Jetëgjatësia: L. 1500 (Kinë), V. 1582monkey
Publikuar për herë të parë: 1592, anonimisht
Titulli alternativ: Majmuni
Titulli në origjinal: Xi You Ji
Xi You JI është një përkthim me shkurtime i novelës popullore kineze Një Udhëtim drejt Perëndimit, autorësia e të cilit i është dhënë studiuesit dhe poetit të Dinastisë Ming, Wú Chéng’en. Bazuar mbi rrëfenjat popullore tradicionale, me formimin kulturor mbi fenë popullore kineze, mitologjinë dhe filozofinë—në veçanti taoismin, konfucizmin dhe budizmin—Një Udhëtim drejt Perëndimit u bë një nga katër novelat klasike të letërsisë kineze. Novela bazohet në historinë e murgut të famshëm budist, Xuánzàng, i cili gjatë Dinastisë Tang (618-907) ndërmori një pelegrinazh për në Indi, që të merrte tekstet sanskritishte të quajtura Sutras. Xuánzàng shoqërohet nga tre dishepuj—Majmuni, Derri dhe Frat Rëra—të cilët ndihmojnë murgun të mund mostrat dhe djajtë e ndryshëm para se më në fund t’i rikthejnë Sutras-at në kryeqendrën kineze. Vetë Majmuni reflekton shumë vlera tradicionale në kërkimet e tij për pavdekësinë, ndriçimin e mendjes, shpëtim dhe dituri shpirtërore. Duke punuar në shumë nivele, besohet se është njëherazi një alegori për një udhëtim shpirtëror drejt ndriçimit të mendjes dhe një satirë për burokracinë e paaftë dhe absurde, antike apo moderne.
jack wiltonUdhëtari i Pafat
Thomas Nashe
Jetëgjatësia: L. 1567 (Angli), V 1601
Publikuar për herë të parë: 1594, nga T. Scalet për C. Burby.
Titulli në origjinal: The Unfortunate Traveller; apo, The Life of Jackie Wilton
The Unfortunate Traveller është ndoshta një nga novelat elisabetiane më brilante. Thomas Nashe tregon historinë komplekse dhe trazuese të Jack Wilton-it, një rekrut i ri dhe i pamoralshëm i ushtrisë së Henry-t të VIII në Francë. Wilton ka një sërë aventurash të rrezikshme, duke filluar me depërtimin e tij në zyrat e mira të Zotit të Çrregullit* të ushtrisë, një shitës mushti. Ai e bind burrin që mbreti e sheh si një spiun të armikut dhe merr një sasi të madhe pijesh falas. Eventualisht, mbreti përballet dhe komploti zbulohet, duke rezultuar në një fshikullim për Wilton-in (megjithëse ne jemi të vetëdijshëm që në jetën e vërtetë ai do të kishte marrë një dënim më të rëndë). Wilton-i pastaj udhëton nëpër Europë, duke u bërë dëshmitar i shkatërrimit të Utopisë Anabaptiste të krijuar në Münster, para se mbërrijë në Itali, ku ai sheh vese dhe mizori edhe më spektakolare—specifikisht ekzekutimi i dy kriminelëve, Zadoch dhe Cutwolf. Wilton rikthehet në Angli, i tmerruar nga ato që ka parë dhe betohet që në të ardhmen të mos largohet nga shtëpia.
The Unfortunate Traveller është me radhë edhe trazues edhe gazmor, me çdo përshkrim të minuar nga një ironi e fuqishme, kështu që ne mbetemi të dyzuar nëse udhëtimi është iluminues apo një proces i pakuptimtë. Përshkrimet e Nashe-s, sidomos ato të dhunës, janë një kombinim brilant dhe turbullues i të zakonshmes me të pazakonshmen—veçanërisht kur Zadoch-it, i cili është duke vdekur, “i ngrihen thonjtë e duarve lart me thumba të mprehtë, si dyqani i rrobaqepësit gjysmë i hapur në një ditë feste.”
*Lord of Misrule (Angli) ishte një oficer i cili në kohën e Kërshëndellave caktohej, me short, për drejtuar Festën e Budallenjve (Feast of Fools). Në Skoci njihej me emrin Abbot of Unreason, ndërsa në Francë si Prince des Sots.
thomas of readingThomas-i i Reading
Thomas Deloney
Jetëgjatësia: L. 1543 (Angli), V.1600
Publikuar për herë të parë: 1600
Titulli në origjinal: Thomas of Reading
Tituj alternativ: Pleasant Historic of Thomas of Reading; apo, The Sixe Worthie Yeomen of the West
Në diversitetin e tij, Thomas of Reading ngjan me Rrëfenjat nga Canterbury- të Chaucer-it (Chaucer’s Canterbury Tales). Ka diçka për të gjithë: anekdota komike, mençuri popullore, orgji, tradhti, vrasje, një udhëtim, dashuri të dënuar për të përfunduar keq, rivalitet mes vëllezërve mbretërorë dhe shpëtimi dhelparak nga dënimi i një hajduti. Duke ndjekur fatet e gjashtë rrobaqepësve të West Country, Deloney gërsheton aventurat e tyre shumë komike me historinë tragjike të Margaret-ës, një fisnike babai i së cilës ka humbur nderin dhe prestigjin dhe që punon për gruan e një prej rrobaqepësve derisa bie në dashuri me vëllain e mbretit.
Në sipërfaqe një përmbledhje e pafajshme anekdotash, Thomas of Reading është gjithashtu një kritikë e mprehtë sociale. Lavdëron rrobaqepësit por nënçmon parinë sociale. Virtuozë dhe zemërgjerë, rrobaqepësit formojnë një komunitet shumë të bashkuar. Fisnikëria nuk është në gjendje ta përmbushi këtë ideal. Kur mikeshat e saj aristokrate e përbuzin, Margaret kupton që “shtresa e mesme është më e mirë.” Ajo gjen lumturinë mes rrobaqepësve derisa dorëzohet dhe arratiset me vëllain e mbretit, një rikthim në klasën e aristokracisë që është shkatërrimtare për të dashuruarit.
Megjithëse shpesh quhet novelë, Thomas of Reading është i vështirë për t’u kategorizuar sepse nuk e ka atë bashkimin e përgjithshëm dhe nuk fokusohet në një ngjarje apo figurë qendrore. Por është pikërisht devijimi i rrëfenjës nga modeli i njohur i letërsisë që e bën atë të duket shumë e freskët sot. Thomas of Reading është shkruar para katër shekujsh, por vlerësimi i meritave individuale është shumë modern.
1001 libra që duhen lexuar para se të vdisni (II)
1001 libra që duhen lexuar para se të vdisni (I)
1001 librat që duhet të lexoni para se të vdisni (III)
*Përgatiti: Ina Xhani