Universiteti i Prishtinës “Hasan Prishtina” gjatë këtyre ditëve pritet ta rishpallë konkursin për rektor të këtij institucioni.

Këshilli Drejtues më 4 mars 2016, dështoi që të zgjedhë rektorin e ri për shkak të mosmarrjes së votave të duhura nga asnjë kandidat.

Në konkursin e ri kandidatët që iu nënshtruan garës për rektor, Lul Raka, Naser Sahiti, Anton Berishaj dhe Sali Bashota, sipas praktikave të këtij Universiteti nuk do të kenë të drejtë të konkurrojnë më për këtë pozitë. Marjan Dema, kryetar i Komisionit të Zgjedhjeve ka rikonfirmuar për “Zërin” se këta kandidatë nuk do të kenë më të drejtën e konkurrimit.

Ai ka sqaruar se sipas praktikave që zbatohen në këtë Universitet për zgjedhjet sikurse për këshilla të fakulteteve, dekan si dhe rektor, kandidati që nuk merr tri herë radhazi votat nuk mund të ketë të drejtën e rikonkurrimit.

“Kështu kemi deklaruar edhe më herët, kështu është praktikuar në çdo nivel të zgjedhjeve deri tash dhe kështu kemi vepruar. Ndoshta pas një viti ai mund të konkurrojë, por nuk është e udhës ta bëjë këtë së paku brenda këtij gjashtëmujori”, ka bërë të ditur Dema.

Ndërkaq Valmir Krasniqi, kryeredaktor i revistës ndërkombëtare “MathProblems”, thotë se në Statutin e UP-së në asnjë nen nuk parashihet se nuk mund të konkurrojnë përsëri ata kandidatë që s’i morën votat e nevojshme.

“Megjithatë, kandidatët që kanë dështuar të zgjidhen në konkursin e parë është mirë të mos konkurrojnë përsëri, pasi që ata nuk e kanë marrë mbështetjen e Këshillit Drejtues, prandaj zgjedhja e ndonjërit prej tyre në pozitën e rektorit, në një formë apo në tjetrën do t’i diskreditonte vetë ata”.

Ndryshe, ai thotë se me këtë përbërje të Këshillit Drejtues (të paktën tre anëtarë kanë bërë shkelje të etikës akademike) nuk mund të pritet që në krye të UP-së të vijë ndokush që do t’i shtyjë proceset pozitive përpara. /Zëri/

Njeriu i madh! Në Shqipëri, gjithkush vetëquhet “dikush”, qoftë edhe jurist, gjykatës, deputet a kryetar bashkie me diplomë të mjerë a të blerë, apo fare pa diplomë.

Në Shqipëri, gjithkënd e quajnë edhe më shumë : “të madh” – sidomos kur është fjala për ndonjë politikan dhe kur surrati nuk i shqitet nga televizioni dhe mediat e parapaguara. E tek nuk rreshtin së shkruari e së foluri për të, ai, me ton të rëndë (ngaqë i di të gjitha!) na bën diellin, shiun e erën, s’e ka për gjë të qeshë e të tallet, të ironizojë e të krekoset (si gjeli majë plehut), por edhe të ulërijë, gjëmojë e akuzojë, bile frikshëm, me gishtin tregues mesjetar tundur kërcënueshëm, shoqëruar nga mimikë gjithë ngërdheshje e zgërdheshje, që tremb edhe engjëjt në gjumë e pordhët në bark.

Në Shqipëri, të gjithë japin mendime, me bollëk, sa ujët e oqeanit; të gjithë janë e na dalin profesorë doktora, analistë e shkuar analistit, bile-biles, dhe më i thjeshti shqipo e mbaron fjalinë: “Kupton ti apo jo, është kështu si të them unë! Dhe pikë!”

Në Shqipëri, ka kritizerë me okë, po “të mëdhenj” ama, me kuintalë. E kush nuk e njeh egon egocentriste historike me fuqi centrifugale të shqipos, “të Njëshit” të mijëfishuar?! Të gjithëve u kuturis kuturu “mendja dijetare” për të thënë se duhet bërë kështu e ashtu, kjo e ajo, se ja gabimi, ja faji, ja dhe “unë, Muço ustai”! Dhe “oburrani skepetaro!”, siç thotë Faik Konica, o burrani rrahë-gjoksa, hyxhym, pas bajrakut! Hyxhym pas berihasë! Dhe… bëjmë a s’bëjmë pas!
E mjera Shqipëri, i mjeri komb, që s’po mëson që s’po mëson dot abëcë-në e ligjit e të qytetërimit, abëcë-në e dinjitetit.

Në Toskëri quajnë “njerëz të mëdhenj” ata që kanë arritur në një shkallë të sipërme në shërbim të guvernës: Ferid Pasha, Turhan Pasha, Tahir Pasha, Rexhep Pasha, Smail Qemal Beu, Esad Pasha, etj., janë, pas kokës së toskëve “njerëz të mëdhenj”. Kjo është mjaft e bukur. Po ka më mirë. Mësova tani shpejt se gegët thirrkan “xhin të mdhâj” ata që kanë ergjend. Dodmasei dhe Terpua janë “xhin të mdhâj” pas kokës së gegëve.

Unë e kam për nder dhe për lëvdatë që në vendin tonë njerëzit e mëdhenj dalkan me aq shumësi sa preshët dhe lakrat. Se në vise të tjera, nga të gjitha pemët, më e rralla është njeriu i madh. Po të marrim për tregim [shembull] një mbretëri të gjerë si Englia, shohim se ajo sot për sot nuk ka e nuk njeh ndonjë njeri të madh në gji të saj. Ka gjeneralë të mëdhenj si Lord Kitchner-in, burra-shteti të mëdhenj si Joseph Chamberlain, “businessmen” të mëdhenj, si Andrew Carnegie, vjershëtorë të mëdhenj si Swinburne. Po që kur vdiq Gladstone, nuk ka më, a nuk ka akoma ndonjë “njeri të madh”.

Në Gjermani prapë, njerëzit e mëdhenj janë të rrallë: Bismarck-u ish një njeri i madh; po kam frikë se mos nuk më besojnë kokat e Toskërisë kur t’u them se princi Von Bülow, i cili ndodhet sot në vend të Bsimarck-ut shkon [shihet] vetëm për një njeri i ndershëm dhe fatmirë (“kismetlli”). Francës, që në vdekje të Victor Hugo-së nuk i ka dalë ndonjë njeri i madh: po edhe Victor Hugo-nj ka shumë sot në Francë, por vetëm atë e-quajnë të madh vjershëtor; dhe qeshin po të të shohin se ti i merrke ata për njerëz të mëdhenj.

Franca, si viset e tjera që quhen të qytetëruara, e përdor me shumë masë fjalën për të cilën po kuvendojmë. “Njeri i madh” ishte Napoleoni i I-rë; po megjithëse më pak i dëgjuar, njeri i madh ishte, për tregim, edhe një burrë si Dupleix, trajtori [guvernatori] i Indisë frënge.

Me të tjera fjalë, Evropa e qytetëruar quan “njeri të madh” një njeri i cili, i frymëzuar me qëllime të larta dhe i zoti të ngrejë plane të gjera, ka pasur forcën e karakterit për t’i vërtetuar pak a shumë, ka përbërë një influencë përmbi kohën e tij dhe ka luajtur një rol në historinë e përbotshme. Po ta kuptojmë edhe ne ashtu fjalën, i vetmi “njeri i madh” që ka pasur Shqipëria në kohë të reja është Skënderbeu.

Sikur të vesh në një vend të qytetëruar, bie fjala në Francë, dhe të thuash se një prefekt (vali), a një nga ata që gatuajnë miliona në bursë është në sytë e tu një “njeri i madh”, a do që të të hedhin në portë posi një shtazë pa dinjitet, a do që të të japin [të dorëzojnë] te polica që të mbyllesh posi një i prishur mendsh i rrezikshëm? Gjer kur shqiptarët kanë për të mbetur pa kuptuar vlerën e fjalëve? Në qoftë se ky pakuptim shfaq vetëm padije, ahere sëmundja do të shërohet me kohë. Mjerisht, unë kam frikë se mos dëfton jo vetëm padije, por një mungesë më të rëndë: mungesën e dinjitetit. Një komb pa dinjitet nuk meriton, nuk mundet, të çlirohet (Shqiptarja, sipas “Albania”, nr. 8, viti 10, gusht 1906).

Dorian Koçi

Krijimtaria letrare e Naim Frashërit është bërë prej shumë kohësh objekt i njohur studimi. Si një nga krijuesit dhe figurat qendrore të letërsisë së Rilindjes sonë Kombëtare për të janë shkruar monografi dhe studime të veçanta letrare ku janë nxjerrë në pah fillesat e krijimtarisë, talenti i tij, vështirësitë e të vjershëruarit në shqip ( në një gjuhë që arti poetik ishte lëvruar pak ose aspak), por nuk kanë munguar edhe kritikat që në disa raste kanë shkaktuar reagim në botën shqiptare si është p.sh artikulli i njohur i Konicës në gazetën “Dielli”, “Helm e vrer kundër idolit të ditëve tona djaloshare”në 1937. Poezia dhe arti poetik i Naim Frashërit, ç’është e vërteta nuk ishte hera e parë që viheshin në peshoren e kritikës, parë dhe shqyrtuar nëpërmjet doktrinës së kritikës së artit për art si ishte dhe konstatimi i një prej studiuesve të parë të tij, profesor Kostaq Cipo kur shkruante se vargu i Naimit është i qartë, i lehtë , i papunuar, përkulet e jipet por hiqet edhe zvarrë. Melankolia që pështjell një pjesë të vjershës së Naimit ka fuqi të hapë një plagë në zemër, por ka dhe melhelmin me vete që të na përthajë plagën e hapur. Një gjë vetëm i mungon dekalogut estetik të Naimit, ajo që thirret lucidius orfo-renditje logjike. [1], por të rreshtuara si lumë akuzash cinike në penën e Konicës, ato morën një ngjyrim negativ.

Është afërmendsh që letërsia shqipe e kohës së Rilindjes kishte një tipar propagandistik që synonte me një gjuhë të thjeshtë të realizonte zgjimin kombëtar, e prej këndej kemi edhe forma të dobëta stilistikore, por ky tipar nuk mund të zbehë vlerat e vërteta të veprës së Naim Frashërit. Prof. Shuteriqi me të drejtë ka vërejtur se me Naimin filloi në Shqipëri një periudhë e re në historinë e letërsisë dhe kulturës. Vepra e tij është si një gur themeli. Naimi krijoi një vepër poetike të gjerë e në kaq gjini, vepër që pati një ndikim aq të rëndësishëm e të paprerë mbi brezat e poetëve dhe shkrimtarëve që erdhën pas vdekjes së tij. Ajo vepër hyri ashtu edhe në bazën e gjuhës letrare shqipe, duke mbetur, edhe nga kjo anë, një vepër madhore.[2] Është pikërisht ky kontribut i paçmuar që e rendit Naim Frashërin, si poetin kombëtar të shqiptarëve, pasi vepra e tij jo vetëm që u shtri në disa gjini letrare, por duke qenë prej shumë kohësh një prej veprave bazë të leximit në shqip, u kthye në një vepër që ushqeu fidanishtet e para të shqiptarizmës.

Një aspekt pak i njohur, por dhe shumë i paragjykuar më vonë nga breznitë e mëvonshme të studiuesve është pasqyrimi në letërsinë e poezinë e tij të mitit pellazgjik dhe prejardhjes së shqiptarëve prej tyre. Nuk ka munguar në shtypin e zakonshëm shqiptarë, autorë dhe historianë post Konicianë që veprat e tij si “Parajsa” apo parathënien e përkthimit të Këngës I së “Iliadës” të Homerit, t’i paragjykojnë dhe ashtu si Konica në 1937 t’i quajnë “shtëpi të marrësh”, por përpara se të gjykojmë poezinë, pra fiction për histori, studiuesit duhet të shikojnë mënyrën sesi është përfshirë në tezën pellazgjike Naimi dhe ç’përfaqësonte në atë kohë kjo tezë për mendimin europian dhe shqiptar të kohës. Në rizbulimin që shumë figura të elitës europiane i bënë Shqipërisë dhe shqiptarëve që nga fillimi i shekullit XIX dhe në vazhdim, konstruktuan nëpërmjet gjurmimeve të tyre albanologjike imazh më të qartë të tyre sesa ai që ekzistonte nga njohjet e përcipta. Në vitin 1854, konsulli i Austrisë në Janinë, Hahn botoi “Studimet Shqiptare” në të cilin ai pohonte autoktoninë e shqiptarëve, përforconte karakterin antik të kombit shqiptar, meqenëse shqiptarët e vjetër nuk ishin më ilirë,t por pellazgët, përfshinte maqedonasit në grupin pellazgo-shqiptar dhe paraqiste periudhën maqedonase si kohën e artë të kombit. Ai zbuloi po ashtu një prejardhje të përbashkët, dhe kësisoj një afri, midis shqiptarëve, grekëve dhe romakëve.[3] Po kështu, më 1857, historiani gjerman, Jakob Philipp Fallmerayer, botoi librin ‘Elementi shqiptar në Greqi”, ku sërish i bëri jehonë autoktonisë dhe origjinës pellazgjike të shqiptarëve. Sigurisht që në këto përsiatje, në një analizë historike të mëvonshme kuptohet që ka pasur një shqetësim gjeostrategjik, pasi teoria e historisë parahistorike ishte një përpjekje për të penguar pansllavizmin dhe pangjermanizmin dhe në mesin e shekullit XIX. Sipas Dora D’Istrias konsiderohej si një shkencë që porsa ka lindur në ditët tona dhe si të gjithë shkencat e tjera, ajo ka themele shumë të shëndosha në filologjinë dhe në mitologjinë e krahasuar, në shqyrtimin e karaktereve morale dhe fizike, në arkeologjinë primitive, në traditat kombëtare etj[4].

Pra si shikohet në mesin e shekullit XIX, origjina pellazgjike ishte një realitet pothuajse i prekshëm shkencor ndaj të cilit nuk mund të ishin indiferentë përfaqësues të rëndësishëm të elitës shqiptare, përfshirë këtu dhe Naim Frashërin. Në parathënien e përkthimit të Këngës së Parë të Iliadës nga Homeri, Naimi përmend Falmajerin dhe kur përshkruan konfliktet midis Europës dhe Azisë, nënvizon se tri her’e kanë shpëtuar nga Azia Evropënë shqipëtarëtë: Aqillehti mundi troasitë, Aleksandri i Math persanëtë, Skënderbeu tyrqitë.[5] Po kështu në të njëjtën parathënie Naimi nënvizon sërish se Irodhoti thotë se besënë grekërit’ e vjetër e muarrë nga pellasgëtë, të cilët janë, si thamë shqiptarët e vjetërërë dhe fjalëte besësë e të perëndivet i kanë rrënjëtë në gjuhëtë shqip, si Theta, deti, Afrodhit, Afërdita, se Afërdita ish Yll’ i mëngjesit; Djana, Hanë në gegënisht.[6]Pikëpamje të tilla kishte shprehur prej kohësh edhe De Rada që në vitin 1864 kur kishte botuar “Antichita della nacione albanese”. De Rada rrimerte idenë se gjuha dhe kombi shqiptar ishin më të vjetër se sa gjuha dhe kombi grek. Politeizmin grek ai e merrte thjesht si sistematizim të fesë së pellazgëve. Për ta bërë këtë, ashtu si kishte bërë dhe Krispi, ai e rilexonte Homerin duke kërkuar etimologji në gjuhën shqipe për emrat e hyjnive pellazge të marra nga grekët. Kështu për shembull Athina vinte nga shqipja e thënë, fjalë për fjalë “ajo që është thënë”, Ira vinte nga Hera dhe Dilios nga diell.[7]

Përpjekjet linguistike dhe historike të elitës kombëtare të shqiptarëve për të evidentuar origjinën e vet pellazgjike nuk duhen parë si lajthitje shkencore aq më tepër që pas vitit 1860 filluan edhe nga elita greke në një sërë shkrimesh t’i mëshohet origjinës së përbashkët pellazgjike. Në Lamia të Greqisë në 1861 doli gazeta Pellazgiotis dhe nëntitullin shqip Shqiptari dhe greku e Anastas Bykut nga Lekli. Që nga ky vit dhe në vazhdim sa herë në qiellin e Ballkanit do të shihej një konflikt i afërt greko-osman, autorë të shumtë grekë do i mëshonin tezës pellazgjike, duke synuar që nëpërmjet theksimit të origjinës së përbashkët, të kishin më të lehtë dhe afrimin midis dy popujve.

Sigurisht që kjo tentativë shkonte ndesh me përpjekjet e elitës shqiptare që krahinën e Toskërisë e shikonin në një zgjatim natyral të asaj që në Mesjetë quhej Shqipëria e Poshtme. Në këtë drejtim duhet parë edhe përkthimi i Këngës së Parë të Iliadës, i theksimit të origjinës së lashtë të shqiptarëve. Ky përkthim u realizua në prag të konfliktit greko-osman të vitit 1897, dhe Naimi dëshiron që në këtë përplasje shqiptarët të jenë të vetmit mëtonjës të origjinës dhe autoktonisë në Ballkan. Për më tepër në përkthimin e veprës ai refuzon një traditë më të hershme të shkrimit për një poemë epike në heksametër, varg 16 rrokësh dhe e përkthen në tetë rrokësh. Përse ndërron vargun origjinal të poemës Naimi? Aq më tepër që “Bagëti dhe Bujqësi” dhe “Dëshira e vërtetë të shqiptarëve” e ka në 16 rrokësh. Jemi të mendimit sesi një lexues i rregullt i De Radës, pavarësisht që më parë për të ishte shprehur se nuk e kuptonte mirë gjuhën shqipe të veprës tij, duke mëtuar origjinën pellazgjike, “Iliadën” e Homerit e përkthen në vargun e bardhë, trokaik të Rapsodisë së Poemit Shqiptar të De Radës. Ai beson se origjina e këngëve të mëtuara shpeshherë nga De Rada se i ka mbledhur nga kolonitë shqiptare në Kalabri, janë gjurmë të hershme të një poezie të lashtë të pellazgëve dhe si shkrimtar romantik që kërkon kthimin në vlerat e së kaluarës, braktis talentin e vet për të vjershëruar dhe na jep një variant të Iliadës në funksion të idesë dhe qëllimit të tij. Poezitë tradicionale të kolonive shqiptare të Italisë dhe më të hershmet të kolonive të Greqisë janë gjithashtu pa rimë; madje mungesa e rimës është treguesi kryesor i hershmërisë së tyre dhe origjinës së njëmendë popullore së tyre. Pa rimë pa strofa thotë De Gracia në lidhje me përmbledhjen e tij me këngë popullore tradicionale italo-shqiptare-siç është zakon edhe në ditët e sotme edhe ndër shqiptarët më të thjeshtë , por përherë me vargje tetë rrokësh të lirë , të përzier me ndonjë shtatërrokësh dhe gjashtërrokësh; që të gjithë të marrë së bashku krijojnë një harmoni të këndshme , por monotone[8].

Teoria pellazgjike nuk mund të quhet një çështje e mbyllur, pasi në shkencë asnjëherë nuk ka debate të mbyllura përgjithmonë, ndaj rivlerësimi i çdo të dhëne historike dhe arkeologjike që zbulohet nuk bën asgjë tjetër veçse i jep një shtysë më tepër afrisë drejt së vërtetës. Kur themi se Naim Frashëri përfaqëson një nga figurat më të mëdha të kombit shqiptar kemi parasysh edhe këto dimensione të tij kulturore çka i minimizon çdo debat rreth artit të tij poetik, pasi vlera e tij për kulturën shqiptare është e patjetërsueshme dhe madhështore.

[1]KostaqCipo. Biblioteka e punëtorit shqiptar. Antologji e mendimit estetik shqiptar 1504-1944, mbledhur e përgatitur nga NashoJorgaqi, Tiranë:1979, Shtëpia Botuese NaimFrashëri, fq 302

[2]Dhimitër.S.Shuteriqi. NaimFrashëri, jeta dhe vepra e tij. Vepra të zgjedhura , Vëllimi I, Akademia e Shkencave të RPSSH, Tiranë:1980, fq 67

[3] Nathalie Clayer. Në fillimet e nacionalizmit shqiptar. Përpjekja:2009, fq 149

[4]Ahmet Kondo. Dora D’istria për çështjen kombëtare shqiptare.Tiranë: Flesh, faqe 148

[5]Naim Frashëri, jeta dhe vepra e tij. Vepra të zgjedhura , Vëllimi I, Akademia e Shkencave të RPSSH, Tiranë:1980, fq 406

[6] Po aty, fq 406

[7]Nathalie Clayer. Nëfillimet e nacionalizmit shqiptar. Përpjekja:2009, fq 157

[8]Gaetano Petrota, Populli, gjuha dhe letërsia shqiptare, Tiranë:2008, Almera, fq 178