Fshati Gërnçar aktualisht numëron 1600 banorë dhe janë rreth 300 familje. Ato që e zbukurojnë këtë fshat janë dasmat dhe synetitë që ndodhin kryesisht gjatë verës, ku dallohen në gjithë Podgurin e Prizrenit. Të rinjtë dhe të rejat bartin rroba kombëtare dhe secila vajzë duhet t’i ketë ato para martesës. Para martese duhet të i kenë 20 palë rroba tradicionale. Fshati ka disa “Tajfe”, kështu quhen grupet e surlaxhinjve dhe tupanxhinjve. Profesori i parë në këtë fshat është Bajram Jakupi. Shkolla e këtushme ka 250 nxënës, tregon Refki Alija nga ky fshat.
Dasmat plot sharm
Në zonën e Podgurit të Prizrenit, në fillim të këtij shekulli, tradita ka qenë që zakonisht nusja e dhëndri nuk njiheshin me njëritjetrin. Fjalën e martesës e jepnin prindërit e tyre.
“Ditën e dasmës, krushqit vinin me kuaj për të marrë nusen. Nusja vinte hipur mbi kalë, me kokën të mbuluar me duvak, dhe kalin ia jepte babai ishte pjesë e pajës së saj. Kur nisej me krushqit për në shtëpinë e burrit, zakoni ka qenë që ta shoqëronte një mashkull nga familja, zakonisht vëllai i vogël. Kishte dhe nuse që vishnin fustan të bardhë e vello, por tradita ka qenë citjane të kuqe atllasi ose mëndafshi dhe xhokë të qëndisur e të shndritshme, shami me temina, dhe kokën të mbuluar me duvak. Flokët dhe gishtat i lyenin me kanë”, tregon profesor Sadri Bajra, etnolog.
Kënga e vallja nuk pushonin deri vonë. Një zakon shumë karakteristik i kësaj zonë ka qenë kur krushqit shkonin të merrnin nusen, zakoni e donte të ishin prezent njerëz shumë të zgjuar e të shpejtë në të menduar, sepse aty hidheshin batuta, ose kunja me njeri-tjetrin, nga ana e njerëzve të nuses dhe dhëndrit, që hidheshin e priteshin sa nga njëra anë në tjetrën dhe që ishin të krijuara aty për aty dhe që donin përgjigje të shpejtë.
Atmosfera e dasmave fillon shumë më përpara
Traditat e kësaj ane janë të lashta. Bajra thotë se atmosfera e dasmës fillon një javë para, të hënën. Fillojnë përgatitjet, njerëzit vijnë nga të gjitha anët dhe çdo natë bënin darkë, mblidheshin të gjithë. Të mërkurave merret paja e nuses dhe në shumicën e rasteve i mbledhin të gjithë fëmijët dhe shkojnë të marrin pajën. Kur niset makina hedhin sheqerka dhe oriz. Me pas bëhet adeti i zënies së bukës me qiqra. Të gjitha gratë mblidhen në dhomë rreth dhe këndojnë, fëmijët e shtëpisë e shtypin qiqrën dhe me pas gratë fillojnë të zënë bukën dhe e lënë të vijë deri të nesërmen në mëngjes.
Të enjten vajzat me mësallat e reja i dërgojnë bukën në furrë. Të enjten shkojnë gratë e fisit të djalit tek nusja për të parë dhe po ashtu për t’i çuar dhurata. Kur mbërrijnë në shtëpinë e dhëndrit, i mbulojnë me oriz e grurë. E ëma i pret tek dera me bukën, që ta verë nën dorën e nuses dhe me mjaltin. Ngjyen gishtat e nuses në mjaltë dhe ndesh cepin e derës. Më vonë i vënë nuses një djalë në prehër, ajo ka një mollë dhe çorape pastaj fillon dasma e vërtetë”, tregon Bajra. Fshati Gërnçar i Prizrenit shtrihet rrëzë bjeshkëve të Sharrit, me Lumëbardhin nën këmbë, është i pasur me një diversitet kulturor, etnik dhe fetar. Ajdin Bajrami tregon se fshati ka një traditë të trashëguar që para 500 vjetësh.
(Kosova Sot)