh dhe nga atje thuhet se fillon mbarësia dhe në të shumtën e rasteve nuset e reja pastaj mbeten me barrë, siç thuhet, sepse Zoti i ndihmon që pasardhësit të gëzojnë botën”, shpjegon Çoçaj.

Pelegrinazhi për në majën e Pashtrikut, në të vërtetë për hasjanët ka një ndjenjë të lartë shpirtërore, sepse ai pastaj shpjegon se po të mos niseshin për atë pelegrinazh në majën ku është varri i Sari Salltëk Babës, tregojnë se shumë vështirë shihet ose nuk mund të shkohet fare, sidomos nga femrat, por në momentin kur njeriu vendos të bëjë këtë pelegrinazh, atëherë ndien lehtësi trupore dhe shpirtërore.

Çoçaj shpjegon edhe ritin e atjeshëm ku kryesisht prehet ndonjë kurban, qengj, dhe pastaj ndahet më të gjithë pelegrinazhistët e atjeshëm, pastaj zihet hallvë dhe kjo tregon mirëkuptimin njerëzor.

“Kjo bëhet për të lindur nusja që deri atëherë nuk ka lindur”, thotë Çoçaj.

Kurse për figurën e Sari Salltik Babës njësoj flet si në Krujë si në Kospvë dhe kudo që ka shqiptar.

Një varr i tillë është edhe te Qafa e Zhurit që vendasit e quajnë dhe e konsiderojnë si tyrbe të Salltikut, por ekspertë, besimtarë e fetarë për të nuk flasin e nuk dokumentojnë ndonjë dëshmi. /kosovasot/

Mes natyrës, nuk kishte si të ndodhe ndryshe, veçse, ajo të shkrihej në pëlhurat e tyre. Natyra dhe me bukuritë e saj ka qenë inspirim për shumë nga artistët pjesëmarrës të rezidencës ndërkombëtare “Art Liberalization Europe III Diaspora”, por janë trajtuar edhe tema të tjera, përmes të cilave artistët kanë shprehur revoltën e tyre ndaj vizave.

Sipas artistëve që kanë qenë pjesë e kësaj rezidence, qëllimi është sensibilizimi i opinionit ndërkombëtar për barrierat që kanë artistët, që të dalin jashtë kufijve të Kosovës, për të prezantuar artin e tyre nëpër botë.

Naim Spahiu, organizator, thotë për “Zërin” se tema e rezidencës ndërkombëtare “Art Liberalization Europe III Diaspora” është ajo e liberalizimit në Evropë, që, sipas tij, “ka të bëjë me sensibilizimin e opinionit ndërkombëtar që ne si artistë i kemi barrierat, pengesat në arenën ndërkombëtare, duke e ditur që kemi telashe duke filluar nga ato më të thjeshtat, prej vizave”.

Teksa flet për edicionin e tretë të organizimit të kësaj rezidence, Spahiu tregon se është një nunër i konsiderueshëm i artistëve që janë pjesëmarrës dhe që i janë bashkuar qëllimit të kësaj rezidence.

“Ne si artistë jemi të organizuar që sado pak të japim kontributin tonë”, ka thënë Naim Spahiu.

Arbnor Morina, i cili i është bashkuar me vonesë artistëve të rezidencës, hante drekë dhe pikturonte në të njëjtën kohë.

“Dje kam ardhur me vonesë sepse nuk jam duke jetuar këtu dhe jam duke nxituar”, thotë ai.

Morina punonte dy peizazhe. “Meqë jemi në Gërmi nuk mund t’i ikim inspirimit të natyrës. Ne jetojmë nëpër vende shumë urbane me ngarkesë shumë dhe kjo është një mundësi edhe e relaksimit, edhe e socializmit me natyrën dhe inspirimit direkt nga natyra”, ka treguar Morina. Duke iu referuar organizimit ai thotë se dihet se kemi problem shumë të madh me lirinë e lëvizjes.

“Kjo është edhe një lloj proteste, një lloj pakënaqësie, karshi një sistemi “demokratik”, Bashkimit Evropian”, ka thënë artisti, derisa shprehet se gjithë organizimi e ka mesazhin e vet. “Ne e dimë që ky tentimi ynë është shumë i vogël karshi problemeve të mëdha që i ka shteti ynë me liberalizimin, por sidoqoftë kjo është një mënyrë e shprehjes së revoltës sonë artistike”, ka thënë Arbnor Morina.

Besarta Fetiu, një tjetër artiste pjesëmarrëse e rezidencës, e sheh këtë organizmi si mundësi e bashkimit të artistëve.
“Qëllimi i këtij organizimi është shumë i rëndësishëm, që ne artistët nga Kosova, Shqipëria dhe Maqedonia të takohemi mes vete”, thotë Fetiu e cila ka punuar dy punime ku ka paraqitur peizazhe.

Bashkim Zabërgja shprehet se mënyra më e mirë për të protestuar artistët është puna e tyre. “Ne artistët nuk kemi tjetër formë, pos mënyrës si punojmë ne, me atë protestojmë, me atë festojmë”, thotë Zabërgja, teksa punonte në një peizazh.

“Pasi është koloni, zakonisht punohen motive të atypëratyshme, dhe natyra më ka motivuar”, ka treguar Bashkim Zabërgja.

Uran Limani tregon se rezidenca ka të bëjë me mosdaljen e artistëve jashtë kufijve të Kosovës. Ai thotë se artistët duhet të jenë të lirë, sepse përfaqësojnë një shtet.

“Artistët janë ambasadorë të shtetit dhe ata nuk është dashur të kenë barriera për ekspozimin dhe prezantimin e punëve të tyre jashtë vendit”, shprehet Limani.

Teksa tregon për punën e tij dyditore, ai thotë se është një ndër protestat më të qeta, më të bukura, më paqësore, që bëhet përmes artit.

“Kam dy punime që janë peizazhe, që janë të realizuara në frymën që unë punoj vazhdimisht, që kanë tregimin e vet. Njëri peizazh përçon një moment të ftohtë, një kohë me borë, tjetri është më i ngrohtë, është peizazh fshati, ku shihet kulla si sinonim i traditës sonë”, ka thënë Uran Limani.

Në edicionin e tretë të rezidencën ndërkombëtare “Art Liberalization Europe III Diaspora”, e mbajtur më 8 dhe 9 gusht, kanë marrë pjesë 18 artistë që kanë trajtuar tema të lira, por që punimet e tyre është dashur t’i përfundojnë brenda dy ditëve aq sa ka zgjatur rezidenca.

Punimet do të grumbullohen, do të krijohet një fond, për të cilin Naim Spahiu, thotë se shpeshherë e përdorin për fonde bamirësie, për ndonjë organizim që ka të bëjë më gjendjen sociale të njerëzve të Kosovës.

Janë ndarë mirënjohje për të gjithë pjesëmarrësit dhe ata që e kanë përkrahur organizimin.

Mbështet biçikletën në pemë, nxjerr kitarën nga çanta dhe e lëshon në tokë me një karton në të cilin shkruan: “Po udhëtoj pa para dhe jam seksi”. Kap kitarën dhe fillon të këndojë këngën “Ice Cream Man”, që për një çast habit kalimtarët, që kthejnë kokën kah ai në sheshin “Nënë Tereza” në Prishtinë.

Edhe pse i lodhur nga udhëtimi me biçikletën e tij me dy palë pedale dhe me mbishkrimin: “Say my name” në konstruktin e saj, Wojtek Lewandowskin nuk e pengon që të argëtojë njerëzit me kitarë me të cilën mund të fitojë pak para për udhëtimin e tij të radhës, shkruan Koha Ditore.

“Luaj të gjitha zhanret e muzikës, blues, jazz… Çdo gjë që më bie ndërmend”, thekson Lewandowski derisa thith cigaren, para se t’i lagë buzët me “Fanta Shokata”.

Lewandowski, 30-vjeçar, ka ardhur në Prishtinë nga Nishi i Serbisë me një grup njerëzish si pjesë të projektit “Ecotopia World Tour” që kanë nisur një udhëtim nëpër vendet ballkanike.

“Jemi një grup i shpërndarë prej 20 vetash, të cilët jemi duke udhëtuar me biçikleta deri në Athinë të Greqisë. Grupi është i përbërë nga amerikanë, meksikanë, spanjollë, gjermanë, italianë”, thotë biondi shtatgjatë, përderisa falënderon kalimtarët që i dhurojnë para për performancën e tij.