Nê Ru du Bac kaloj shpesh. Dikur merrja mbesën time nga çerdhja dhe jo rrallë kur kaloja në nr.XXXX ngreja kokên sikur tê doja tê shikoja dikê. Sigurisht, banorin e dikurshëm Romain Gary, edhe pse ai nuk jetonte mê. Dhe atêherê, për pak çaste rijetoja diçka tê kêndshme me jetên e tij të çuditshme dhe gjeniale njëkohêsisht: pilot lufte, shkrimtar, diplomat dhe dashnor i madh… Vetêm kur ai e ndjeu veten tê pafuqishêm tê përballonte nê shtrat dashurinê e njê femre, ai i tha vetes se s’duhej tê jetonte mê. Majt më! E ç’vlerê kishte jeta?! Dhe ai ishte njê nga ata njerêz që kur thoshhte njê fjalê nuk luante nga e tija: quhej Romain Gary!
Ishte prag Krishtlindjesh atë ditë të 2 dhjetorit 1980. Rrugët ishin mbushur me drita, lule dhe kurora të argjenda. Shoferit të botuesit të tij, ClaudeGallimard, me të cilin sapo kishte kaluar drekën në restorantin « Recamier » dhe që e kishte sjellë deri në shtëpi, ai vetëm i ngriti dorën duke e përshëndetur thjeshtë: «Mirupafshim!», « Au-revoir ! »… Por tjetri s’do ta shikonte më. Gjithçka ishte përgatitur.
Ai ishte ngjitur ngadalë, duke rrokur brenda një minute në imazhe të copëzuara tërë jetën e tij dhe ato ditë të fundme, të zbrazta, të trishta, ku tashmë nuk e ndjente më veten burrë. Një mikeshë pak kohë më parë e kishte pyetur sesi po e përballonte plakjen. Ndërsa ai i ishte përgjigjur : « Një katastrofë ! Por kjo s’do të më ndodhë kurrë ! E imagjinoj se ndryshe do të ishte nje jetë e tmerrshme. Por unë kam bërë një pakt me atë që është lart në qiell. Një pakt ku unë më së fundi nuk do të plakem !… »
I biri, Aleksandri, nuk ishte në shtëpi. Ai u xhvesh, veshi këmishën e tij blu, la një letër të shkurtër lamtumire, mbylli perdet e dhomës, hoqi hoqi xhaketën, pantallonat, çorape, këmishën ngjyrë blu, shkoi dhe tërhoqi nga një kuti ngjyrë blu revolverin e tij «Smith&Weston» dhe u shtri ngadalë në shtrat, duke u mbuluar me kuvertë deri në grykë. Pastaj kishte ngritur dorën, kishte futur grykën e revolverit në gojë dhe e kishte shkrehur!… Kështu ikte nga kjo botë shkrimtari Gary, siç kishin shkuar të vetëvrarë plot shkrimtarë të tjerë parizianë si poeti Nerval, Chamfort, Montherlant, La Rochelle, Debord apo siç kishte ikur një mëngjes të ftohtë përtej oqeanit i madhi Hemingway, pasi kishte shkruar Parisi, një festë e pambarimtë. Gary shkonte kështu të takonte nënën e tij, të cilën akoma e kërkonte në gjumë. Shkonte duke lënë pas një vepër të pasur dhe në veçanti një emër që do të shkruhej në historinë e letërsisë franceze.
Në letrën që kishte lënë sipër këmbëve, në cepin e krevatit kishte shkruar: «Jour J… Dita e fundit. Asnjë lidhje me vetëvrasjen e Jeane Serberg. Atyre që ju vjen keq janë të lutur të shohin gjetkë. Sigurisht, mund të thuhet se është si shkak i një depresioni. Por atëherë duhet pranuar se kjo ndodh që kur jam rritur, çka më lejoi të shkruaj veprën time letrare…»
Mungesa më e madhe në jetën e Gary-së ishte nëna e tij, pasi ajo i kishte dhënë atij dashurinë më sublime që mund të jepte një nënë, dashuri të cilën ai s’mund ta gjente diku tjetër. Dhe kështu, hija e saj, drama dhe vdekja e saj, do ta ndiqte pas gjithë jetën, edhe pse ai do të bëhej njeri i famshëm, siç kishte thënë profecinë ajo.
Në Rue du Bac, siç shkruan dhe në biografinë për të Myriam Anissimov, e cila kishte rrëmuar gjer në detaje në jetën e tij afektive, në dashuritë e rastësishme dhe dëshirat e tij, ajo tregon se vitet e fundit ai shëtiste gjithnjë në kërkim të ndonjë vështrimi ndjellës, të ndonjë vajze të re që përgjërohej për romanet e tij. «Sa herë që përkëdhelja ndonjë femër, – shkruante Gary, – sytë e saj kërkonin të gjenin në sytë e mi vështrimin e dashurisë. Dhe ajo i ndjente përbetimet e zemrës time në gjoksin e saj, në krahët e mia që e qarkonin dhe e shtrëngonin fort. Atëherë, ajo më merrte për një të dashuruar: ndërsa unë isha veçse në një lloj ëndrre. Shumë gra kanë pandehur kështu se ishin të dashuruara nga unë, ndërkohë që te unë, ato ishin veçse mungesa e dikujt. Kur unë rifilloja të bëja seks, e shikonin qartë provën e pasionit tim për to, frymëzimin tim, ndërkohë që unë luftoja me ato kohëra të shkuara, ku ndjesitë e mia të ngopura më privonin nga imagjinata dhe më kthenin në atë realitet ku ato gra të huaja më dukeshin tepër të bezdisshme. Ato mendonin të afroheshin më shumë dhe të plekseshin në mënyrë intime përmes shtrëngimeve tona, por pikërisht ato çaste, unë i braktisja ato për tu bashkuar me një tjetër…»
Pas ndarjes me aktoren amerikane Jean Seberg, jeta e tij shkonte nëpër mjegull. Rue du Bac, Rue de Rennes, restoranti «Recamier», «Lipp», «La Coupole»… Boulevard de Montparnasse… «Kohë me kohë ndonjë grua lidhte marrëdhënie me mua dhe pastaj ajo më linte, pasi femrat nuk i duan adoleshentët. Ka disa nga ato që qendrojnë diçka më gjatë, pasi ato janë të martuara dhe kanë familje. Dhe meqë unë u harxhoj jo shumë kohë, ato mendojnë se jam burri i jetës së tyre… Kam përshtypjen se ato e kuptojnë pastaj se jam një trap, por megjithatë unë vuaj, se më pëlqejnë vajzat e reja. Ndonjëherë, burrat e tyre vijnë të kërkojnë ndonjë shpjegim për veprimet e grave të tyre, por unë jam i pazoti tu them ndonjë gjë. Në fakt gjërat shkojnë jo keq, pasi ata e dinë se jam 60 vjeçar dhe në këtë moshë është më shumë miqësi. Por unë ëndërroj të bëj dashuri si gjithë djemtë adoleshentë…»
Në këto çaste kritike të jetës së tij, kur në një intervistë, një gazetar e kishte pyetur për kohën që kalon, plakjen dhe jetën, Gary i ishte përgjigjur: «Ah, plakja është një katastrofë! Por kjo s’do të ndodhë kurrë. E imagjinoj se duhet të jetë diçka e tmerrshme, por unë nuk mund të plakem, pasi kam bërë një pakt me atë që është lart në qiell, a e dini? Kam bërë një pakt me të që unë të mos plakem kurrë!... »
Vallë ç’donte të thoshte Gary me këto fjalë? Cili ishte pakti i tij? Ai i vetvrasjes, vet-asgjësimit?… Nxitonte të shkruante akoma dhe një roman, edhe një… Meqë s’kishte shumë kohë, ai i thërriste në shtëpi prostitutat “chic”, siç ishin Madame Claude, Madame Billy, të cilat i njihte prej kohësh, kur ishte diplomat dhe thërrisnin prostituta për liderët e vendeve afrikane që zbarkonin në Paris.
Një nga tekstet e fundit që kishte shkruar Gary ishte dhe një tekst i shkurtër për katalogun e një ekspozite që do të hapej në Paris mbi rezistencën franceze ku nën titullinSikur ferri të kishte mure… ndër të tjera ai do të shkruante: «… Ata që u shfarosën shkruanin. Dy muaj pas pushtimit të Polonisë, Emmanuel Ringelblum, kishte detyrën e arkivistit në Geton e Varshavës. Para se të pushkatohej, pas kryengritjes së getos më 1943, Ringelblum i kishte groposur kronikat e tij në një bidon qumështi të ngjitur. Autori – kurrë kjo fjalë nuk ka tingëlluar kaq shumë, – shënon në kronikën e tij: «Të gjithë shkruanin, madje dhe fëmijët…» Askush nuk do t’i njihte emrat e atyre që ngjiznin në vetvete një vepër të ardhme dhe që u vranë para se këto vepra të krijoheshin. Duke shkruar këto rreshta unë mendoj në veçanti për ata. Sa poetë, autorë dramatikë, romancierë? Atë çka ne quajmë në këtë apo atë vend të Europës një «rënie kulturore a nuk i detyrohet një breshërie mitrolozi, një plumbi pas zverkut, një dhome gazi? Një Shekspir i vrarë në moshën njëzet vjeçare, një Rimbaud i internuar në moshën gjashtë vjeçare pas arrestimeve në Vel’d’Hiv me yllin e verdhë; një Balzak i ardhshëm që nuk pati kohë të ndjejë kuptimin e komedisë njerëzore veç përballë skuadrës së pushkatimit… Po i ndaloj tani këto rreshta… Një turp i tillë, një tërbim i tillë, më kapin zemrën aq sa humbet dhe nocioni zemër; po, ju kap një ndjenjë kundër atyre, kundër jush, kundër nesh, kundër vetes time. Bombat që hodha mbi Gjermani nga viti 1940 deri në vitin 1944 ndoshta kanë vrarë në djep një Rilke, një Gëte, një Holderlin! Dhe sigurisht, nëse do duhej ribërë kjo gjë, do ta bëja sërrish. Hitleri na kishte dënuar të vrisnim. Kauzat më të drejta nuk janë asnjëherë të pafajshme. Duhet që njerëzorja dhe ç’njerëzorja ta ndërpresin luftën e tyre infernale!…”
Ajo që kishte menduar kaq herë Gary, ndodhi…. Ndodhi një ditë të muajit … të vitit 1980, në shtratin e tij, me revolverin Smith&Wesson, kaliber 38mm. Në këmbët e tij ai kishte lënë të shkruar dhe letrën e tij të fundit. Një kopje të letrës ia kishte dërguar me postë dhe botuesit të tij, ndërsa një tjetër, Leila-s, me të cilën bashkëjetonte vitet e fundit, të cilës ia kishte lënë në dollapin e saj të rrobave. Mund të shkonte i qetë…
“Me vetvrasjen e tij, letërsia franceze ra në zi”… do të shkruante kritiku i njohur Jean Daniel.
Në kishën Saint Louis të “Hôtel des Invalides” në Paris nuk u dha meshë për të, pasi ai ishte hebre. Ishte thjesht një çast përkujtimi, heshtjeje, në kujtim të luftëtarit dhe romancierit. Fjala e kancelarit të Madh të «Compagnon de la Libérartion» i bënte lavde rrugës heroike të këtij njeriu. Dhe ja, në fund, një zë buçiti nga salla. Ishte zëri i një këngëtareje polake që kishte ardhur t’i këndonte këngën e vjetër Le negre violet që dikur, kur ishte fëmijë, ia këndonte nëna e tij: «Ku je tani? Kush do tu puthë gishtërinjtë…?»
Roman Gary u varros dhe më vonë, më 15 mars 1981, trupi i tij u dogj në krematoriumin e «Père Lachaise» në Paris, sipas dëshirës së tij.
Në vitin 1949, kur Romain Gary kishte blerë një shtëpi në brigjet franceze të Mesdheut, në fshatin Roquebrune, ai i kishte thënë gruas së tij të parë, anglezes Lesly Blanch, se nëse vdiste, hiri i tij të hidhej pikërisht në ujrat e atij deti para syve të tyre. Dhe Lesley do ta mbante fjalën. E dashura e fundit e Gary-së, Leila Chellabi, që kujdesej gjithashtu dhe për djalin e tij, Diego, nga Parisi erdhi me një urnë hiri në Roquebrune, ku i priste Lesly. Ajo i kishte përgatitur të gjitha, madje kishte marrë me qera dhe një barkë, por meqë ishte sëmurë, ajo qëndroi në breg bashkë me Diegon, ndërkohë që Leila, me hirin e Gary-së, hipur në barkë, shkiste mbi ato ujra të qeta drejt banesës së fundit të Romain Gary, për të shpëndrarë atje, atë ç’kishte mbetur prej tij. Shkrimtari e donte shumë Mesdheun, për të cilin vite më parë kishte shkruar: «I shtrenjti Mesdhe! Paqja tënde latine aq e ëmbël për jetën, më qoftë falë, mëshirëmadh e miqësor. Me çfarë kujdesi vështrimi yt i lashtë e gazdhënës puthi dikur ballin tim adoleshent. Vij gjithnjë në bregun tënd me barkat që perëndimin sjellin në rrjetat e tyre. Gjithnjë kam qënë i lumtur në gurët e bregut tënd…” /gazeta-Shqip.com/
