Vlora e skafeve, trafikut, krim it të organizuar, Vlora që shihej përditë në mediat ndërkombëtare si çerdhe e tregues anarkie. Nga ana tjetër, Vlora që na çonte drejt Italisë, tokës së premtuar, në kohën kur të gjithë ia mbathnin nga sytë këmbët, thjeshtë për të ikur nga këtu.
“Bebi skafisti” është romani që risjell në kujtesë ngjarje disi të lëna mënjanë, por për fat të keq, histori të vërteta e të trishta se si vocërrakët merrnin udhët e trafikut, të krimit, rrugë në të cilat ndihmonte vetë policia, por edhe emra që sot janë biznesmenë të “nderuar” e ndoshta edhe më shumë. Një roman që rreket të shkruajë një pjesë të historisë dhe tragjedisë shqiptare postkomuniste duke dokumentuar me fakte, atë që ndodhi gjatë viteve të tranzicionit, për t’u lënë brezave një pasuri letrare që duhet lexuar me vëmendje.
Ngjarjet e këtij romani janë dramatike, por dhe tepër joshëse e interesante, çka do t’u bëjë të ndiheni mirë dhe të udhëtoni në kohë me një gomone misterioze, që endet në dimensione ku tragjeditë, dashuritë, joshja dhe pendesa janë pjesë e dhimbjes shqiptare të epokës ku jetojmë. Një roman që na njeh me ngjarjet e Vlorës gjatë viteve 1990-2000 – vite të trafiqeve të mëdha. Një roman që denoncon lidhjet e policisë me trafikantët e qenieve njerëzore, ku protagonist kryesor është Altini, një djalë 14-vjeçar, të cilin e kanë thirrur për të drejtuar një gomone oqeanike me katër motorë, me 250 kuaj fuqi secili.
Edhe emri “Bebi skafisti” nuk është një rastësi, por një emër i gjetur nga mediat italiane, pasi trafikantët e asaj kohe kishin vendosur t’ua besonin adoleshentëve drejtimin e gomoneve për të dërguar në brigjet e Italisë klandestinë, prostituta, bimë narkotike etj. Por libri nuk përfundon këtu. Ai do ta çojë lexuesin në episode dhe skena të panjohura, ku intrigat dhe prapaskenat ia lënë vendin njëra-tjetrës. Autori i librit hedh dritë mbi veprën e tij, e përmes saj, mbi Vlorën e 10 viteve.
Sa të vërtetë janë adoleshentët-skafistë që ju tashmë i quani bebi skafisti?
Po, titulli i librit “Bebi skafisti” është marrë nga mediet italiane gjatë viteve të trafiqeve të mëdha, 1993-2003. Ishte koha kur trafikantët e qenieve njerëzore u ndien të rrezikuar nga forcimi i masave të Guarda di Financës për të frenuar trafikun e paligjshëm midis të dyja brigjeve, sidomos pas vitit të mbrapsht 1997. Italia hodhi në det më shumë forca dhe nxori edhe ushtrinë në vijën bregdetare përballë Shqipërisë. Në këto kushte, skafistët u ndienë vërtetë të rrezikuar dhe nisën t’ua besonin gomonet adoleshentëve. Ata i merrnin ata me vete në udhëtimet e tyre dhe në kthim u jepnin drejtimin e gomoneve, deri sa aftësoheshin plotësisht. Kur Guarda di Financa konstatoi se gomonet po drejtoheshin edhe nga adoleshentët, vunë alarmin, ndërkohë që mediat italiane hapnin edicionet informative me “Bebi skafisti drejtojnë gomonet”.
Keni takuar ndonjë prej këtyre adoleshentëve? Kush i mësonte ata të merreshin me këtë punë?
Nuk kam takuar ndonjë prej tyre, por si dëshmitar i atyre ngjarjeve e di se si rekrutoheshin adoleshentët dhe në roman tregohet fare qartë.
Në roman mësohen shumë gjëra që nuk dihen dhe nuk janë dëgjuar ndonjëherë. Rekrutimi i adoleshentëve niste si një lojë, apo kuriozitet i tyre për të bërë një xhiro me gomone. Ky kuriozitet fëmijëror u shfrytëzua nga trafikantët, të cilët i stërvitën ata, por edhe i paguan gradualisht, derisa ata e panë se këtyre piratëve të vegjël dhe sypatrembur mund tu besoje gjithçka. Fillimisht për çdo rrugë ata merrnin nga 1 milion lireta, kur në një gomone oqeanike 11 m të gjatë hipnin 60 klandestin, por shuma shtohej për çdo javë dhe joshja e Bebi Skafistit i kishte futur edhe këta në rrjetin e trafikut.
Pse keni shkruar një roman për këtë histori? Keni lidhje personale me ngjarjet?
Nuk kam asnjë lidhje personale, por jetoj në Vlorë dhe jo vetëm si shkrimtar, por edhe si gazetar që shkruaja në atë kohë për situatën në Vlorë me pseudonimin Sazan Karaburuni, kam informacionin e nevojshëm, ç’ka më ka vlejtur për të shkruar romanin e 6-shtë “Bebi skafisti”.
Keni dijeni ku janë sot, ish-skafistët? A janë të njohur ata?
Ata që drejtonin dikur skafet dhe gomonet, disa u arrestuan nga Guarda di Financa, disa të tjerë hoqën dorë nga trafiqet dhe iu futën biznesit. Nuk kam informacion për përfshirjen e ndonjërit prej tyre në sferat e larta të politikës.
Ju vetë, keni udhëtuar me skaf?
Nuk kam udhëtuar ndonjëherë me skaf, por kam qenë në breg të detit në vitet ’93-’94-’95, kur skafet niseshin fare hapur dhe nën vëzhgimin e policisë drejtë Italisë ngarkuar me klandestinë.
Ju keni parë vetë skena ku policia bashkëpunonte me skafistët?
Përgjigjen për policë të lidhur me trafiqet do ta merrni në faqet e librit, pasi nuk mundet që në një intervistë në gazetë të komentoi skena apo sekuenca, pasi rrezikoj. Romani u jep shpjegime shumë pyetjeve dhe pikëpyetjeve dhe unë nuk kam dashur ta botoj në këtë kohë. Do kisha dashur të botohej pas 10 vjetësh, por nisa ta shkruaja në 2011 dhe e përfundova në 2012 plotë dy vjet. Aty flitet për aktivitetin dhe rolin e Komitetit të Shpëtimit Publik të Vlorës gjatë vitit 1997, për tragjedinë e Otrantos, për luftën e policisë ndaj bandave kriminale etj.
Romani ka edhe skena të nxehta dhe tepër joshëse, por shkon edhe përtej imagjinatës njerëzore, duke zhbiruar dhe ngritur në art vuajtjet e një nëne, e nënës së jetimit Altin të mbiquajtur Bebi Skafisti. Akuzat e saj kundër skafistit që i joshi dhe mashtroi djalin, klithin fortë dhe bien mbi honet detare të Kanalit të Otrantos, si një mallkim kohërash të mugëta.
Romani kapërcen epokat dhe ndalet edhe tek përplasja e së vërtetave mbi prejardhjen e shqiptarëve dhe grekëve, ku një debat i një profesori shqiptar me disa nacionalistë të Vorie-Epirit hedh dritë dhe dërrmon pretendimet absurde.
Romani fokusohet edhe tek ngjarja e rëndë e Komisionit të Caktimit të Kufijëve dhe zbulon se përse u vra Gjeneral Telini dhe kush ishin autorët e tij.
Të 370 faqet e romanit Bebi Skafisti të mbajnë të mbërthyer deri në fund dhe lexohen me një frymë. Është letërsi moderne pa kufizime dhe skema, letërsi e pleksur dhe histori që i duhet këtij vendi, i duhet brezave për të kuptuar se çfarë ka ndodhur në këtë vend gjatë viteve të tranzicionit maskara.
Ka personazhe të vërteta mes atyre që ju përmendi në libër?
Në faqen e parë të romanit tim shkruhet: “Çdo emër personazhi, pozicion apo ngjarje që ngjason me realitetin është vetëm një rastësi”./bw/