Ai kontrolloi xhepat dhe nxori që andej një copë letër të vogël, mbi të cilën qe shkruar diçka me laps. Duke dashur të di ç’qe ajo letër, ia kapa vetëtimthi nga duart. Fedia bërtiti me të madhe dhe me dhëmbë të shtrënguar më kapi vrazhdësisht nga krahu duke më shkaktuar dhembje. Megjithatë, unë nuk e lëshova nga dora atë pusullë. Kaq shumë e tërhoqëm njëherazi sa letra u nda më dysh. Unë e hodha përtokë gjysmën time dhe Fedia bëri të njëjtën gjë me të veten. Kjo ishte dhe origjina e sherrit. Ai më pyeti tërë hidhësi përse ia rrëmbeva atë letër nga duart? Kjo gjë më acaroi keq dhe i thashë budalla. Pas kësaj ktheva krahët dhe erdha në shtëpi. Qëllimi im ishte të kthehesha përsëri atje, ta gjeja atë copë letër e të shihja se ç’kishte në të. Unë jam një grua me të vërtetë e keqe, xanxare, dyshuese dhe xheloze! Kam përshtypjen se ajo letër ka ardhur nga dikush, me të cilën, për asnjë në botë, nuk do të doja që Fedia të lidhej përsëri. U ktheva pra, kështu drejt vendit ku qe hedhur letra. Mblodha përtokë ato katër copëza të vogla dhe i solla me shpejtësi në shtëpi për t’i lexuar. Nuk mund ta përshkruaj emocionin që më kapi. Më dukej se ky person ndodhej aty, në Gjenevë dhe Fedia e takonte fshehtazi ngaqë ajo donte që unë të mos e shihja. A mund të isha e sigurt që Fedia nuk më tradhtonte? Si mund të më bindte ai për këtë? Ai e kishte mashtruar këtë grua! Përse atëherë s’mund të më mashtronte dhe mua po ashtu. Doja të dija që të gjitha, nuk doja të isha e mashtruar. Ata mendonin se unë s’dyshoja për asgjë, kujtonin se talleshin me mua. Eh, jo! Jam shumë krenare për të përballuar fyerje të këtij lloji, aq më tepër nga një njeri që s’më sheh dot me sy. Ndaj dhe jam betuar të vëzhgoj tërë kohën Fedian dhe të mos u zë shumë besë fjalëve të tij. Ndoshta është një gjë e keqe të përgjosh burrin tënd dhe mos të kesh besim tek ai, por ç’të bësh nëse karakteri im është i tillë, dhe unë s’mund të jem e qetë ngaqë e dua kaq shumë Fedian, sa bëhem xheloze për të. Është e qartë se edhe Fedia nga ana e tij nuk është aq i besueshëm. Për shembull, ai s’e zuri fare në gojë letrën e Drezdenit, (të cilën e di mirë që e ka marrë) dhe për këtë gjë ai mban një heshtje të plotë. Gjatë gjithë rrugës vrapoja dhe qaja, kaq shumë i trembesha asaj letre që mund të më sillte ndonjë të keqe. Po matesha t’i deshifroja copëzat e letrës, kur erdhi pronarja e shtëpisë e filloi të më bezdisë me pyetje. Së fundmi arrita t’i bashkoj ato copa letre dhe munda të lexoj “Rruga Rive, Zoti Blansharel, poshtë”. M’u bë sikur kjo letër ishte shkruar nga dora e kësaj gruaje. Ishte krejtësisht shkrimi i saj. Por edhe mund të gabohesha. Andrejevna për shembull ka krejtësisht të njëjtin shkrim. Fedia në vend që të vinte në kafene shkonte tek ajo. Ajo i kishte dhënë adresën e saj, ndërsa ai i hutuar siç është pothuajse e zbuloi hapur atë sekret, duke e nxjerrë letrën nga xhepi. Ajo është e aftë t’i jepej atij, thjesht, nga ligësia për të më bërë mua të vuaja. Ata kujtojnë se mund të më mashtrojnë, ashtu si më parë Fedia mashtronte Maria Dimitrievnën….

(pjesë nga ditari i Ana Dostojesvka)

Letra Dashurie Histori dashurie të mbetura në letra, shkruar në kohë malli, të njerëzve që i kemi njohur ndryshe. Disa fjalë zemre nga Joyce, Kafka, Fitzgerald, Hygo, Flaubert, Freud, Hemingway.

“Unë e dua atë dhe ky është fillimi dhe fundi i gjithçkaje”.

Scott Fitzgerald, shkrimtari i njohur anglez do të shkruante kështu në ditarin e tij, në rrëfimin për të shoqen, Zeldën.

Ishin kohë jo të bukura në jetën e çiftit, kur teksa Parisi zhytej në errësirë Zelda përjetonte orë të errëta të mendjes. Por kjo nuk e pengonte Fitzgerald ta donte, dhe të shihte në çdo përpjekje të saj për t’u shndërruar në gruan e dikurshme, atë që me një buzëqeshje në klubin e shkrimtarëve i kishte rrëmbyer zemrën. Janë dhjetëra letra dashurie të botuara pas vdekjes në një libër, që tregojnë pasionin e një tundimi që nuk mbaroi kurrë.

“Të më falësh që dhe në letra të ngjasoj si intelektuale. Unë e di se ti preferon diçka më të këndshme, më femërore, më tërheqëse”, do t’i shkruante Zelda në një tjetër letër.

“Unë të dua, dhe kjo do të ndodhë gjithnjë, në çdo jetë që do të kem”, i shkruan ajo, duke vijuar në një tjetër se “asgjë nuk mund ta shkatërrojë dashurinë tonë”.

“Nuk dua asgjë në botë më shumë se ty, dashurinë tënde. Të gjitha gjërat materiale janë asgjë. Unë nuk dua të jetoj, dua të dashuroj njëherë dhe të jetoj rastësisht…” do të shkruante Zelda. Për të, “lumturia dhe rehatia ishte kur ishte pranë tij dhe në asnjë vend tjetër”.

Nuk mund të ketë art pa dashuri. Historitë e dashurisë mbetur në faqe librash, apo tablosh e tregojnë këtë. Pas çdo libri të bukur fshihet një grua ose një burrë që ka frymëzuar autorin, apo një ndjenjë torturuese për të pasur pranë dikë. E tillë ishte dhe dashuria e Gustave Flaubert me Louise Colet. Shkrimtari që krijoi zonjën Bovari, kishte jetuar për vite me radhë një dashuri të fshehtë në Francën e atyre viteve me Colet.

“Dashuria, në fund, nuk është kuriozitet superan, një uri e panjohur që të shtyn në stuhi me gjoksin e hapur dhe kokën ulur”, shkruan ai.

Të ndiera janë dhe letrat që James Joyce gjithnjë në udhëtim ia niste të dashurës së tij, Nora Barnacle.

“Siç do të jetë i gjatë udhëtimi i kthimit, do të jetë edhe e mrekullueshme puthja jonë e parë. Mos qaj, e dashur, kur të më shohësh. Dua t’i shoh sytë e tu të bukur dhe të ndritshëm. Cila do të jetë fjala e parë që do të më thuash, kush e di? Të mendoj gjithnjë. Kur shkoj në shtrat nata është gjithnjë një lloj torture për mua… Jepmu mua, e gjitha, e gjitha kur të shihemi. E gjitha është e shenjtë, fshehur për të tjerët, duhet të ma ofrosh lirshëm. Dua të jem zot i trupit dhe shpirtit tënd…”.

Nuk kanë si të mos jenë të ndiera dhe letrat e Viktor Hygo për Adele Foucher. Më vitin 1821 ai i shkruante: “Kur dy shpirtra të cilët kanë kërkuar njëri-tjetrin për aq kohë për t’u rigjetur në më fund…, një bashkim i furishëm dhe i pastër si vetë ato… fillon në tokë dhe vazhdon përjetë në parajsë. Ky bashkim është dashuri, dashuri e vërtetë…, një besim i cili hyjnizon të dashuruarin, një bashkim jeta e të cilit rrjedh nga përkushtimi dhe pasioni dhe për të cilin edhe sakrificat më të mëdha janë kënaqësi të ëmbla. Kjo është dashuria që ti më bën të ndiej… Shpirti yt është krijuar për të dashuruar me pastërtinë dhe pasionin e engjëjve. I yti përgjithmonë V.H”.

Para dashurisë është dorëzuar dhe Sigmund Freud.

“Vogëlushja ime e dashur, e dija që, vetëm kur të ishe larg, do të ndërgjegjësohesha për lumturinë time të pamasë, dhe po aq, edhe për përmasën e saktë të asaj që më mungon…”, i shkruan ai Martha Bernays.

Volteri, iluministi francez ëndërronte vetëm vështrimin e Olymes teksa ishte i burgosur nga mbreti.

“Unë jam burgosur këtu në emër të mbretit; ata mund të më marrin jetën, por jo dashurinë që ndiej për ty”, i shkruan në vitin 1713 të dashurës së tij, disa minuta para se të arratisej.

Zhozefina është një tjetër personazh i njohur për frymëzimin që kishte arritur t’i jepte një udhëheqësi si Napoleoni.

“Kam ecur me mendjen mbushur me mendimet për ty. E ëmbla ime, e pakrahasueshme ç’efekt të çuditshëm ke mbi zemrën time. Por çfarë mbetet akoma kur nga buzët e tua, zemra jote merr një dashuri që më tret si zjarri? Je e zemëruar? Pse më dukesh e trishtuar? Je e shqetësuar?… Sa dhimbje ndiej në shpirt! Ti do të largohesh në mesditë. Do të të shoh brenda tri orëve. Deri atëherë, e dashura ime e ëmbël të dërgoj njëmijë puthje, por mos më jep asnjë si shkëmbim, pasi ato ma ndezin gjakun më keq”, i shkruante ai më vitin 1795.

E trishtë dhe e bukur është dhe dashuria mes Franc Kafkës dhe Dora Diamant.

“E dashur, më duhet të të shkruaj me vijëza bojëkafe, se përsëri më kanë marrë bojën dhe lapsi i dashuruar mbas teje po më grish. E dashur, sa bukur është kur moti i verës vjen m’u në zemër të vjeshtës, sa mirë! Sepse do ishte shumë e vështirë t’i bëja ballë ndërrimit të stinëve, kur ato nuk kanë të njëjtën peshë në zemrën time. E dashur, dita ime fillon me dimër, por kur kthehem në mbrëmje në dhomë dhe letra jote është aty, unë gjarpëroj në rreshtat e shkruar prej teje, tretem aty si një rruginë fushore në pyllin e dendur. Humbas gjurmët e kthimit, por prapë nuk kam frikë. Nuk është më dimër… Kështu dua të mbarojë çdo ditë e imja. Franci yt”, shkruante ai..

Ernest Hemingway, Marlene Dietrich (1951)

“Nuk arrij të përshkruaj sesi sa herë që të përqafoj, ndihem në shtëpi”.

Napoleone Bonaparte, Josephine de Beauharnais (1796)

“Qëkur të kam lënë, jam gjithmonë i trishtuar. Lumturia ime është pranë teje. Sjell gjithmonë në kujtesë përkëdheljet e tua, lotët e tu, ngrohtësinë tënde të dashur. Magjepsja e së pakrahasueshmes Josephine Kindle ndez një zjarr dhe një flakë të pashuar në zemrën time”.

Richard Burton, Elizabeth Taylor (1964)

“Sytë e mi të verbër presin dëshpërimisht të të shohin ty. Ti nuk e kupton, natyrisht, ET, sa e bukur dhe tërheqëse ke qenë gjithmonë dhe sesi ke fituar një vlerë më shumë mirësie të veçantë e të rrezikshme”.

Mbreti Enrico VIII, Anna Bolenas (1527)

“Po guxoj të të kërkoj të ma thuash prerë çfarë mendon për dashurinë tonë. Nevoja më shtrëngon ta di përgjigjen tënde, duke qenë që kam një vit që jam plagosur nga dashuria dhe ende nuk jam i sigurt nëse kam apo jo një vend në zemrën tënde”.

Dhembjet e dashurisë së Beethoven për “të dashurën e përhershme” (1812)
“Dhe pse jam në shtrat, mendja ime vjen te ty, e dashura ime e pavdekshme, ji e qetë, më duaj, sot, dje, sa lot të derdhur për ty, ty, ty, jeta ime, gjithçkaja ime, lamtumirë. Oh, vazhdo të më duash, mos e gjyko keq zemrën besnike të të dashurit tënd. Përjetësisht yti. Përjetësisht imja. Përjetësisht tanët”.

Gerald Ford i kujton dashurinë e tij bashkëshortes Betty, pasi asaj iu diagnostikua një kancer në gjoks (1974)
“Nuk ka fjalë që mund të shprehin saktë dashurinë tonë të thellë, të thellë, e dimë sa e madhe je dhe ne, fëmijët dhe babai, do përpiqemi të jemi të fortë si ti. Besimi te ty dhe te Zoti do na përkrahë. Dashuria jonë për ty është e përjetshme”.