Këngëtarja e njohur italiane Laura Pausini ka përjetuar diçka të pakëndshme gjatë një koncerti.
Pak para përfundimit të një kënge ajo është ngjitur në një pjesë më të lartë të skenës, ku i është zgjidhur manteli që e ka pasur veshur duke bërë që asaj t’i duken pjesë intime të trupit.
Kur këngëtarja ka parë se ka zbuluar më shumë se që duhet, ka reaguar menjëherë derisa publiku ka fishkëllyer.
http://youtu.be/WLbNME2wZLM
Revista “Hylli i Dritës”, më 1996 i kushtoi një numër të posaçëm Gjergj Fishtës. Disa prej emrave më të njohur të intelektualëve të kohës shkruajnë për jetën dhe veprën e poetit kombëtar, dikush studim e dikush thellohet në aspekte të punës së tij. “GSH” sjell sot, dy mendime mbi varrin e Fishtës, që siç dihet, qe dhunuar më 1944-ën. Disa eshtra patën shpëtuar dhe janë sot të varrosura në Kishën Françeskane të Gjuhadolit, e për eshtrat e tjera (që qenë varrosur në Rrmaj) hipotezat janë të shumta. Zgjodhëm artikullin e At Zef Pllumit dhe atë të Kasem Trebeshinës.
At Zef Pllumi
Shkrimi i tij, është i pari i revistës. Titullohet “Nji vorr për At Gjergj Fishtën” dhe tregon si u varros dhe si u dhunua varri. “A thue se bota kje përmbysë me tërbim. Furishëm hynë ushtarët e 1944-s me hyllin e kuq në ballë. Ata shpallën se kishin shembë botën e vjetër dhe do të ndërtonin ‘botën e re’… Nga orri në fund të kishës, u hoqën në fillmin kunorat me lule. Kryqi dullije u zhgul. Mbet vetëm ni rrasë e bardhë e ftohtë mermeri, pa emën, e pa kombsi… Më 6 shkurt 1967 tirani e shpalli me sulm ‘revolucionin kultural’. Feja u ndalue. Kishat e xhamijat u shembën përtokë, bashkë me to Atdheu e njeriu. Herojt e kombit u quejtën spiuj e tradhtarë. Hienat e kuqe, në tërbim e sipër, iu siellën vorrit në fund të kishës, e dhunuen, e shgatërruen. Kje natë. Simbas nji dishmitari okular, eshtnat e të vorruemit i nxuerën gjithë hapsirë inad dhe i hodhën në Drin. Partia kishe vendosë që Kishën Françeskane ta kthejë në Kino-teatër; ndoshta friga se nga fundi i Kishës mund ngjallej nji za, kje shkak i veprimit të shëmtuem… Mbasi e kishin shgulë të vorruemin prej vorri, e nxuerën Poetin jashtë prej shkollave, prej librave, prej manualeve të historisë, e letërsisë. I mbetun pa vorr Fishta vazhdoi me jetue i strukun në kujtesën e legjendën e kombit…
Më 28 dhetor 1990 në mure u ngjit njoftimi përkujtimin e Fishtës, nga Aurel Plasari, Skënder Buçpapaj e Rudolf Marku. U duk se do ndodhte nji skandal i vërtetë. Salla e përhime e Lidhjes së Shkrimtarëve dhe artistëve u mbush plot e përmaje me trimat e me servila, me kureshtarë e me spiuj…
…Më 13.11. 1995 filluen gërmimet për vorrin e Fishtës. U gjetën një pakicë eshtnash shpëtue prej dhunimit të vorrit….
Një procesverbal sqaron me vërtetsi dhunimin e vorrit, nga i cili kanë teprue disa pak eshtna, që dhunuesve nuk u kanë ra në sy kur i kanë nxjerrë të tjerat për t’i hjedhë në Drin….
(Më 1996-ën u vendos të bëhej një varr për Fishtën. Financimi nga Ministria e Kulturës qe i vogël, ndërsa shuma e plotë u sigurua me ndihma. Eshtrat e mbetura janë në Kishën Françeskane në Gjuhadol)
Kasem Trebeshina
“Jeta e Fishtës pas vdekjes” titullohet shkrimi i Trebeshinës dhe copëza prej tij i botojmë më poshtë.
Ka qëlluar edhe herë të tjera që njerëzve të mëdhenj t’u humbasë varri, nga pakujdesia, nga mosnjohja, nga mospërfillja. Edhe nga shumë shkaqe të tjera që nuk vlen ti radhisim. Kështu ka ndodhur dhe kështu mund të ndodhë.
Por dhunimin e varrit të Gjergj Fishtës nuk mund ta përfshijmë në rastet e ndodhshme. Se në dhunimin e varrit të tij ka ndodhur diçka e pandodhur, diçka që është krejt e veçantë dhe që mund të shpjegohet vetëm në natyrën e urrejtjes së feudalizmit bajraktarist të ndyrë shqiptar që kërkon të ketë monopolin absolut mbi të gjithë jetën e vendit.
Që në hapat e parë të pluralizmit formal më habitën disa qëndrime të miqve të mi me të cilët kishim biseduar shpeshherë në burg rreth letërsisë në përgjithësi dhe veças rreth Fishtës.
Këta miq, që për mua mbeten gjithnjë të shtrenjtë, çuditërisht, ishin të mendimit se unë në ndonjë rast kaloja në ekstremizëm…
Përpara se të bisedoj me miqtë, dua të kujtoj për brezat e ardhshëm skenën e llahtarshme. Një kope fanatikësh u lëshua e tërbuar me kazma në duar dhe shkatërroi një varr. Po në shpejtimin e tyre verbërisht të tmerrshëm, të nxitur nga një urrejtje pa fund dhe pa anë, nuk arritën t’i dallonin edhe ato pesë eshtra që do të mbeteshin për kujtimin e madh të kohëve. Megjithëkëtë, qeniet e tmerrshme që urdhëruan kryerjen e asaj pune, ishin të vetëdijshme se çështja nuk mund të mbyllej me aq. Prandaj, me kohë, ata i këmbyen veglat dhe njerëzit. Holokaustin e vazhduan njerëzit e penës. Ata njerëz të penës që guxuan të vinin dorë mbi veprën e Fishtës, në fillimin e zhvillimit formal të proceseve pluraliste në Shqipëri do të hiqeshin për demokratë të kulluar dhe do të shiteshin nëpër botë si kampionë të vërtetë të kulturës e artit.
Ajo që më shqetëson mua është se si miqtë e mi besuan në fjalën e masakruesve të Fishtës? …Që në numrin e parë të asaj reviste që kishte themeluar Fishta, jepej si vazhdues i tij, pikërisht njeriu që kishte fyer e mallkuar poetin e “Lahutës”, që ishte munduar ta asgjësonte plotësisht veprën e njeriut të madh shqiptar? Fishta nuk ka pyetur e nuk pyet për daullet dhe zurnatë e partive.
Shteti shqiptar komunist dje nuk e kishte të vështirë që të lëshonte rrufe dhe mallkime kundër Fishtës, kurse sot po ata njerëz mundohen ta mbulojnë me vlerësime pa kuptim punën e madhe të tij …Përgjigjja më e saktë për këto veprime nuk janë mbledhjet ceremoniale shtetërore …Nuk duhen pranuar dekoratat e hedhura me përqeshje, për të gënjyer turmën nga njëra anë dhe për të shtypur agresivitetin e pseudointelektualëve nga ana tjetër.
…Ata (zvarranikët e zyrave) do të bëjnë larjen e truve të brezit të ri, do t’i kthejnë shijet e njerëzve së prapthi dhe do të sigurojnë vazhdimësinë e sundimit të patrazuar të baladave dhe romaneve ku Enver Hoxha, i lartë sa malet, do t’i hipë aeroplanit-kalë baladash dhe do të niset për të vrarë kuçedrat e lindura në mendjet e shkrimtarëve të realizmit social-burokratik, shkrimtarë shumë të shtrenjtë dhe të dashur për pushtetarët paskomunistë gjer sot e kësaj dite.
Gjatë këtyre 50 viteve, sidomos pas viteve 1960, “gardistët e kuq” të realizmit social-burokratik krijuan folklorin komunist dhe vendosën sundimin e tyre absolut mbi Letërsinë Shqipe, u dëgjua se “Lahuta e Malcis” ishte një vepër tipike folklorizante. Sepse Fishta, ‘shkrimtar reaksionar’, ishte krejtësisht i huaj për shpirtin dhe aspiratat e popullit. Këtu, nuk është fjala për të polemizuar me xhuxhët e letërsisë shqipe, qoftë kur mbajnë grada akademikësh.
…Social-komunizmi ka pjesën e tij politike në dhunimin e varrit dhe në gurët që u hodhën kundër poetit të madh, kurse shkrimtarët rrakashkrues u rebeluan se kjo figurë madhore i linte në hije.
Me një ligësi djallëzore është thënë se ‘Lahuta’, i ashtuquajturi epos i tij ishte përshkruar nga kreu në fund nga një frymë shoviniste antisllave, krejt e huaj dhe e papranueshme nga muza shqiptare.
Sharjet, mallkimet dhe heshtja dashakeqe qëndrojnë mullar atje përballë rrugës, kurse para nesh qëndron një varr me pesë eshtrat e poetit.
Arkimend Lushaj, i njohur ndryshe me emrin Stresi, e ka shfrenuar fantazinë.
Duke folur në një intervistë, ai thotë se bën dashuri si në Hollivud.
Stresi shprehet se bën dashuri 5-6 orë pa ndërprerje.
“Unë bëj dashuri si në Hollivud.
Kohëzgjatja e aktit në shtrat është rreth 5-6 orë.
Femra duhet shijuar nga këmbët te koka”, thotë ai.
Nëse kjo do të ishte e vërtetë, atëherë kemi të bëjmë me një makinë seksi të quajtur Stresi!
Të paktën 100 palestinezë vdiqën brenda një ditë, ndërsa Izraeli ka përshkallëzuar fushatën ushtarake ndaj Hamasit.
Tanket kanë shkatërruar edhe të vetmin central energjie në Rripin e Gazës, ndërsa kjo ishte dita me bombardimet më të rënda.
Që nga 8 korriku, më shumë se 1100 palestinezë kanë vdekur, shumica civilë.
Kryeministri izraelit, Benjamin Netanyahu paralajmëroi se kjo do jetë një fushatë e gjatë kundër Hamasit.
Ai tha se zgjidhja e vetme e krizës është demilitarizimi i territorit palestinez.
izr
Lëvizja Vetëvendosje, përmes një kumtese ka reaguar ndaj raportit (deklaratës, siç thotë VV), të kryeprokurorit të Task Forcës së EULEX-it, Clint Williamson, i cili ka hetuar akuzat e publikuara nga ish-senatori zviceran Dick Marty. Sipas Lëvizjes, gjithçka është “një raport hetues i një deklarate politike”. Reagimin e tyre mund ta lexoni të plotë më poshtë.
“Kryeprokurori i Task Forcës Hetimore Speciale (TFHS), z.Clint Williamson, sot publikoi një deklaratë për punën e tij gati trevjeçare që u bazua në pretendimet e raportit të Raportuesit të Këshillit të Evropës, z.Dick Marty.
Nga një ekip i gjerë i kryesuar nga z.Williamson që punoi kaq gjatë ndërkohë që shpenzoi kushedi sa shumë mjete të Bashkimit Evropian, doli një deklaratë shtatëfaqëshe dhe jo një raport. Kjo deklaratë jo vetëm që është tepër pak kur krahasohet me resurset e poseduara dhe zhurmën e ngritur paraprakisht, por ajo është edhe e dobët për nga cilësia e përmbajtjes dhe substancës së saj.
Për të qenë edhe më keq se kaq, deklarata e sotme e z.Williamson (i cili vetë thotë se disi po i ngutet që të vie 23 gushti dhe ta dorëzojë detyrën te ndonjë pasardhës) ka shumë elemente të qëndrimeve politike paragjykuese por edhe kontradikta logjike të brendshme.
Së pari, përmes kësaj deklarate, vetë z.Williamson e pranon se bëhet fjalë për një situatë të paprecedent në drejtësinë ndërkombëtare ku themelimi dhe funksionimi i zyrës së prokurorit special bëhen pa pasur gjykatë ku paditë eventuale do të adresoheshin. Ndërkohë, nuk dihet ende se si tërësisht e saktësisht do të duket ajo Gjykatë e Veçantë e cila, siç dihet, nën trysni të jashtëzakonshme mbi deputetët, u ratifikua në Kuvendin e Kosovës me 23 prill 2014 porsi një çek blanko.
Së dyti, në deklaratë nuk specifikohet konkretisht koha kur janë kryer këto krime dhe në mënyrë ekskluzive territori ku janë kryer ato. Për z.Williamson është e rëndësishme të përmenden vetëm etnitë që kanë pësuar. Mirëpo, për një proces gjyqësor është tejet e rëndësishme që të konstatohet koha dhe vendi i kryerjes së veprimit penal, ngase nga ky element përbëhet baza ligjore e ndjekjes penale. Kështu, në njërën anë thuhet që mandati i TFHS konsiston te krimet e pasluftës (shih faqe 4) për ta komplementuar Tribunalin e Hagës, por, në anën tjetër, deklarata i referohet edhe krimeve të luftës gjatë viteve 1998-1999 për të cilat akuzon ‘elemente të UÇK-së’!
Së treti, nuk përmendet baza ligjore mbi të cilën TFHS i ka kryer këto hetime paragjyqësore dhe në mjegull e sipër është duke u konspiruar baza juridike e Gjykatës së Veçantë. Ashtu siç e kemi thënë më parë, kjo gjykatë do të ketë statutin e saj dhe se të gjitha procedurat do të zhvillohen konform këtij statuti pa u aplikuar dispozitat procedurale të Kodit të Procedurës Penale të Republikës së Kosovës. Kjo e përjashton Gjykatën e Veçantë nga kontrolli kushtetues i Kosovës, duke pasur parasysh se, fatkeqësisht, Kosova e ka dhënë pëlqimin për këtë me votimin e Kuvendit për heqje dorë të një pjese të sovranitetit.
Së katërti, përderisa thuhet që hetimi dhe akuzat që dalin prej tij nuk janë drejtuar ndaj UÇK-së por ndaj individëve, pse duhet theksuar vazhdimisht që ata janë ish pjesëtarë të UÇK-së? Pse të mos quhen, thjesht, individë të dyshimtë? Ata mund të kenë qenë edhe anëtarë të shumë subjekteve e organizatave e klubeve të ndryshme por gjithsesi qëllimisht potencohet (vetëm) UÇK-ja si përkatësi e tyre. Për më tepër, teksa paragjykohet motivi i sigurt kur thuhet që krimet janë kryer për të fituar fuqi politike dhe pasurim personal, kjo nuk trajtohet si vepër e krimit ordiner, dhe njëkohësisht nuk shpjegohet se si kjo arrihet duke shënjestruar pakicat.
Së pesti, kjo deklaratë ka gjuhë të vagullt dhe profesionalisht të papërgjegjshme e cila sillet rreth të gjeturave që s’janë (ende) dëshmi (sic.). Për të ashtuquajturin trafikim të organeve edhe arsyetohet Dick Marty edhe pranohet se nuk ka dëshmi pas gati tre vjet hetimesh të përsëritura! Qartazi, z.Williamson është autor i një teme që e kupton se temë është vetë autori: ai orvatet ta shpëtojë edhe fytyrën e TFHS edhe atë të Dick Martyt. Mirëpo, përkundër kësaj, gjuha e z.Williamson është shumë e ashpër kur ai kategorizon krimet duke folur për ‘krime të luftës’ dhe ‘spastrim etnik’. Me dëshmi objektive të zbehta s’janë aspak korrekte këso pretendimesh subjektive të forta.
Së gjashti, z.Williamson bën konstatimin më të rëndë perëndimor për Kosovën të shprehur ndonjëherë përderisa flet për spastrim etnik të pjesës më të madhe të serbëve dhe romëve në jug të lumit Ibër me përjashtim të disa enklavave të shkapërderdhura si rezultat i persekutimit të pakicave nga ana e UÇK-së e që përfshinte vrasje, rrëmbime, zhdukje, burgim ilegal në kampe në Kosovë e Shqipëri, dhunë seksuale, zhvendosje nga shtëpitë e shkatërrime të kishave. Shumica dërrmuese e serbëve të Kosovës, rreth 80% sipas zyrtarit të UNHCR-së Ron Redmond, janë tërhequr bashkë me forcat policore dhe ushtarake të Serbisë në fillimverën e vitit 1999, ndërkaq edhe sot e kësaj dite shumica dërrmuese e serbëve të Kosovës jetojnë pikërisht në jug të lumit Ibër. Sipas Entit Statistikor të Republikës së Serbisë, në vitin 1991, në Kosovë kishte 194.000 serbë ndërkaq sot janë rreth 132.000 serbë. Situata kriminale në veri të Ibrit, ku shqiptarët u shndërruan dhunshëm në pakicë në veri të Mitrovicë përmes dëbimit prej andej në shkurt të vitit 2000 e deri te aktet terroriste vrastare ndaj policit Enver Zymberi dhe qytetarit Selver Haradinaj, nuk mund të arsyetohen me këtë tezë të paqëndrueshme të z.Williamson.
Së shtati, kjo deklaratë aspiron njëfarë balance të kriminelëve sipas palëve dhe angazhohet të krijojë përshtypjen e gabueshme që Tribunali i Hagës gjykonte serbët për luftën, ndërkaq tash Gjykata e Veçantë do të gjykojë shqiptarët për pasluftën. Në Tribunalin e Hagës, për luftën e viteve 1998-1999 në Kosovë, ka pasur periudha kohore kur kishte më shumë shqiptarë të UÇK-së në burg sesa serbë.
Së teti, në Përmbyllje thuhet që ‘disa, për ta mbrojtur vetveten, janë përpjekur ta portretizojnë këtë hetim si një sulm mbi betejën e Kosovës për liri ose mbi UÇK-në si organizatë’. Kësisoj, z.Williamson orvatet që të gjithë kritikuesit t’i diskreditojë ose t’i bëjë të dyshimtë.
Së nënti, z.Williamson e ndjen që ka marrë anë në këtë hetim andaj detyrohet të rrëfejë qysh ka mbikëqyrur hetimet e Tribunalit të Hagës për krimet serbe (siç i quan ai), në Kosovë gjatë viteve 1998-1999, duke u bërë bashkautor i aktakuzës fillestare ndaj Slobodan Milosheviqit, pastaj qysh ka biseduar me orë të tëra me viktimat dhe familjet e të pagjeturve e të vrarëve në verën e vitit 1999 etj.
Kjo deklaratë e përgjithshme, e shpërqendruar dhe me ngjyrime politike, në pritje të raportit dhe më tutje në pritje të gjykatës ku do të adresoheshin aktakuzat e mundshme, ka për funksion e pasojë disiplinimin e mëtutjeshëm të ish pjesëtarëve të UÇK-së që kanë pozita të larta në institucionet e Kosovës. Hetuesit e prokurorët ndërkombëtarë në Kosovë e rrotull saj edhe më tej preferojnë që ta godasin konjukturën udhëheqëse politike në Kosovë për krime të luftës (pra, disi për atë çfarë i bënë Serbisë gjatë një viti) dhe jo për krimet e korrupsionit (pra, për atë çfarë iu bënë qytetarëve të Kosovës tash e 15 vjet).
As për krimet e luftës në Kosovë dhe as për krimet e paqes, drejtësia nuk na vjen duke pritur nga institucionet ndërkombëtare por duke u angazhuar për gjykata të drejta dhe prokurori aktive vendore të cilat fillimisht duhen çliruar nga ky ekzekutiv i kapur.
Në Serbi u dorëzuan te drejtësia ndërkombëtare krerët e pushtetit politik dhe gjeneralët e luftës për të shpëtuar shumësinë e dhjetëra mijëra kriminelëve serbë të luftës që bënë krime në katër luftërat në ish Jugosllavi gjatë viteve të ’90-ta. Në Kosovë po bëhet dorëzimi i gjithsecilit luftëtar çlirimtar e madje edhe vetë aspektet thelbësore të shtetësisë së Kosovës vetëm dhe vetëm që të mbrohen disa udhëheqës shqiptar të luftës e të paqes, të cilët ndërkohë që vazhdojnë pasurimin në paqe, nuk duan të marrin përgjegjësinë për luftën.
UÇK-ja dikur e mbronte Kosovën, por shteti i kapur i Kosovës sot nuk e mbron dot UÇK-në. Së fundmi, në intervistën për Euronews të datës 13 shkurt 2014, kryeministri në ikje, Hashim Thaçi, në pyetjen nëse ka vrarë ose urdhëruar vrasje gjatë luftës u përgjigj se ai ka qenë larg fronteve të luftës (sic.), ndërkaq në reagimin e sotshëm të Qeverisë në ikje pas deklaratës së z.Williamson, ai shprehte ashtu kot përkushtimin për ‘procesin e dialogut për normalizimin e marrëdhënieve me Serbinë’. Gjithçka e qartë, apo jo?” (sic.), thuhet në kumtesë e VV-së.
Gazeta britanike Guardian thotë se raporti i Taskë Forcës i ka ballafaquar figurat më të larta të skenës politike të Kosovës me akuza për krime të luftës. Por, çka nëse politikanët që dyshohen tentojë ta bllokojnë formimin e Gjykatës duke e përdorur fuqinë e tyre politike? Williamson thotë se kjo do të shihej si përpjekje e politikanëve për të shpëtuar lëkurën e tyre e jo mbrojtje e interesave të vendit.
Politikanë të nivelit të lartë ballafaqohen me akuza për krime kundër njerëzimit
Aktakuza e mundshme ndaj zyrtarëve të lartë të UCK’së ndërlidhet me pohimet për pastrim etnik nga viti 1999.
Figura udhëheqëse politike të Kosovës po ballafaqohen me akuza nga një Gjykatë Speciale e Bashkimit Europian për krime kundër njerëzimit, përfshirë vrasjet, rrëmbime, dhunë seksuale, dhe abuzime tjera ndaj serbëve dhe minoritetit romë, sipas kryeprokurorit që ka kryer hetime speciale tre vjeçare.
Williamson nuk i ka përmendur emrat e të dyshuarve por i ka përshkruar si “zyrtarë të lartë të ish- UÇK’së, të cilët kanë luftuar një një kryengritje kundër regjimit të Slobodan Milosevicit’
Shumë prej komandantëve të UÇK’së kanë marrë pozita udhëheqëse pasi Kosova ka shpallë pavarësinë e saj më 2008.
Besohet se së paku disa prej aktakuzave janë të përgatitura nga Taskë Forca e BE’së për hetime speciale janë kundër figurave më të larta që janë të involvuara aktivisht në politikë.
Guardian shkruan se pavarësisht mungesës së provave për trafikimin organesh, akuzat për trafikim dhe shkelje të drejtave të njeriut do t’i turpërojnë qeveritë perëndimore dhe SHBA’të të cilat kanë ofruar një mbështetje entuziaste për lidershipin e UÇK’së gjatë dhe pas luftës.
Guardian po ashtu thotë se aktakuzat nuk mund të bëhen publike para formimit të Gjykatës e cila do të themelohet, sipas të gjitha gjasave në Holandë.
Por krijimi i saj po vonon për shkak të vonesave burokratike rreth fondeve nga Komisioni Europian dhe trazirave politike në Kosovë. Ai ka thënë se shpreson që Gjykata do të krijohet në fillim të vitit të ardhshëm por me rastet do të merret një prokuror i ri. Williamson do ta lëshojë pozitën muajin e ardhshëm, pas tre vjetësh
Ai ka thënë se po largohet për arsye profesionale dhe familjare.
“Ka pasur raportime në media se po largohem për shkak se hetimet po kollapsojnë. Kjo është plotësisht e pavërtetë. Unë mendoj se kemi pasur një hetim shumë solid dhe rezultate shumë të mira” i ka thënë ai Guardian’it.
Taskë Forca në masë të madhe konfirmon gjetjet e mëhershme të Këshillit të Europës një hetim i udhëhequr nga politikani zviceran, Dick Marty më 2010.
Ai mbështet gjetjet e raportit të Martyt se një ‘grusht’ të burgosurish është vrarë në mënyrë që tu merren organet dhe më pas të shiten. Por Williamson ka thënë se”për t’i ndjekur krime të tilla kërkohet një nivel i dëshmive që ende nuk e kemi siguruar” .
15 vjet pas, ne kemi informata solide se këto gjëra kanë ndodhur, por jo dëshmi fizike. Nuk ka trupa, nuk ka emra të viktimave” ka thënë Williamson për Guardian.
Guardian rikujton se krijimi i Gjykatës Europianë do të kërkojë ndryshime në Kushtetutën e Kosovës dhe 2/3 në Parlament. Në teori të dyshuarit mund ta përdorin fuqinë e tyre për të bërë obstruksion, por Williamson thotë se kjo do të hasë kundërshtim substancial brenda Kosovës dhe jashtë.
“Unë mendoj se do të jetë e vështirë për ata që politikisht ta bllokojnë nëse provojnë ta bëjnë këtë. Nëse qasje e BE’së dështon, alternativa e mundshme tjetër është që kjo të shkojë nëpërmjet Këshillit të Sigurimit të OKB’së dhe shumë kosovarë do ta kundërshtojnë këtë” ka thënë Willimason.
“Pra do të ishte e vështirë që kjo të shitet duke thënë se ata po i mbrojnë interesat e Kosovës se sa të themi se ata po përpiqen ta shpëtojnë lëkurën e tyre.Ka shumë presion që kjo të funksionojë dhe njerëzit në spektrin politik kanë qenë mjaftë mbështetës të kësaj publikisht, kështu që jam optimist se ata do t’i përmbahen kësaj” ka thënë Williamson.
Aktorja, Kylie Minogue ka shfaqur pamjen e saj të bukur në ballinën e revistës “GQ Italia”.
Minogue ka pasqyruar reklamën e famshme të Coppertone Suntan të 1950-ave kur një vajzë e re qëndronte e habitur teksa të brendshmet e saja ishin kafshuar nga një qenush.
Për dallim nga reklama e famshme, aktorja australiane dukej tepër e lumtur teksa kishte treguar të pasmet.
Këtë lloj fotografie e kanë realizuar edhe Carmen Electra për revistën “Esquire” dhe Jim Carey për “Rolling Stone”.
Kujtim Shala i LDK’së ka deponuar të martën komentet e deputetëve në Gjykatën Kushtetueselidhur me seancën konstituive të 17 korrikut, kur Isa Mustafa u zgjodh Kryetari i Kuvendit.
Pas dorëzimit të komenteve ndaj kërkesës së PDK’së, Shala ka thënë se kësaj kërkese i janë bashkuar të gjitha Grupet Parlamentare, ndërsa pret që deri më 4 gusht të japin nënshkrimet edhe deputetët që nuk kanë mundur ta bëjnë këtë për arsye teknike.
“Në komentet tona ne kemi përfshirë qëndrimet tona ose argumentet që kemi lidhur me këtë kërkesë, pastaj komentet për gjendjen faktike për seancën konstituive në Kuvendin e Kosovës, si dhe argumentet tona që lidhen me këtë kërkesë dhe me seancën konstituive”.
“Kërkesa është e gjitha GP. Nga grupi LDK-AAK-Nisma, Lëvizja Vetëvendosje dhe deputetët përfaqësues të komuniteteve minoritare”.
“Të gjitha janë 67 firma, ne kemi kohë deri më datën 4 gusht dhe për arsye teknike nuk kemi arritur të kemi të gjitha firmat. Ato do t’i bashkohen komenteve deri më datën 4 gusht në deklarata të veçanta si mbështetje të komuniteteve”.
“Mendojmë që kërkesa e PDK’së është e pabazuar dhe sipas mendimit tonë Gjykata Kushtetuese në këtë rast nuk ka objekt kushtetues për trajtim. Çfarë ne pretendojmë gjithë janë komentet që ne i dorëzuam sot”.
Shala ka thënë se pret një vendim sa më të shpejt të Gjykatës, pas sipas tij, për shkak të masës së përkohshme të pezullimit, është krijuar vakum institucional.
“Gjykata Kushtetuese ka afatet e veta ligjore. Ne do të dëshironim që përgjigja ose vendimi të merret shumë shpejtë, meqë e dini se masa përkohshme të pezullimit që ka vënë Gjykata Kushtetuese është krijuar një vakum institucional”.
“Duhet të presim vendimin e Gjykatës Kushtetuese, sepse është e qartë që të gjitha vendimet e kësaj Gjykate janë finale dhe gjithçka që rrjedh pastaj mund të jenë debate pa efekte juridike”.
“Ne presim që Gjykata Kushtetuese të jetë e paanshme dhe të trajtojë me seriozitet dhe përgjegjshmëri të plotë lëndën që ka përpara që të sqarojë çështjen dhe vendimin e Gjykatës Kushtetuese ne do ta pranojmë”./politiko.net/
Dafina Zeqiri, me anë të një mesazhi të postuar në Instagram, ka falenderuar të gjithë fansat, për përkrahjen që i kanë dhënë.
Këngëtarja çdo ditë e më shumë po kërkohet që të performojë në clabe të ndryshme.
Ja kush është postimi i saj: “Ju du shumë! Faleminderit që m’keni mbështet gjithmonë!
Mbështetja & dashuria është një ndër dhuratat më të mirat që ekzistojnë”.
Nëse libri është i njëjtë kudo e në çdo kohë, kështu duket, të qenit shkrimtar në diktaturë nuk është njëlloj me të qenit shkrimtar në liri, qoftë ky dhe i njëjtë që fati bën të kalojë në këto dy kohë. Madje dhe komunikimi i tij me lexuesin pëson ndryshime. Ndryshon dhe vetë leximi. Ndjesi dhe mendime të tilla më vërtiteshin kur lexova letrën e hapur të studiuesit dhe shkrimtarit Nasho Jorgaqi, drejtuar shkrimtarit më të njohur në botë të shqiptarëve, Ismail Kadare, për më tepër përgjigjet e të tjerëve për këtë letër, opinionet e sidomos komentet anonime në fund të shkrimeve në gazetat online. Letra që botohet duke u shpallur “e hapur”, në një farë mënyre, u është drejtuar të gjithëve dhe kështu, është dhe thirrje për ta biseduar. Qëllimi i saj, mund të jetë i ndryshëm për secilin lexues dhe pjesëmarrja në të, kushtëzohet nga interesi që të shpalos çështja. Ndërkaq, mendoj se ai të cilit i drejtohet letra nuk e ka të domosdoshme përgjigjen, me gjithë kërshërinë, ky tagër bie, kur dhe heshtja vetë është përgjigje, brenda credos së shkrimtarit, të cilit i flet vepra. Dhe kjo duket se nuk e mpak, por përkundrazi shton zellin dhe dëshirën e të tjerëve për të gjykuar e dhënë opinione, edhe duke iu larguar fillesës. Fyerjet dhe sharjet për dërguesin e letrës dhe atë që i drejtohet nga ata që përgjigjen dhe komentues të ndryshëm janë të pa tolerueshme, s’është qytetari, e padenjë për të gjithë dhe tregues se ne mbetemi lexues të këqij të një letërsie që nuk na zbuti dot. Besoj, jam i lejuar që nga ky debat të kaloj në shqetësime të tjera, që lidhen mes tyre dhe besoj se nuk janë vetëm të miat. Po i rendis, pa ndonjë rregull, por me sinqeritet:
1. TË LAVDËROSH veprën e shkrimtarit Ismail Kadare në diktaturë dhe pas saj, në kushte lirie, e dija të lehtë, arsyet ishin, ndërsa jetën e gjithkujt, sidomos të shkrimtarit, e kam menduar vetanake, pronë të pa prekshme, por bëmat, kur kalojnë pragun e derës e ndikojnë tek të tjerë, gjykohen, qofshin dhe të shkrimtarit. Vepra, duke u bërë gjithnjë e më tepër letërsi e vendit, pronë pa kohë e lexuesit, del, si të thuash, nga duart e krijuesit të saj dhe na lind e drejta ta themi nëse ajo na ndihmoi në kohë të vështira apo na u bë pengesë, na dha liri të brendshme, kur na mungonte e jashtmja, dha emocione të bukura jete, etj, etj. Ndërkaq tani është arritur që të mos jetë e vështirë të kritikosh dhe vepra për shkaqe jo letrare paradoksalisht e po kështu të lavdërosh jetën për shkaqe letrare.
2. JETA E NJË SHKRIMTARI ndahet ndjeshëm nga vepra e tij, sipas disave, duke krijuar dikotominë alibuese, kurse unë mendoj ose e ndjej, më saktë, se ato janë të lidhura midis tyre dhe fort, e i japin njëra-tjetrës. Pa jetën nuk bëhet vepra, është e qartë, pra është jeta në fillim, pastaj mbetet vepra pa jetën e krijuesit të saj, e cila ndërkaq e risjell jetën e autorit dhe të të tjerëve përreth. Vepra dhe jeta në bashkëkohësinë e tyre mendoj se janë të pandara dhe përngjajnë së brendshmi, duke mbartur ose hijen e zymtë të mungesës së lirisë, nëse ajo ka munguar ose dritën e begatë të saj, kur ka patur liri. Këto zbulohen dhe te Kadareja. Ribotimet e dendura të tij pas viteve ’90, me të drejtë do të thosha, kanë futur frymë lirie në veprat ku mungonte dhe mund të jenë vënë dëshmi të tjera të diktaturës, nga që nuk ishte e mundur. Dhe këto në emër të përmirësimit artistik, besoj. Sipas meje, ajo letërsi që nuk del edhe nga shpirtra të mëdhenj, jo vetëm nga mendje të mëdha, në thellësi të saj ka ngurtësimin, thatësirën, sado qoftë e përmbytur me lavdi të jashtme, që e kërkonin një kohë e caktuar krizash dhe rrethanash shtrënguese dhe si e tillë ajo ka bjerrje si një letërsi që nuk pati kodin e jetës, të pranishëm në çdo rrethanë, kur jeta në vetvete është e përjetshme dhe kohët janë të përkohshme. Ngatërresat janë të mundura, ngaqë nuk janë njohur kohërat e nuk dilej dot prej tyre si pasojë e mosnjohjes së vetvetes (kolektive) dhe e thellësisë së krijuesit.
3. KOHËT ikin. Edhe njerëzit më shpejt se ato. Kohët ndryshojnë, edhe njerëzit, por më pak se ato. Dhe në fakt njerëzit ndryshojnë kohën dhe koha njerëzit, por asnjëherë në barazi për të gjithë. Ka njerëz që i lë koha pas, të shumtët, ku mund të ketë dhe shkrimtarë mes tyre. Dhe ka që lënë kohën pas, të paktit. Dhe ka patjetër shkrimtarë mes tyre. Këtu, ishte dhe Kadare. Por gjithkush, si të thuash, është në grackën e kohës së vet. Por ka njerëz që nuk kanë kohë të tyren, janë pa të, ua kanë marrë, si p.sh., të burgosurve në kohën e diktaturës dhe ka që e kanë me shumicë kohën, duke poseduar dhe nga pjesa e të tjerëve, p.sh., shkrimtarët profesionistë që i mbante diktatura dhe i paguante mbase me pagën e punës së pa paguar të të burgosurve. Nuk dua të keqkuptohem. Dua të akuzoj diktaturën tani. Se dhe kohët harrohen.
4. SHKRIMTARËT janë dhe për të na e treguar (edhe pa e treguar hapur, por sipas mënyrës së tyre) gjendjen, këtë lëvizje të vazhdueshme fat-fatkeqësi, ndryshimet dhe larushinë apo mungesën e ngjyrave të jetës dhe të mendimeve, kaosin apo ngërçin, ecjen para me vizionet dhe kthimet pas, thirrur nga kujtimet, përmbysjet që shpesh arrihen me gjak, me gjakun e të tjerëve apo me mashtrim, me mashtrimin e atyre që dalin në krye e drejtojnë. Lëndë të tillë gjen në veprat e Kadaresë. Shkrimtarët e vërtetë janë për të na thënë të vërtetat, që edhe kur nuk dihen, janë në kërkim të tyre.
5. TË DOMOSDOSHME edhe për letërsinë, bashkë me të vërtetën, është dhe morali. Po kush është e vërteta? Janë shumë dhe të ndryshme e shpesh të kundërta, veçori kjo e të vërtetës letrare, që edhe është tjetër gjë nga e vërteta në jetë. Kështu duket, por në thelb është njëjshëm, si uji, burim i jetës, që mbetet si i tillë, pavarësisht nga format. Do ta pranojmë, s’kemi ç’bëjmë, e vërteta gjithëpërfshirëse është ajo që ndodh dhe ajo çfarë bëjmë. Po morali i shkrimtarit cili është? Aq sa i përgjithshëm, është dhe vetanak. Ka kohëra dhe vende që kërkojnë prej shkrimtarit se sa ai ndihmoi apo dëmtoi jetën, në mos jetën, shpirtin, mendësinë, sa emocion dha e për çfarë, sa frymëzoi, përçoi besim në ato që besoi sinqerisht e sa mashtrim, me ose pa ndërgjegje, sa gaboi e sa udhërrëfyes ishte, sa braktisi, shkurt, çfarë tregove dhe për se, etj, etj. Në diktaturë Kadarenë e lexonin dhe e vlerësonin, edhe shtetarët e komunistët, po kështu dhe kundërshtarët e tyre, të burgosurit politikë, e lexonin dhe e vlerësonin.
6. NË LETËR, sipas meje, ka çështje që nuk u takojnë të gjithëve, por kujtesës, sinqeritetit dhe ndërgjegjes së protagonistëve dhe nuk kanë “pse” për të tjerët. Dhe kur trajtohen libra, libri është pronë e lexuesit dhe për atë mund të flasin të gjithë. Diskutohet data, p.sh., viti se kur mund të jetë shkruar romani, që autori e sjell në fund si të parin dhe ndryshe nga modeli që prodhonte ajo kohë. Pra, si të thuash një nga shkaqet e letrës. Dikush nuk i jep rëndësi këtij fakti, se vepra ka vlera, e jo data, arsyetohet, dhe dikush tjetër i jep rëndësi datës, se, sipas tij, datat janë si gurët kilometrikë të një ecurie. Të shkrimtarit dhe kohës. Kanë të drejtë të dy, jo përtej caqeve që kanë përvijuar. Të mos harrojmë, Shqipëria ka kaluar me ngut nga diktatura më e egër në demokracinë pa përvojë, ku në masë të gjerë me protagonistë të njëjtë. Por të kthehemi tek letërsia. Prej debateve të tanishme unë nxjerr një shqetësim tjetër, që e mendoj me interes. Në Shqipërinë diktatoriale, kur sundonte metoda e realizmit socialist, a ishte e mundur shmangia prej saj? A mund të shkruheshin vepra jo të kësaj metode? Nëse po, a mund të botoheshin? Nëse po, si? Dhe ç’ndodhte më pas? Do të më interesonte shkoqitja e tyre. Ismail Kadare na ka mësuar se në Shqipërinë diktatoriale nuk mund të kishte disidencë, se, po ta pranojmë, do të thotë se diktatura ka qenë e arsyeshme dhe e butë. Po kështu nuk lejoheshin, mund të vazhdojmë arsyetimin, vepra që nuk ishin të realizmit socialist, që nuk kishin frymën e partisë. Se po u pranua e kundërta, i bëhet një nder i madh diktaturës dhe shefit të saj, diktatorit Enver Hoxha, që s’ndalej para asgjëje, nëse nuk do t’i duhej. Por vepra të Ismail Kadaresë rezultojnë të mos jenë të socrealizmit, madje qysh në zanafillë ka bërë shmangien. Atëherë si, dhe a ishte e mundur? Lejohej i vetëm apo dhe me të tjerë? Pse? Si i dilej, ka pasur ndonjë pakt të heshtur, me leverdi të ndërsjellë, apo ia “hidhnin” diktaturës, siç shpjegon dhe Brehti rastet në një ese të tij. Mvisheshin veprat me një rrobë të çveshme të socrealizmit, me metafora dhe gjuhë të Ezopit, etj., etj. Janë dukuri tonat apo dhe të vendeve që u sunduan si ne? E lanë socrealizmin dhe utopinë komuniste apo i la, ndërruan kohët? Këto e të tjera duan debat konstruktiv dhe presin përgjigje. Ndërkaq mbetet fakt se Ismail Kadare u bë shkrimtari më i rëndësishëm shqiptar, më i njohuri, më ndikuesi, që emancipoi lexuesin e gjerë të vendit të vet, duke i shtuar, kam thënë dikur, një tjetër vargmal, atë të veprave të tij. Falë talentit suprem, ai u bë shkrimtari shqiptar më i përkthyer, në të pesë kontinentet, marrës dhe mëtonjës i çmimeve më të larta botërore. Mendoj se kjo arritje e çmuar që na gëzon në tërësi, (dhe duhet), erdhi dhe falë mbështetjes së merituar që i dha shteti, duke i krijuar kushte atij, duke ia botuar dhe përhapur veprën qysh herët. Unë, si ish-i burgosur politik, ndjej si detyrim të shtoj, që edhe ne, dikush nga ne, dha ndihmesën e vet në famën kadareane.
Do të ishte Jusuf Vrioni që do të punonte i paemër dhe si rob në diktaturë në përkthimin e veprës së tij në frëngjisht, ku pas asaj gjuhe do ta merrnin dhe gjuhë të tjera dhe Kadare do të njihej si një nga shkrimtarët më të shquar të shekullit XX në botë. Dhe Jusuf Vrioni, ashtu si gjithë ish-të burgosurit politikë, mbetet i padëmshpërblyeri.
7. DISEDENCA, besoj, por dhe e gjej, dhe e shoh se në Shqipërinë diktatoriale ka ekzistuar, para së gjithash ka patur kundërshtarë dhe martirë. Që i mënjanonin, i internonin, i burgosnin apo dhe i vrisnin. Ata dhe veprat e tyre. Mund të themi se ka patur dhe një letërsi tjetër, sado e pakët dhe e pabujshme, që nuk lejohej të përballej, por mbytej dhe zhbëhej, por ajo ishte, klandestine, e fshehtë, e nëndheshme. Dhe një pjesë e saj pati fat, doli. Është dëshmi artistike dhe jo vetëm aq, që i bën nder kulturës së vendit, jo vetëm asaj morale. Meriton mirëpritjen, përkujdesin dhe dashurinë, jo sprapsjen, nëpërkëmbjen apo indiferencën. Duhet çmuar ai akt i lartë, i të shkruarit në skëterrë, kur ishte e ndaluar rreptësisht që mund ta paguaje me gjakun tënd, me plumbin ballit. Ata pak të çmendur të shenjtë, pa asnjë kusht, sollën vlera, sado të pakta, megjithëse në letërsi nuk ka rëndësi të parë sasia, që do t’i vlenin çdo letërsie, sidomos tonës, ka dëmtime e mangësi. Me Kadarenë e të tjerë shkrimtarë të njohur, duke pranuar sinqerisht veprat e arrira të ardhur nga burgjet, letërsia jonë qetëson ndërgjegjen e saj artistike, megjithëse dramatizohet marramendshëm, heq nga mëkatet dhe normalizohet si letërsi.
8. VITI 1958, kur Kadareja student botonte me sukses librin e dytë me poezi “Ëndërrimet”, titull naimian, që duket sikur na lajmëron se kjo dukuri do ta ndjekë shkrimtarin vazhdimisht, deri tek “Pallati i ëndrrave”, ndërkaq ai qysh atëherë përvijonte dhe romanin e tij të parë, që nuk do t’ia tregonte kujt, që Nasho Jorgaqi në letrën e tij vë në dyshim vitin, jo se prish thjesht kronologjinë, por credon e shkrimtarit dhe hap çështje të tjera letrare dhe jashtëletrare. Do të më pëlqente të shtoja këtu, sado pak, se ç’ndodhte në Shqipëri në vitin 1958, mbase ndihmon për të kuptuar më mirë çështjen. Natyrisht vazhdonte të acarohej lufta e klasave, ritual social dënimesh, por dhe rritej entuziazmi masiv në fitoret e kampit socialist, forcimi i sistemit dhe i vendit në mënyrë gjenerale, rritja ekonomike, kur shumëkush ndjehej më i dobët, me zhgënjime dhe i humbur. Shteti në atë vit kishte arritur një marrëveshje me Greqinë për heqjen e minave në Kanalin e Korfuzit, të vëna kur po mbaronte lufta, por nën këmbë toka dukej e pasigurtë, si e minuara. Shkrimtari Petro Marko boton romanin “Hasta la vista” të nisur qysh në burg, kurse Dritëro Agolli përmbledhjen e parë me poezi “Në udhë dolla”. Sulejman Pitarka dhe Ndrek Luca botojnë dramat e tyre dhe Skender Luarasi përkthente Uollt Uitmanin, “Fije bari”. Në Prishtinë Adem Demaçi nxjerr “Garprinjtë e gjakut”. Në Romë shkrimtari i arratisur Martin Camaj boton romanin “Djella”, një aludim estetik i internimeve të malësorëve ndanë kënetave. Pak muaj më parë (1957) ishte hapur Universiteti i Tiranës dhe ishte mbajtur kongresi i shkrimtarëve shqiptarë (1957), kurse në Romë shkrimtari i ikur dhe i dënuar me vdekje, Ernest Koliqi, themeltar në letrat shqipe, nis botimin e revistës “Shejzat”. Dhe një vit më pas (1959), Shqipërinë do ta vizitonte Nikita Hrushovi, udhëheqësi i Bashkimit Sovjetik, ndërsa një muaj para vizitës qenë dënuar në Shkodër kleri katolik (prill 1959) dhe në Romë shkrimtari i dalë nga burgjet, më pas i arratisur, Arshi Pipa, boton “Librin e burgut”, ku janë dhe sonetet e kanalit, ferri i poezisë shqipe. E ç’mund të arrinin të dëgjonin shqiptarët se ç’ndodhte në Europë e Amerikë po në vitin 1958? Cilat mund të ishin ndodhitë më spikatura, një pjesë e të cilave, po t’i përflisje, futeshe dhe në burg? Më 1 janar themelohet Komuniteti Ekonomik Europian, paraprirës i Europës së Bashkuar. (Pusho, mos folë, s’ka ç’të duhet!) Tre ditë më vonë anija kozmike sovjetike “Sputnik” bie mbi tokë nga orbita e saj dhe digjet, (rri urtë, s’është vetëm punë shkencëtarësh), ndërkaq amerikanët nisin me sukses Satelitin “Explorer 1”. (Mos ia thuaj njeriu si sukses, se e ha, agjitacion dhe propagandë për sistemin kapitalist…) Ushtria Amerikane rekruton me ceremoni Elvis Presley-n, mbretin e Rock & Roll. Nis Radio BBC dhe Fidel Kastro sulmon Havanën, nisin protestat për çarmatimin nuklear në Londër, niset “Sputniku 2”, Brazili fiton kupën e botës në futboll duke mundur Suedinë 5 me 2, (kujdes, mos lavdëro sportin borgjez!), Vladimir Nabokov boton romanin disident “Lolita” në SHBA, (tradhtari!), Bashkimi Sovjetik kryen provat bërthamore, (…sa të fortë jemi, urra!…), Charles de Gaulle zgjidhet President i Francës, (shiko karikaturën e tij…), një pjesë baleti e Çajkovskit jepet për herë të parë në televizion me ngjyra, (sovjetikët kanë art), botohet pas vdekjes romani “Gattopardi” i shkrimtarit sicilian Giuseppe Lampedusa, (e ç’na duhet ne?!), vdesin shkrimtarët nobelistë, spanjolli Juan Ramon Jimenez e francezi Roger Martin du Gard (…s’i kemi dëgjuar, s’janë për proletariatin…), Boris Pasternaku merr çmimin Nobel për letërsi, (në burg të futet, është çmim për borgjezët… është shkrimtar i madh, mbylle gojën, ç’të duhet ty…), ndërsa për paqen Nobelin e mori Georges Pire (… e ku ka paqe, ata kapitalistët…), etj., etj.
9. DY DASHURI apo një e vetme e realisht asnjëra, sipas meje, duket sikur janë bazament në dy romanet “Dashuria e Mimozës dhe “Mjegullat e Tiranës” që në letrën e hapur të Nasho Jorgaqit dërguar Ismail Kadaresë bëhen shkak i debatit, ku dhe del se protagonistet përkatëse të tyre, Mimoza dhe Ema, studente të bukura të dyja, kanë qenë i njëjti person, por, natyrisht, çështja s’është fare këtu dhe nuk ka rëndësi fare për letërsinë. Por unë do të doja të këmbëngulja që të dilja nga çështja në fjalë, duke u lutur të mos keqkuptohem. I nisur nga e sotmja dhe prirja që më dha fati, them metaforikisht se Shqipëria atëherë duhej të kishte dhe dy dashuri të fshehta, të mëdha e të pamundura, tragjike ndërkohë, të cilat i harron padrejtësisht, dy gra emblematike që kujtesa dhe ndërgjegjja kolektive, por dhe letërsia shqipe, u ka borxh. Njëra është, e pse të mos ishte, gruaja e bukur Sabiha Kasimati, e lauruar në Europë, për biologji në Torino, e para shkencëtare ihtologe shqiptare, që u pushkatua nga Enver Hoxha, drejtpërsëdrejti me interesimin e tij, në vitin 1951, ai, ai shtoi me dorën e vet në listën mortore emrin e shoqes së klasës. Dhe nuk dihet a ka patur a humbur ndokund ndonjë roman i fshehtë për të, grua e bukur që e vranë barbarisht mes 21 burrave, intelektualë të gjithë, akt kriminal i shtetit nga shkaku i një bombe artizanale të dyshimtë që u hodh në oborrin e ambasadës sovjetike në Tiranë, pa dëmtuar kurrkënd. Historiani dhe shkrimtari Uran Butka na e ka rrëfyer rrëqethshëm tani në një studim të vetin. Dhe tjetër dashuri e Shqipërisë, po aq njëlloj do të thosha, duhet të ishte dhe mbase është, gruaja tjetër e bukur, Musine Kokalari, e laureuar në Romë, gruaja e parë shkrimtare shqiptare, e para disidente në të gjithë perandorinë komuniste, që Enver Hoxha, pasi i pushkatoi dy vëllezërit, e futi në burg dhe internim për jetë, i ndaloi të shkruarit dhe veprën ia nxori nga letërsia, se ai printe dhe në letërsi. S’mund të rri pa thënë se diktatura e Enver Hoxhës burgosi 7367 gra, ku 308 u çmendën nga torturat, 45 vdiqën qelive, ndërsa 450 janë pushkatuar. Tmerr i llahtarshëm! Duhet të kthehemi tek kjo dashuri patjetër për të shpëtuar ndërgjegjen kolektive, por dhe atë krijuese, që të jemi të aftë të nxjerrim nga dhimbja virtyte e të krijojmë “kulturën e vuajtjes”, që popujt e zhvilluar e kanë…
10. SOCREALIZMI tashmë, besoj unë, doli nga letërsia shqipe bashkë me diktaturën që e ngriti, por me pasojat, dëm dhe gjurmë të frikshme. Mendoj dhe shoh se kushtet e lirisë bënë që të zbulojmë një letërsi tjetër, që duke u përbashkuar, përbën tërësinë e duhur të letërsisë tonë, më të begatë, gjithëpërfshirëse, aspak përjashtuese, më jetësore, që i ra fati të bëjë kalimin nga letërsi e masave në të njeriut, nga monumentale në rastin më të mirë, në letërsi e së madhërishmes së brendshmi, nga e planeve 5-vjeçare, e të përditshmes, jo e maskës së bukur, por e fytyrës së përvuajtur, e dashuruar, me këtë gëzim, do të thosha, letërsi e mundimeve, me të vërtetat e dhimbshme shqiptare, e ecjes, e kërkimit, e ëndrrës, jo e utopisë, që po tejkalon pengesat letrare e jashtëletrare dhe, nëse do të duhej t’i vihej një emër metodës së saj, mund të quhet, e përsëris, Realizëm i Dënuar, origjinale shqiptare, ku nuk nënkuptoj thjesht letërsinë që doli nga burgjet dhe internimet, por më gjerë, letërsinë tonë të re, e krijuar me mund mes rrethanave dënuese… Shkrimtar i madh do të thotë edhe një shtet tjetër. Dhe shteti duhet ta pranojë këtë. Jo të ndërhyjë si diktatura që letërsinë ta verë në shërbim të politikave të saj të mbrapshta, por ta mbështesë institucionin e shkrimtarit, guxoj ta them, ashtu si diktatura, por pa e përçarë siç bënte ajo në shkrimtarë të saj me plot privilegje dhe në shkrimtarë kundër saj, brenda në burgje. Në klimën demokratike shteti të sigurojë mbarëvajtjen e letërsisë si e tillë, natyrisht dhe të krijuesve të saj, si kulturë e pasuri shpirtërore, gjuhë e identitet etj., se vërtet në demokraci kemi një letërsi tjetër, është e saj siç është e vetvetes, të mbrohet siç mbrohet populli.