19 C
Prizren
E shtunë, 14 Qershor, 2025
Home Blog Page 8176

FOL: Shkallë e lartë korrupsioni në vitin 2013

0

FidanKalaja-FOLLëvizja Fol ka vlerësuar se viti 2013, ka qenë vit i korrupsionit të lartë dhe efikasitet i ulët në luftimin e tij, nga institucionet përkatëse. FOL sot ka prezantuar statistikat vjetore të Policisë, Prokurorisë dhe Gjykatave në kuadër të Platformës së Statistikave Anti-Korrupsion dhe gjithashtu vendimet dhe veprimet e Kuvendit dhe Qeverisë së Kosovës si dhe Misionit Evropian të Sundimit të Ligjit EULEX në fushën e luftimit të korrupsionit në Kosovë për vitin 2013.

Fidan Kalaja, nga Lëvizja FOL, tha se gjatë vitit 2013, Policia e Kosovës për veprën penale të korrupsionit marrje e ryshfetit ka trajtuar gjithsej 57 raste, ku për 22 persona ka ngritur kallëzim penal dhe 12 persona janë arrestuar. Ndërsa, për veprën penale të korrupsionit dhënie e ryshfetit ka trajtuar gjatë këtij viti 43 raste, ku për 16 persona është ngritur kallëzim penal dhe 10 persona janë arrestuar. Derisa, për veprën penale të korrupsionit keqpërdorim i pozitës zyrtare Policia e Kosovës ka trajtuar 441 raste të korrupsionit, ku për 242 persona është ngritur kallëzim penal dhe 45 persona janë arrestuar.

“Prokuroria e Kosovës gjatë vitit 2013, për veprën penale të korrupsionit marrje e ryshfetit ka pasur gjithsej në punë lëndë në të cilat kanë qenë të implikuar 56 persona, ku nga këto në fund të vitit ka zgjidhur gjithsej lëndë në të cilat kanë qenë të implikuar 30 persona dhe në fund të periudhës kanë mbetur të pazgjidhura gjithsej lëndë në të cilat kanë qenë të implikuar 26 persona. Për veprën penale të korrupsionit dhënie e ryshfetit Prokuroria ka pasur gjithsej në punë lëndë në të cilat kanë qenë të implikuar 59 persona, ku nga këto lëndë që kanë implikuar 36 persona i ka zgjidhur ndërsa nga këto lëndë që kanë implikuar 23 persona janë të pazgjidhura në fund të vitit 2013. Dhe për veprën penale të korrupsionit keqpërdorim i pozitës zyrtare, Prokuroria e Kosovës ka pasur gjithsej në punë lëndë që kanë implikuar 1585 persona gjatë vitit 2013, ku nga këto vetëm janë zgjidhur lëndë që kanë implikuar vetëm 363 persona ndërsa lëndë që kanë implikuar 1222 persona kanë mbetur të pazgjidhura në fund të kësaj periudhe”, tha Kalaja.

Ndërsa sipas tij, përgjatë vitit 2013, Gjykatat e Kosovës për veprën penale të korrupsionit marrje e ryshfetit kanë pasur gjithsej në punë lëndë në të cilat kanë qenë të implikuar 122 persona, ku nga këto lëndë kanë zgjidhur lëndë në të cilat kanë qenë të implikuar vetëm 31 persona ndërsa lëndët ku kanë qenë të implikuar 91 persona kanë mbetur të pazgjidhura në fund të kësaj periudhe. Kurse, për veprën penale të korrupsionit dhënie e ryshfetit, Gjykatat e Kosovës kanë pasur në punë gjithsej lëndë në të cilat kanë qenë të implikuar 67 persona, ku lëndë në të cilat kanë qenë të implikuar vetëm 23 persona i kanë zgjidhur ndërsa lëndët ku kanë qenë të implikuar 44 persona janë të pazgjidhura në fund të vitit 2013. Dhe, për veprën penale të korrupsioni keqpërdorim i pozitës zyrtare, Gjykatat e Kosovës kanë pasur në punë gjithsej lëndë në të cilat kanë qenë të implikuar 603 persona gjatë vitit 2013, ku nga këto janë zgjidhur lëndë në të cilat kanë qenë të implikuar vetëm 66 persona ndërsa lëndët ku kanë qenë të implikuar 5 37 persona kanë mbetur të pazgjidhura në fund të kësaj periudhe.

Kalaja shtojë se përveç tri institucioneve të përfshira në këtë platformë, Lëvizja FOL ka bërë monitorimin e aktiviteteve anti-korrupsion edhe të tri institucioneve tjera siç janë Qeveria, Kuvendi dhe EULEX-i, sa i përket aktiviteteve të tyre në luftën kundër korrupsionit.

Sipas të gjeturave të Lëvizjes FOL, Qeveria e Kosovës përgjatë vitit 2013 ka nxjerrë gjithsej 427 vendime ku vetëm 4 vendime janë marrë në kuadër të luftës kundër korrupsion në krahasim me vitin 2012 ku 5 vendime kanë qenë në luftë kundër korrupsionit.

Ndërsa, Kuvendi i Kosovës nga 23 seanca plenare sa ka mbajtur gjithsej për vitin 2013, vetëm në 6 prej tyre kanë diskutuar për luftën kundër-korrupsion në krahasim me vitin 2012 ku në vetëm 3 seanca Kuvendi ka diskutuar për luftën anti-korrupsion.

Sipas statistikave anti-korrupsion për vitin 2013 nga EULEX-i, gjykatat e EULEX kanë shpallur vetëm 9 aktgjykime për raste të korrupsionit ndërsa prokuroria e EULEX gjatë vitit 2013 ka trajtuar 9 raste të reja, ka zhvilluar 29 hetime paraprake, ka pasur 15 hetime në vazhdim, ka ngritur 5 aktakuza, ka ndryshuar 2 aktakuza, dhe i janë konfirmuar 2 aktakuza. /PrizrenPress.com/

Basha: 100 ditëshi i “Qeverisë Muja”, kaloi në korridoret e gjykatës

0

MunirBasha-PK8-29Kryetari i Partisë Konservatore të Kosovës, Munir Basha, vlerëson se në njëqind ditëshin e tretë të qeverisjesë, Ramadan Muja, kaloi në korridoret e gjykatës.  Sipas tij, edhe pas vendimit të gjykatës, në panik, Muja vazhdoi tutje me shkeljen e ligjit.

Basha thekson se spektri politik dhe qytetarët e Prizrenit këtë kohë e shoqëruan kryetarin e tyre: tabori qeveritar i shtanguar mos po dënohet ai, ndersa tabori opozitar dhe shoqeria civile ishin në pritje të verdiktit për kryetarin e komunës dhe në pritje të zgjedhjeve të jashtëzakonshme per kryetar komune.

“Natyrishtë që ky ambient nuk ishte i favorshëm për asnjë tabor. Në pritje të verdiktit, kryetari nuk e emroi drejtorët në 60 ditët e para. Kuvendi, pos mbledhjeve inauguruese, solemne dhe jashtezakonshme, nuk mbajti asnjë mbledhje ku u trajtuan problemet reale të qytetarëve”, thekson Basha. Sipas tij, shoqeria civile dhe qytetaret nuk e realizuan deri në fund pakenaqesinë e tyre për shkak të gjendjes së krijuar në komunë.

Basha vlerëson se ky 100 ditësh u karakterizua me pritje të percjellur me shpresë dhe ngërç.

“Dhe nëse kemi parasysh se procesi gjyqësor ndaj kryetarit të komunës ende vazhdon, bile i përforcuar edhe me një padi të ngritur për shkelje të radhës me rastin e vetë-pezullimit, atëherë është shumë e sigurtë që ngërçi qeverisës i “Qeverisë Muja 3″, do të vazhdojë me intenzitet akoma më të madh. Andaj, në këto kushte nuk mund të llogarisim që do të kemi një qeveri efikase dhe të suksesshme edhe muajt apo vitet e ardhshme që duhet të kalojmë në pritje të verdiktit përfundimtar të gjyqësisë”, vlerëson ai.

Nën presionin e aktivizimit të denimit në çdo moment, sipas Munir Bashës, nuk ka qeverisje të mirë.

“Me vazhdimin e qeverisjes në këto kushte, kryetari Ramadan Muja e traumatizon vetën dhe qytetarët e Prizrenit. Këtë nuk e meriton Prizreni. Nuk meriton as z. Muja. Andaj, me respektimin e vendimit të gjykatës, ai duhet të liroj edhe vetën edhe qytetarët!”, vlerëson Basha. /PrizrenPress.com/

Brigada 138 e UÇK-së, e pakënaqur me përmbajtjen e Ligjit për Veteranët

0

Rrustem BerishaIsh-pjesëtarët e Brigadës 138 “Agim Ramadani”, të Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës, kanë shprehur pakënaqësitë e tyre me procesin e miratimit dhe me përmbajtjen përfundimtare të Ligjit për Veteranët.

Sipas komandantit të kësaj brigade, Rrustem Berisha, ky ligj dështon të jetë gjithëpërfshirës dhe të jetë shembull pozitiv i bashkimit kombëtar, siç ishte lufta e Ushtrisë Çlirimtare e Kosovës, duke mos i përfshirë të gjitha këto organizime, si ata që janë regjistruar në Shtabit të Përgjithshëm, Shtabeve të Zonave, Ministrisë së Mbrojtjes apo cilitdo organizim tjetër, raporton KTV.

Berisha bashkë me disa bashkëluftëtarë të tjerë, kanë pohuar se nëse nuk do të ndodhin përmirësime në këtë ligj, do të ndërpresin të gjitha ngjarjet dhe manifestimet e parapara në kuadër të përvjetorit të 15 të Betejës së Kosharës.

20 vjet nga vdekja e Kurt Cobain

0

Kurt Cobain-revoleMë 5 prill të vitit 1994, këngëtari i grupit “Nirvana” Kurt Cobain e kishte qëlluar veten qëllimisht me një plumb, në moshën 27 vjeçare.

Sot bëhen 20 vjet nga vdekja e rokerit të famshëm amerikan, Kurt Cobain. Edhe pse shumë adhurues të tij anekënd botës mendojnë se këngëtari dhe kitaristi nuk është vetëvrarë, por është vrarë, versioni zyrtar thotë se Cobain ia ka shkrepur vetes në kokë një plumb, në garazhin e shtëpisë së tij në Seattle, nga i cili ka ndërruar jetë tri ditë më vonë.

Kohë më parë është bërë e ditur se është gjetur një film i pazhvilluar në vendin e vetëvrasjes. Policia e Seattle ka bërë të ditur se në ato fotografi shihet ambienti ku Cobain ishte vetëvrarë para 20 vjetësh me të gjitha pajisjet për përdorimin e drogës, gota, kuleta, cigaret dhe ka theksuar se në ato foto nuk ka shenja dyshimi se ai nuk është vetëvrarë.

Cobain ka qenë edhe qendra shpirtërore e grupit “Nirvana”, dhe bashkë me grupin ka arritur famë të madhe të cilën shumë vështirë e ka përballuar.

“Nirvana” dhe Cobain në masë të madhe kanë ndikuar në zhvillimin e muzikës. Kënga “Smells Like Teen spirit” të cilën Cobain e ka shkruar në vitin 1991shënon fillimin e tërheqjes dramatike të disa zhanreve deri atëherë të dominuara në vitet e 80-ta.

Edhe sot këngët e Curt Kobainit, si “Lithium”, “About Girl”, “Polly”, “In Bloom”, “Come as You Are”, “Heart-Shaped Box”, “All Apologies” dhe “Rape Me” janë të popullarizuara dhe dëgjohen nëpër klube.

Në vendlindjen e këngëtarit, Aberdeen (Washington) në vitin 2005 është ngritur një mbishkrim ku shkruan “Welcome to Aberdeen – Come As You Are”.

Meqë Cobain nuk ka varr, shumë adhurues të “Nirvana”-s çdo vit në datën e vdekjes së tij, e vizitojnë parkun që ndodhet në afërsi të shtëpisë së tij.

Elvira Diamanti: Restaurimi i filmit shqiptar, i pamundur pa bashkëpunimin me Kosovën

0

Film-Liri a vdekjePas dixhitalizimit, sfida e radhës për kinemanë shqiptare është restaurimi i filmave, prodhimeve të viteve kur Kinostudio funksiononte. Regjisorë të ndryshëm shqiptarë, pohojnë se sot disa nga filmat që janë ndër më të njohurit dhe të vlerësuarit në kinematografinë shqiptare duhet të restaurohen, pasi në të kundërt kjo pasuri kombëtare do të humbasë. Filmi shqiptar ruhet në Arkivin Qëndror Shtetëror të Filmit, por restaurimi është një proces që kërkon fonde të mëdha, dhe ka një kosto të madhe për shteti shqiptar. Përballë kësaj gjendje, drejtoresha e AQSHF, Elivra Diamanti, pohon se puna në arkiv nuk është e paktë për filmat, por procesi i restaurimit nuk ka pas ekzistuar në vendin tonë që në kohën kur u themelua dhe Kinostudio. Për drejtoreshën Diamanti, e cila gjatë këtyre viteve falë punës së saj ka sjellë jo pak rezultate në AQSHF, problemi i restaurimit ka qenë i njohur prej vitesh.

Në këtë situatë, drejtoresha Diamanti, pohon se për restaurimin e filmave shqiptarë, që janë në gjendje problematike po shihet mundësia e bashkëpunimit me Kosovën. Sipas saj, procesi i restaurimit nuk mund të përballohet vetëm me fonde të shtetit shqiptar.

“AQSHF ka vetëm mirëmbajtjen e filmave, por dhe dixhitalizimin. Restaurimi i filmave nuk ka qenë as në kohën kur u themelua Kinostudio. Filmat kanë probleme, por restaurimi është një proces që ka një kosto të madhe, ndaj është menduar që të kemi një bashkëpunim mes Ministrisë së Kulturës në Shqipëri dhe Ministrisë së Kulturës në Kosovë për të ndërtuar të parën studio restauruese për filmat”, pohon drejtoresha e AQSHF, transmeton Sotnews.

Si në të gjitha pjesët që janë konsideruar trashëgimi kombëtare, edhe për filmin kineastët pohojnë se askush nuk pyet, dhe sot filma si “Liri a vdekje”, “Rrethi i kujtesës”, etj, rrezikojnë të humbasin. Por në një kohë kur dy vendet janë angazhuar të ndërtojnë të parën studio restauruese në mënyrë që prodhime të pazëvendësueshme të retrospektivës shqipfolëse të mos mbeten peng i fondeve apo studiove përtej oqeanit si në Shtetet e Bashkuara, drejtoresha e AQSHF pohon se disa nga filmat janë restauruar, por ky proces bashkëpunimi do vijojë. “Nëntori i Dytë” është restauruar në SHBA, por edhe “Skënderbeu”, apo dhe filmi “Toka” që është përfshirë në këtë proces restaurimi”, tregon drejtoresha e AQSHF, duke shtuar se ky proces në bashkëpunim me të huajt, më pas do të vijojë një tjetër film që do ti nënshtrohet këtij procesi.

Kineastët: Po zhduket pasuria kombëtare

Regjisorë të njohur të filmit shqiptar si Esat Musliu apo Kristaq Mitro një pjesë të kësaj përgjegjësie ia delegojnë dhe Ministrisë së Kulturës. Për kineastët e njohur është e papranueshme që ndër vite nuk është folur për një fond restaurimi të dhënë nga Ministria e Kulturës, që të shpëtojë filmat që janë më në rrezik, e mes tyre radhiten “Liri a vdekje”, “Vitet e pritjes”, “Rrethi i kujtesës”, “Hije që mbeten pas”, “Vajzat me kordele të kuqe”, “Ballë për ballë”, etj, prodhime para ndërrimit të sistemit në vendin tonë.

“Çdo gjë po shkatërrohet, ç’të flasim? AQSHF duket se ka mbetur si jetimët e shekullit, filmi me ngjyra po humbet, duhet të restaurohet. Filmi im “Liri a vdekje” i 1979 po humbet, por besoj që MK e di gjendjen e AQSHF, e cila ruan memorien e kombit, ka një pasuri të madhe dhe duhet të japë fonde”, tregon kineasti Kristaq Mitro. Por jo pak i ashpër në reagimin e tij është dhe regjisori Esat Musliu.

“Ministria të krijojë një fond për restaurimin e filmit, kjo kushton por po shkatërrohet pasuria kombëtare. Janë shumë filma që kërkojnë restaurim, sidomos ata me ngjyra. Filmat e mi si “Rrethi i kujtesës”, “Vitet e pritjes”, “Hije që mbeten pas” ashtu si filmat e tjerë kërkojnë ndërhyrje urgjente restaurimi”, pohon regjisori Esat Musliu.

Arkivi Qendror i Filmit Shqiptar ruan filmin shqiptar që në fillimet e tij. Në ish Kinostudio janë prodhuar me dhjetëra filma, që sot konsiderohen si pasuri e madhe e kinematografisë shqiptare. Por me kalimin e viteve kjo pasuri kinematografike ka filluar të degradojë. Restaurimi i filmave është një proces që kërkohet nga shumë emra të njohur të kinemasë, të cilët shtojnë se filmat që sot janë në gjendjen më të keqe, janë dhe filmat më të kushtueshëm të Kinostudios.

Veteranët e UÇK-së kundër Tribunalit

0

thaci ,muharrem xhemajliKrijimi i një Tribunali për krimet e supozuara të luftës së UÇK-së, shkel mbi sovranitetin e Kosovës dhe si i tillë do të kundërshtohet nga veteranët e UÇK-së. Kështu tha kryetari i Shoqatës së Veteraneve të Luftës, Muharrem Xhemajli, gjatë një takimi që zhvilluan sot me kryeministrin e Kosovës,Hashim Thaçi.

Kryeministri Thaçi theksoi se Kosova ka sistemin e drejtësisë për t’u përballur me çdo sfidë.

Gjatë këtij takimi, menjëherë pas miratimit të ligjit për veteranët, Thaçi pranoi se ky ligj do të bëjë që të gjithë ushtarët me emblemë të UÇK-së t’i gëzojnë të drejtat e tyre.

Kryetari i Shoqatës së Veteraneve të Luftës, Muharrem Xhemajli, tha se ky ligj nuk përjashton asnjë pjesëtar të UÇK-së që ka dhënë kontribut në luftë.

Thaçi ka folur edhe për verifikimin e pjesëtarëve të UÇK-së duke thënë se më së largu deri më një korrik verifikimi do të kryhet.

Ai tha se në asnjë mënyrë zgjedhjet nuk do të ndikojnë në punën e komisionit për verifikim. /Telegrafi/

Rexhaj: 100 ditëshi i Mujës, kaloi në seancat gjyqësore

0

Arber Rexhaj 23Vetëvendosje! në Prizren vlerëson se kryetari i Prizrenit, Ramadan Muja, në 100 ditëshin e mandatit të tretë nuk ka bërë asgjë për qytetarët.

Asambleisti i VV-së, Arbër Rexhaj thotë se Muja gjatë kësaj kohe më shumë është marrë me seancat gjyqësore se sa me zgjidhjen e problemeve të qytetarëve.

“Nuk mundem ta vlëroj punën 100 ditore të prof. Mujës, sepse në këto 100 ditë ai nuk ka bërë asgjë përveç se është marrë me seancat gjyqësore që në fund rezultuan me denimin e tij me burg”, thotë Rexhaj.

Sipas tij, kryetari Ranmadan Muja për shkak përplasjeve të brendshme nuk ka arrit deri vonë t’i përzgjedhë edhe drejtorët e rinj të Ekzekutivit.

“Deri vonë me përplasje të brendshme, me interesa të klaneve brenda partiake, ai nuk ka mundur t’i përzgjedhë drejtorët e vetë”.

“Në Asamble ka futur në rend dite pika të cilat kanë të bëjnë me çeshtje solemne. Aasnjë hap e projekt konkret nuk e ka zhvilluar”.

“Nuk është marrë me qytetarin e qytetin. Në këtë 100 ditësh veç një gjë e mirë ka ndodhur, por jo nga Muja, por nga drejtësia. Ajo e ka thënë fjalën e vet dhe e ka dënuar Mujën, i cili në formë morale është dashur të dorëhiqet”. /PrizrenPress.com/

Musliu fton shefin e EULEX-it në përkujtimoren e Rezallës

0

GanimeteMusliu-pdkDeputetja e Kuvendit të Kosovës, Ganimete Musliu, e ka ftuar shefin e EULEX-it, Bernd Borchardt që të merr pjesë në ceremoninë përkujtimore të masakrës së Rezallës.

Me anë të një postimi në Facebook, Musliu i ka kërkuar Borchardt-it që të i bashkangjitet dhe ta përjetojë nga afër dhimbjen e saj dhe popullit të Kosovës.

Ajo ka thënë se ndoshta pas kësaj, Borchardt do të kuptojë se për kënd duhet te themelohen Tribunalet për krime lufte.

Ja postimi i plotë i Ganimete Musliut në Facebook:

“I nderuari z. Borchardt. Nesër në Drenicë përkujtohet masakra e Rezallës”.

“Përkujtohet gjenocidi serb mbi popullatën e pafajshme civile.”

“Z. Borchardt, po mbushen 15 vite qe në këtë fshat u vranë dhe u masakruan 88 shqiptarë”.

“U bënë 15 vite qe familjarët ende presin me 42 varre të hapura”.

“Si qytetare e kësaj treve, ju bëjë ftesë publike juve z. Borchardt që të merrni pjesë në këtë ceremoni përkujtimore.”

“Ejani dhe përjetoni për se afërmi dhimbjen e popullit tim. Ndoshta vetëm atëherë do të kuptoni se për kë duhet te themelohen Tribunalet për krime lufte!”.

Ceremonia mbahet ne Fshatin Rezallë Komuna e Skenderajt me 5 Prill Ora 12:00”.

Fotot ‘selfie’ klasifikohen si çrregullim mendor

0

Selfie-astranautiShoqata Amerikane e Psikiatërve (APA) edhe zyrtarisht ka konfirmuar atë që shumë persona e kanë menduar edhe vetë: t’i bësh foto vetes vazhdimisht është një çrregullim mendor.

APA e bëri këtë klasifikim gjatë takimit të bordit të drejtorëve të vet në Çikago.

Çrregullimi quhet Selfitis dhe përkufizohet si ndëshirë obsesive dhe kompulsive për t’i bërë foto vetes dhe për t’i postuar ato në median sociale si një mënyrë për të kompensuar mungesën e respektit për vetin dhe për të mbushur një hendek në intimitet, shkruan Gazeta Shqip.

APA tha se ka tri nivele të këtij çrregullimi:

Selfitis i lehtë: kryerja e fotove vetes së paku tri herë në ditë por jo për t’i postuar ato në median sociale;
Selfitis i rëndë: bërja e fotove së paku tri herë në ditë dhe postimi i çdo fotoje në median sociale;
Selfitis kronik: dëshirë e pakontrollueshme për t’i bërë foto vetes vazhdimisht dhe për t’i postuar ato në median sociale më shumë se gjashtë herë në ditë.

Sipas APA, megjithëse aktualisht nuk ka kurë për këtë çrregullim trajtimi i përkohshëm është i disponueshëm përmes Terapisë Conjiktive të Sjelljes (CBT).

Lajmi tjetër i mirë për ata që jetojnë në SHBA është që kjo terapi mbulohet nga kujdesi shëndetësor universal i njohur si Obamacare.

Ish-presidenti Bush, edhe piktor

0

Putin-portretIsh presidenti amerikan George W. Bush ka një aftësi të re për të shtuar në rezumenë e tij: piktor. Këtë Bushi e zbuloi gjatë një emisioni të transmetuar në televizionin NBC.

Portretet e pikturuara nga Bushi përfshijnë liderë botëror;, si: ish-kryeministri britanik, Tony Blair, presidenti rus, Vladimir Putin, Dalai Lama dhe presidenti i Afganistanit, Hamid Karzai.

Portretet e Bushit do të paraqiten në bibliotekën e tij presidenciale në Dallas të shtetit Teksas.

Titulli i ekspozitës, “Arti i Udhëheqjes: Diplomacia Personale e Një Presidenti”, do të ketë piktura të figurave botërore me të cilët ai punoi gjatë presidencës së tij nga viti 2001 në vitin 2009.

Ish-presidenti amerikan thotë se deshi t’ia bënte një portret edhe Putinit për të reflektuar atë që ai beson se ka qenë pikëpamja e liderit rus për botën.

“Vladimiri është një person i cili në shumë aspekte e konsideron Amerikën si armik”, thotë Bush. “Mendoj se ai e sheh botën në këtë mënyrë: ose fiton SHBA dhe humb Rusia, ose e kundërta”.

Ndërkaq, portreti i tij më i preferuar është ai i të atit të tij, ish-presidentit George H.W. Bush, për të cilin thotë se e ka admiruar qasjen që e ka pasur për miqësi me liderë botërorë.