BURIM RAMADANI
Elita politike në Kosovë ka provuar modele të ndryshme të ndërtimit të institucioneve. Tash po e provon edhe modelin e ri: koalicionet e mëdha parazgjedhore. Do të ketë ndikim pozitiv për afat të gjatë në profilizimin e skenës politike në Kosovë.
Kosova duhet të hyjë në stabilitet institucional dhe reforma pas 11 qershorit. Dhe, më shumë se tash nuk e besoj që ka qenë e mundshme në modelet e mëhershme të ndërtimit të institucioneve.
Elita politike ka provuar apo edhe eksperimentuar modele të ndryshme të ndërtimit të institucioneve.
Gjatë viteve 2001-2004 është provuar modeli i gjithëpërfshirjes. Atë kohë, në qeverisje ishin të gjitha partitë parlamentare, duke ndërtuar kështu një fazë lehëtuese të fillimit të mësimeve mbi demokracinë dhe jetën parlamentare demokratike. Sigurisht se modeli i tillë nuk duhet të përsëritet, megjithëse në atë kohë dhe ato rrethana kishte ndihmuar në tejkalimin e ndasive të thella që ekzistonin.
Gjatë viteve 2004-2007 u provua për herë të parë funksionimi i jetës parlamentare pozitë-opozitë. Një opozitë e fortë siç ishte PDK-ja dhe një qeveri midis LDK-së dhe AAK-së. Ajo që ndodhi në këtë periudhë ishte modeli i ruajtjes së konsensusit në çështjet nacionale, duke u krijuar edhe Ekipi i Unitetit dhe mekanizmat tjerë përcjellës.
Gjatë viteve 2008-2010 u provua një model tjetër: krijimi i koalicionit të madh, duke lënë opozitën e vogël dhe të pa ndikim. Si konsekuencë, stabiliteti institucional ishte krijuar, porse gjuha dhe retorika politike pozitë-opozitë ishte kthyer në një nivel shumë më të ashpër.
Gjatë viteve 2011-2014 u provua diçka edhe më jofunksionale: qeveria kishte më pak deputetë shqiptarë se që kishte opozita, porse deputetët minoritarë përcaktuan fatin e qëndrueshmërisë së qeverisë. Si e tillë, qeveria nuk përfaqësonte legjitimitetin e shumicës derisa opozita ishte e fortë dhe përfaqësuese.
Gjatë periudhës qershor – nëntor 2014 u provua ndërtimi i institucioneve në bazë të qëndrimeve paszgjedhore të partive parlamentarem sipas parimit të shumicës parlamentare paszgjedhore. Kjo u pasua me një bllokadë institucionale gjashtëmujore, kryesisht si konsekuencë e interpretimit të Kushtetutës mbi procedurat dhe jo mbi përmbajtjen e shumicës parlamentare.
Në vitet 2014-2017 u provua edhe njëherë modeli i viteve 2008-2010. Sërish, koalicioni i madh dhe opozita e vogël. Porse, në këtë provim të sërishëm, situata nuk ishte e njëjtë me të kaluarën dhe kështu opozita ishte dukshëm më e ashpër edhe në veprime. Këtu u përfshinë edhe metodat joparlamentare. Si i tillë, ky ritestim i modelit të koalicionit të madh doli të jetë krejtësisht i padobishëm.
Tashmë, elita politike është në një model të ri. Model që nuk ishte provuar më parë. Ky është modeli i koalicioneve të mëdha parazgjedhore. Kështu, ky model që po provohet edhe mund të del i suksesshëm në ndërtimin e institucioneve stabile dhe agjendave reformuese në tërësi.
Ky model mund të jetë me efekte pozitive në afat të gjatë. Në profilizimin e skenës politike në Kosovë, pavarësisht se ende nuk kemi arritur në nivelin e debatit plotësisht programor dhe ideologjik. Kjo kryesisht për shkak se Kosova edhe më tutje është në gjende emergjente në shumicën e fushave të qeverisjes.
Sidoqoftë, janë të paktën dy dimensione të domosdoshme për qëndrueshmërinë e shtetit të Kosovës në periudhën e ardhshme katër vjeçare.
Së pari, duhet të krijohet stabilitet institucional dhe kjo përfshin domosdoshmërisht edhe përpjekjet maksimale për ndërtimin e konsensusit të gjerë apo gjithpërfshirës për çështjet e interesit nacional.
Së dyti, qeverisja e re duhet të fokusohet në agjendë reformuese, qoftë të politikave, qoftë të aspektit organizativ e struktoror të institucioneve publike.