Shkruan: Prend Ndoja, Long Island (New York)
Dje, me bashkëshorten time, Palina Ndoja dhe me prof. Shpend Gjocaj dhe bashkëshorten e tij, Vjollca Shyti, e vizituam shkollën shqipe “Gjergj Fishta” në Long Island. Që në pamjen e parë më kapluan ndjenja lumturie dhe gëzimi. Ato ndjenja, me sytë e shpirtit kërkonin prajshëm të gjenin një karrige për t’u ulur edhe unë në mesin e atyre fëmijëve që u shndriste fytyra si rreze drite.
Sa herë që e vizitoj shkollën shqipe “Gjergj Fishta” në Long Island, gjithmonë më sillet në kujtesë udha e shkronjave e Naum Veqilharxhit, Konica – i andej dhe këndej oqeanit, “Dielli” i Nolit, Fishta i Kongresit të Manastirit, ABC-ja e Elbasanit, Vuajtjet e mërgimtarëve, mbartja dhe mbjellja e ABC-së në gjeneratat e reja, në rrjetin e botës, gjithandej ku ka shqiptarë, gjer te fëmijët tanë, që i vijojnë mësimet në shkollën shqipe “Gjergj Fishta” në Long Island.
Shkolla shqipe “Gjergj Fishta” ka filluar para disa muajsh, por sukseset mund t’i matim me vite. Gëzimi, por dhe malli, më prekin thellë kur shikoj se sa të etshëm dhe me gëzim shpirti i tyre plot dashuri e pranon rrezen e ngrohtë nga kombi i tyre; e do shkrim – leximin dhe gjuhën shqipe. Shumë nga këto lule të pafajshme e kanë humbur gjuhën shqipe. Shkolla shqipe, në brendinë e tyre u ringjall dashurinë për gjuhën amtare – gjuhën e miliona nënave tona.
Nga përkushtimi i mësimdhënësve duket se çdo ditë zhvillohet dhe kultivohet kultura jonë amtare. Pjesë e programit mësimor janë edhe aktivitete tjera kulturore. Të lumtur janë sot edhe prindërit, sepse çdo ditë po rrënjoset shqiptarizma në cepin e fundit të degës së shkëputur; çdo ditë po mbjellim atdhedashurinë në mendjet dhe zemrat e fëmijëve tanë. Përmes shkollës shqipe fëmijët tanë e dëshmojmë kulturën kombëtare dhe zgjuarsinë e tyre në mjedisin ku jetojnë. Përmes këtyre shkronjave, çdo ditë e kultivojmë e ndërtojmë një copë Atdhe, që të mbetet trashëgimi edhe për të tjerat gjenerata që do të vijnë.
Në vitin 1998 e kam filluar jetën në këtë ishull të bukur të Long Island, New York. Si i ri, dëshiroja ta njihja sa më shumë gjithë rajonin, që të ambientohesha më lehtë. Pas pak kohe, në “Eastern Parkway” në Farmingdele, në pjesën e epërme të ballinës së një ndërtese më ra në sy flamuri shqiptar, i vizatuar me shumë mjeshtri artistike, që kishte një madhësi rreth 4mx5m. U gëzova pa masë. U ndala menjëherë aty, për të takuar ndonjë shqiptar. Dera ishte e mbyllur dhe nga dritarja shihej hapësira e zbrazët si dhe ndërtesa, që dukej se ishte e braktisur. Nga pamja e kuptova se më parë ky qenë ndonjë klub shqiptarësh, ku shumë mërgimtarë i kanë ndarë gëzimet dhe hidhërimet mes vete. Në murin që pritej të rrënohej së shpejt, aty do të rrënoheshin dhe zhdukeshin edhe gjurmët e tyre. Me shumë nostalgji e mendoja, sikur ta kishin lënë një letër të shkruar…!
Aty nga viti 90-të, në një takim pune në “Deer Park”, pasi që e bëmë pëlqimin dhe përgatitnim dokumentet për nënshkrimin e një kontrate, pronari më pyeti: “Are you Albanian?”? – „A je shqiptar“? “Yes” – „Po“, u përgjigja më shumë kënaqësi. Nga e kuptove, e pyeta? Edhe gjyshërit e mi kanë qenë shqiptarë. Ata gjithmonë flitnin shqip në mes tyre. E pyeta edhe ti qenke shqiptar! “Kinda”! – Disi, ashtu! A e di ndonjë fjalë shqip? Po, dhe filloi, “Dikur foll shumë, po arru, baba fol mir pak ship, mama mu rit vogël…” Ngaqë me shumë mund i shqiptonte ato pak fjalë, filloi të skuqej dhe e mbuloi një ndjenjë fajësie që nuk dinte ndonjë fjalë më shumë nga gjuha amtare. Ndërsa unë kur e dëgjoja, u mbusha me një dhembje shpirtërore, sa që isha i gatshëm të shkrehesha në vaj. Në mungesë të një shkolle shqipe rrjedhin mjerimet apo asimilimet e tilla. Sa pamje e vështirë ishte atë ditë para syve të mi, sa e vështirë qenka të shikojmë se si vdes etnia në gjeninë tonë, në qenien tonë.
Raste të tilla hasim shumë shpesh ndër shqiptarët në mërgim, por sot e kam fjalën në veçanti për shqiptarët e Long Islandit. Në këto treva jam i bindur se ka pasur në të kaluarën me qindra familje, por në mungesë të një shkolle shqipe e humbën edhe identitetin e tyre kombëtar. Shumë prej tyre sot as nuk e dinë që kanë qenë shqiptarë. Shumë prej tyre e dinë, por në mungesë të komunikimit dhe kontakteve me kulturën shqiptare, e kanë humbur ndjenjën kombëtare.
Dua ta falënderoj profesoreshën, Fabijolla Gjinaj dhe bashkëshortin e saj, dr. Paulin Markun, të cilët u dolën në ballë këtyre plagëve që na asimilonin apo na “vrisnin” në heshtje. E themeluan shkollën shqipe. Aty ku mësohet vetëm shqip, ku këndohet vetëm shqip, aty ku brumosemi vetëm me frymën tonë amtare.
Me këtë rast dua t’u drejtohem bashkëkombësve të mi: Bashkëkombës të mi në Long Island, nuk dyshoj në atdhedashurinë tuaj dhe ndjenjat e zjarrta për Atdheun që e doni si jetën tuaj, por, nuk mjafton të ngritim flamujt dhe simbolet kombëtare shesheve, nëse ne nuk e gjejmë një gjuhë të përbashkët për edukimin e fëmijëve tanë në frymë kombëtare. Kot themi se e duam kombin, nëse nuk e duam njëri – tjetrin me ndjenjën më të pastër vëllazërore. Nuk jemi të denjë ndaj kombit, nëse nuk e ruajmë gjuhën tonë. Ne do t’i mbesim shumë borgj kombit dhe fëmijëve tanë, nëse nuk gjallërohet gjuha shqipe te çdo fëmijë kudo që ndodhen shqiptarët e Long Islandit. Rilindasi e patrioti Shahin Kolonja, fshehtas edhe të shqiptarët e burgosur i dërgonte shkronjat shqipe. Ne jemi të lirë. Të shndërrohemi në rilindas të kohës sonë, për të mirën e fëmijëve tanë dhe kombit tonë. Në fushën e shkronjave dhe letrave shqipe punët e rënda i mbaruan parardhësit tanë, ashtu të robëruar e të persekutuar; disa e flijuan edhe jetën e tyre që ne të kemi alfabetin dhe mëvetësinë tonë kombëtare. Andaj, sillni fëmijët për të mirën tuaj, për të mirën e fëmijëve tuaj, në shkollën tuaj shqipe.
