Shkruan: Fadi Hakura
Përgjigjja kokëfortë e Erdoganit ndaj dobësimit ekonomik të Turqisë ka më shumë ngjashmëri me reagimin populist të presidentit venezuelian Nicolas Maduro, sesa me qëndrimin miqësor ndaj tregut të presidentit argjentinas, Mauricio Macri V aluta kombëtare e Turqisë, lira, deri më tani sivjet ka shënuar një rënie prej gati 40%, krahasuar me dollarin amerikan. Marrëdhëniet midis dy vendeve arritën një pikë të ulët të premten, pasi që presidenti amerikan Donald Trump miratoi dyfishimin e tarifave në çelikun dhe aluminin e Turqisë, si reagim ndaj refuzimit të Turqisë për ta liruar Andrew Brunson – një prift amerikan, i cili gjendet në arrest shtëpiak në Turqi, duke u ballafaquar me akuza për terrorizëm. Presidenti i Turqisë, Recep Tayyip Erdogan, deri më tani ka rezistuar ndaj presionit për të zbatuar ortodoksinë monetare dhe fiskale, duke zgjedhur në vend të kësaj të godasë si tregjet financiare, po ashtu edhe SHBA-në. Ai ka sugjeruar se ka një komplot global që synon të shkatërrojë arritjet politike dhe ekonomike të Turqisë. Deri më tani, popullariteti i tij i brendshëm ka qenë në rritje, pasi ai i bën thirrje ndjenjës anti-SHBA (dhe gatishmërisë për të besuar në teoritë e konspiracionit) që ekziston në shumicën e popullsisë turke.
Apeli i brendshëm i Erdoganit
Përgjigjja kokëfortë e Erdoganit ndaj dobësimit ekonomik të Turqisë ka më shumë ngjashmëri me reagimin populist të presidentit venezuelian Nicolas Maduro, sesa me qëndrimin miqësor ndaj tregut të presidentit argjentinas, Mauricio Macri. Turqia, ndryshe nga Argjentina, nuk duket e gatshme t’i drejtohet Fondit Monetar Ndërkombëtar për të shmangur rënien financiare, as për të ndrequr marrëdhëniet me Uashingtonin. Nëse ka ndonjë gjë që presidenti turk duket se po dyfishon, apo forcon, ajo është sfida ndaj SHBA-së dhe tregjeve financiare globale – dy kundërshtarë të frikshëm këta. Sipas të gjitha gjasave, Turqia do të humbasë çdo luftë që fillon me NjuJorkun, Londrën, Singaporin dhe bastionet e tjera të financave – përveç nëse deklarohet një armëpushim. Dhe, rënia e lirës do të përkthehet në një shkatërrim financiar dhe ekonomik për Turqinë. Ndërsa ky proces shpaloset, ai ka gjasa të dëmtojë apelin e brendshëm të Erdoganit, madje edhe në mesin e përkrahësve të tij më të përkushtuar ideologjikë, dhe të shkaktojë një paqëndrueshmëri politike në këmbim. Por, rezultati do të jetë një çështje e gjatë, e tërhequr dhe e ndërlikuar që mund të nxisë ndërhyrjen ushtarake në politikë dhe të gjenerojë pasoja përtej kufijve të Turqisë. Turqia ndoshta nuk do ta shikojë më asnjëherë SHBA-në si një partner të besueshëm dhe aleat strategjik. Kushdo që, në fund të fundit, do ta udhëheqë vendin, një Turqi e plagosur ka shumë mundësi të kërkojë të zhvendosë qendrën e gravitetit larg Perëndimit dhe drejt Rusisë, Iranit dhe Euroazisë.
Asnjë skenar nuk mund të neglizhohet
Kjo do të bënte që Turqia të jetë më pak në përputhje me objektivat amerikane dhe evropiane në Lindjen e Mesme, që do të thotë se Turqia do të kërkonte të ngrinte një politikë më të pavarur të sigurisë dhe të mbrojtjes. Në rrethana ekstreme, ai mund të mendojë edhe të tërhiqet nga NATO dhe të përfundojë – ose ndryshojë rrënjësisht – bashkimin doganor me BE-në. Asnjë skenar nuk mund të neglizhohet nëse ndodh më e keqja dhe trazirat politike dhe ekonomike rezultojnë me shkatërrim në një vend kritik gjeopolitik, sikur që është Turqia. Duke pasur parasysh rezultatin e mundshëm katastrofal, do të ishte shumë e ndjeshme që Perëndimi të përgatiste një paketë ambicioze për të zbutur pasojat e cunamit financiar dhe për të siguruar që Turqia të mos dalë nga normat dhe institucionet perëndimore. Ambiciet e pranimit të Turqisë në BE duhet të ringjallen urgjentisht për të inkurajuar reformat liberalizuese. Përndryshe, Perëndimi do të paguajë një çmim të lartë për humbjen e një aleati të tillë të rëndësishëm.
