Shkruan: Joschka Fischer
Sikur njëri ndër ata që kanë lindur në vitin 1948, mund të them se rreziku nga një Luftë e tretë botërore ishte një pjesë reale e fëmijërisë sime. Ky kërcënim, apo të paktën rreziku që Gjermania lindore dhe ajo Perëndimore të shkatërroheshin në tërësi – mbizotëroi deri në mbarim të Luftës së ftohtë dhe kolapsit të BRSS-së. Që nga ajo kohë, është zvogëluar rreziku që fuqitë bërthamore ta shkaktojnë një apokalips, edhe pse nuk është zhdukur në tërësi. Sot, një rrezik më i madh ka të bëjë me faktin se shumë shtete më të vogla, të sunduara nga regjimet jo stabile diktatoriale, do të përpiqen që të prodhojnë armë bërthamore. Duke u bërë fuqi bërthamore, regjimet e tilla mund ta sigurojnë mbijetesën e tyre, mund të çojnë përpara interesat e tyre lokale dhe regjionale, bile edhe ta ndjekin një agjendë ekspansioniste. Në këtë ambient të ri, ‘racionaliteti i përmbajtjes’, që mbizotëronte në raportet midis SHBAsë dhe BRSS-së gjatë Luftës së ftohtë, tani nuk ekziston më. Tani, nëse vjen deri te rritja e proliferimit bërthamor, atëherë pragu për përdorimin e armëve bërthamore me gjasë do të bjerë.
Trump nuk e filloi eskalimin e krizës në Gadishullin korean
Sikur që tregon situata aktuale në Korenë Veriore, nuklearizimi i Azisë Lindore apo e Gjirit Persik mund të paraqesë një rrezik direkt për paqen botërore. Merreni si shembull konfrontimin e fundit retorik midis diktatorit jug-korean Kim Jong-un dhe presidentit amerikan Donald Trump, ku Trump premtoi se do të përgjigjej me “zjarr dhe zemërim” ndaj çdo provokim të mëtejmë nga Koreja Veriore. Është e qartë, Trump nuk mbështetet te përmbajtja (deterenca), sikur që do të mund të pritej nga një lider i superfuqisë së vetme. Në vend të kësaj, ai i ka lënë emocionet e tij që të manifestohen pa asnjë kufi. Natyrisht, Trump nuk e filloi eskalimin e krizës në Gadishullin korean. Ajo kishte kohë që zihej, për shkak të gatishmërisë së regjimit të Koresë veriore për ta paguar çdo çmim vetëm që të bëhet fuqi bërthamore, gjë që shihet si mënyrë për ta siguruar veten e saj. Për më tepër.
Regjimi është duke zhvilluar raketa interkontinentale, të afta që të bartin armë bërthamore dhe të arrijnë brigjet perëndimore të SHBA-së, apo të shkojnë edhe më tej. Kjo do të ishte një sfidë e madhe për çdo administratë amerikane. Në fund, nuk ka asnjë opsion të mirë për të reaguar ndaj kërcënimeve të Koresë veriore. Një luftë parandaluese në gadishullin korean, e udhëhequr nga SHBA-ja, mund të çojë deri te një konfrontim direkt me Kinën dhe deri te shkatërrimi i Koresë jugore, duke sjellë pasoja të paparashikueshme edhe për Japoninë. Dhe, meqë trekëndëshi midis Kinës-Koresë jugore dhe Japonisë është bërë qendra e re e fuqisë globale të ekonomisë botërore, asnjë vend nuk do të kursehej nga pasojat ekonomike. Edhe nëse SHBA-ja vazhdon që të aludojë rreth mundësisë së luftës, liderët ushtarakë amerikanë e dinë se përdorimi i forcës ushtarake nuk është opsion i vlefshëm, duke pasur parasysh koston dhe rrezikun e lartë.
Një rrezik tjetër bërthamor na pret këtë vjeshtë
Kur Koreja Veriore ta arrijë statusin e fuqisë bërthamore, atëherë garancitë amerikane të sigurisë nuk do të jenë më të forta. Një Kore Veriore me armë bërthamore dhe me mjete për përdorimin e tyre, do ta shtonte presionin ndaj Koresë jugore dhe Japonisë, për ta zhvilluar kapacitetin e tyre bërthamor, gjë që ato do të mund ta bënin lehtë. Por, kjo do të ishte gjëja e fundit që do ta donte Kina. Situata në Azi sot ka atributet bërthamore të shekullit XX dhe dinamikat e fuqive nacionale të shekullit XIX. Ky kombinim mund të tregohet të jetë tepër shpërthyes. Dhe, në të njëjtën kohë, sistemi ndërkombëtar është duke u bërë gjithnjë e më jo stabil, me strukturat politike, institucionet dhe aleancat në mbarë botën, të dëmtuara, apo të vëna në pikëpyetje. Shumë do të varet nga ajo se çka do të ndodhë në SHBA nën presidencën Trump. Hetimet rreth implikimeve ruse në kampanjën e Trumpit të vitit 2016, si dhe dështimi për ta hequr Obamacare-n, kanë treguar se administrata amerikane nuk është stabile dhe efikase. Dhe, çështjet sikur shkurtimi i taksave, muri në kufirin me Meksikën dhe rinegocimi i NAFTA-s (Marrëveshjes së Amerikës veriore për tregti të lirë), janë duke nxitur të djathtën radikale të Amerikës. Mungesa e stabilitetit në SHBA është shkak i një shqetësimi global. Nëse SHBA-ja nuk do të mundet që të jetë më siguruese e paqes dhe stabilitetit botëror, atëherë asnjë vend nuk do të mund ta marr këtë rol. Ne do të mbesim me një vakum të liderëve dhe kjo është më së shumti e rrezikshme sesa në fushën e proliferimit bërthamor.
Një rrezik tjetër bërthamor na pret këtë vjeshtë. Nëse Kongresi amerikan vendos sanksione të reja ndaj Iranit, atëherë mund të dështojë marrëveshja bërthamore midis atij vendi dhe P5+1 (pesë vendeve anëtare të përhershme të KS të OKB-së, plus Gjermanisë). Presidenti iranian, Hassan Rouhani, publikisht deklaroi javën e kaluar se Irani mund të heqë dorë nga marrëveshja ‘brenda orësh’, si reagim ndaj sanksioneve të reja. Në dritën e krizës së Koresë Veriore do të ishte kulmi i papërgjegjësisë nëse në Lindjen e Mesme do të nxitej një krizë bërthamore dhe mundësisht një luftë.
Dhe, kthimi i SHBA-së te strategjia e ndërrimit të regjimit në Iran, mund të jetë shkatërrimtar. Meqë do t’i forconte mbështetësit e linjës së ashpër në vend. E tërë kjo do të ndodhte në një regjion, i cili tanimë është i copëtuar nga krizat dhe luftërat. Dhe, meqë Kina, Rusia dhe evropianët do t’i qëndronin besnikë marrëveshjes bërthamore, atëherë SHBA-ja do të gjendej e vetme dhe e izoluar edhe nga aleatët më të afërt. Kërcënimet bërthamore të tanishme kërkojnë një qasje të kundërt nga ajo e “zjarrit dhe zemërimit”. Ajo që nevojitet është një mendjeçiltërsi, racionalitet dhe një diplomaci e durimit, që nuk bazohet te kërcënimet jo reale me dhunë. Nëse superfuqia e fundit heqë dorë nga këto virtyte, atëherë bota, të gjithë ne, do të ballafaqohemi me pasoja.
(Joschka Fischer ishte ministër i jashtëm gjerman dhe zëvendës kancelar midis viteve 1998-2005, si dhe luajti një rol të rëndësishëm në themelimin e Partisë së gjelbër gjermane)