Shkruan: Luan Sallauka

Kohëve të fundit shoqëria kosovare po ballafaqohet me lloj-lloj problemesh sociale, të cilat po reflektojnë direkt në zhvillimin e saj. Një ekonomi e brishtë, mungesa e zbatimit të ligjshmërisë, zhvillimi i një strukture të dobët institucionale dhe mbi të gjitha një shoqëri në tranzicion, po e tregon mirëfilli se ku jemi si shoqëri.

Mirëpo, si asnjëherë më parë shoqëria kosovare e pasluftës po ballafaqohet me një fenomen tepër të rrezikshëm, shfaqjen dhe zhvillimin e agresivitetit ekstrem nëpër institucionet shkollore, veprime këto që në disa raste janë përmbyllur edhe me fatalitet, plagosje dhe vrasje.
Pavarësisht përpjekjeve (shumë të vogla) të institucioneve shkollore që këto fenomene t’i parandalojnë, rezultatet e këtij fillimviti janë tregues i qartë se 2014 do të mund të na befasojë në shtimin e numrit të rasteve ku nxënësit me dashje apo pa dashjen e tyre, do të prodhojnë raste të frikshme si tri të fundit.
Të gjithë jemi dëshmitarë për fillimin e një procesi të ri arsimor të thirrur në reforma të shtrira në çdo segment të procesit arsimor, reforma këto që nuk kanë reflektuar suksesin e pritur. Gjithsesi që këto reforma lënë shumëçka për të dëshiruar.
I gjithë ky problem madhor ka një hallkë zingjirore. Sistemi i Bolonjës i aplikuar në procesin arsimor të Kosovës, është treguesi më i qartë i dështimit në tërë procesin arsimor në Kosovë, për shkak të mungesës së përgatitjes së mjaftueshme të atyre kuadrove profesionale që do ta lëviznin këtë proces në përgjithësi. Dhe, sigurisht mungesa e këtyre kapaciteteve kanë reflektuar këtë gjendje të brishtë të arsimit kosovar i cili tanimë ka filluar të na hakmerret në mënyra të ndryshme.

Pse sistemi i Bolonjës e ka prodhuar këtë krizë?

Përgjigjja është fare e thjeshtë. Ky sistem nuk prodhon kapacitete të forta as individuale e as kolektive, konkretisht në rastin e Kosovës. Jemi dëshmitarë se ky sistem në vazhdimësi ka gjeneruar stereotipe kapacitetesh me nivel fare të ultë të produktivitetit të tyre. Andaj për këto 15 vite ne jemi dëshmitarë të një numri të madh të gjeneratave jo të përgatitura mirë në profilet e tyre, që disa prej tyre të inkuadruara në procesin e përgjithshëm arsimor, e kanë prodhuar këtë gjendje. Assesi nuk duhet të jemi këmbëngulës që ky sistem e ka prodhuar tërë këtë gjendje, nëse nuk kemi parasysh ndërhyrjen e politikës në mënyra të ndryshme.
Ideja e cilitdo zyrtar arsimor që si mësimdhënës t’i pranoj gjeneratat e sapo diplomuara, vlerësohet si gabim që nuk do të falet kurrë, zyrtar këta të cilët duhet të japin dosido një ditë përgjegjësitë e tyre për gjendjen e krijuar. E keqja shkon edhe më larg, kur marrim parasysh vendimet politike nëpër komuna për përzgjedhjen e drejtorëve të shkollave fillore dhe të mesme. Paramendojeni, Drejtori i shkollës së mesme 22 vjeçar ndërsa nxënësi i klasës së 13-të, 19 vjeçar. Më shumë se kaq. Këto emërime politike jo vetëm që e kanë rrezikuar arsimin kosovar dhe e kanë krijuar këtë gjendje kaq frikësuese në njërën anë, gjithsesi se kanë nënçmuar skajshmërisht të gjitha ato gjenerata të përgatitura mirë dhe me përvojë shumë vjeçare, në anën tjetër.

Pse mungesa e ndëshkimeve i ka hapur rrugë fenomeneve negative nëpër shkolla?

Nxënësit kanë aq shumë liri nëpër shkolla, saqë këtë shumë prej tyre s’e kanë në shtëpi. Shkojnë kur të duan në shkollë. Thuajse secili nxënës posedon telefon në orar të mësimit të cilët kyçen nëpër rrjete të ndryshme në internet falë lokaleve përreth që e mundësojnë këtë veprimtari. Askush nuk mund ta shpjegoj faktin që kush i ka lejuar tërë ato lokale argëtuese, bastore dhe lojëra të fatit përreth objekteve shkollore?! Askush nuk mund ta shpjegoj faktin se nga i tërë ky guxim i këtyre nxënësve për t’i përqeshur mësimëdhënësit e tyre, për t’i penguar në orët mësimore dhe qoftë edhe për t’u kacafytur me ta.
E kaluara na tregon se nxënësit kanë treguar respekt të jashtëzakonshëm ndaj mësimdhënësve të tyre në mënyra të ndryshme. Ndërkaq, sot mësimdhënësit në shumë raste janë objekt talljeje, përqeshjeje, ngase sot roli i tyre është minimizuar deri në atë shkallë saqë nxënësit të kenë guximin të luajnë me ta. Sigurisht që asnjëri prej nesh nuk është për ndëshkimin e atyre nxënësve që shkollimin e kanë obligim, mirëpo jo edhe nxënësit të gëzojnë lirinë e tepruar sa të krijohet më shumë kaos sesa mësimdhënie dhe mësimnxënie. Andaj për ta minimizuar këtë fenomen, si zgjidhje më e mirë është mbledhja e prindërve së bashku me nxënësit dhe kujdestarët e tyre, të organizuara çdo fundjavë për t’i diskutuar problemet e mundshme.

Si mund të zgjidhet ky problem që ka filluar të na frikësojë?

Institucionet arsimore në të gjitha nivelet, e veçanërisht Ministria e Arsimit në bashkëpunim me të gjitha instancat komunale arsimore dhe ato të sigurisë, duhet t’i bashkërendojnë veprimet e tyre, duke përfshirë:
1. Sigurimin e objekteve shkollore;
2. Mbylljen e të gjitha lokaleve argëtuese, duke përfshirë edhe bastoret dhe lojërat e fatit;
3. Obligimin e mbajtjes së mbledhjeve ndërmjet kujdestarëve, nxënësve dhe familjeve të tyre për çdo fundjavë;
4. Rivlerësimi i të gjithë mësimdhënësve pa dallim, me qëllim për ta rikonfiguruar strukturën e mësimdhënësve, duke i larguar të gjithë ata mësimdhënës që nuk i plotësojnë kushtet për mësimdhënie;
5. Rivlerësimi i të gjithë drejtorëve nëpër shkolla, me kusht të largimit të atyreve që nuk i plotësojnë kushtet për realizimin e detyrave të tyre. Hapjen e konkursit për të gjitha pozitat e Drejtorëve të shkollave fillore dhe të mesme dhe, në njërin prej kushteve për aplikim të merret për bazë edhe mosha e aplikuesve (të mos pranohet asnjë aplikues që është nën moshën 40 vjeç);
6. Të fillohet rruga drejt autonomisë së arsimit edhe nëpër komuna, me qëllimin që arsimi mos të politizohet. Jo më Drejtori të Arsimit në kuadër të Kuvendeve Komunale.
7. Në nivelin e arsimit të dëshiruar (i pa obligueshëm), të ketë masa shtesë për vlerësim dhe pranim të nxënësve, etj.

Pse lënda e Edukatës Qytetare nuk po mjafton për edukimin social të nxënësve?

Fillimisht, në shumicën e shkollave fillore lëndën e Edukatës Qytetare e ligjërojnë mësimdhënës të Historisë, Gjeografisë, Edukatës Fizike, etj., dhe janë të pakëta ato shkolla ku ligjërues i kësaj lënde janë Sociologët, Pedagogët, Filozofët e Psikologët. Jo që mungojnë kapacitetet e profileve të fundit, porse atyre nuk u jepet mundësia. Fundja, është vërejtur se lëndën e Edukatës Qytetare e shohin si një lëndë plotësuese dhe sipërfaqësore.
Gjithashtu është vërejtur se edhe librat e lëndës për Edukatë Qytetare janë shumë pak praktike dhe më shumë gjeneralizuese, saqë nxënësin e bëjnë monoton brenda këtyre librave. Sigurisht, respekte për autorët e këtyre librave, por ka ardhur koha që Edukata Qytetare edhe më shumë se kaq të institucionalizohet, me qëllimin e mirë, sa më shumë reflektime pozitive nga ana e saj.
Andaj për ta plotësuar këtë vakum të krijuar në institucionet shkollore dhe, për t’i zvogëluar rastet ekstreme të rasteve të fundit që kanë përfunduar me fatalitet, është më shumë se kurrë e nevojshme, që në institucionet shkollore (fillore dhe të mesme) të inkorporohet lënda SJELLJA SOCIALE PUBLIKE, si lëndë e obligueshme, si një projekt i mirë edukativ, praktikë dhe shumë rezultativ në të ardhmen. Ende nuk është vonë.

Zanafilla e integrimeve evropiane daton qysh nga mesjeta, pikësëpari ishte aspekti gjeostrategjik apo mbrojtës nga rreziqet që e kërcënonin Evropën në atë kohë.. Dy faktor kryesor atakues kundër Evropës ishin kryqëzatat e zhvilluara për tokën e shenjtë të Jerusalemit në shekujt XI,XII,XIII si dhe përhapja e Perandorisë Osmane në Evropë në shekujt XIV dhe XV. Për idetë e integrimeve evropiane kanë shkruar shumë autorë qysh në mesjetë, nga të cilët do t’i cekë disa prej tyre. Publicisti francez Pierre Dubois ka shkruar në librin e tij me titull:”Ripushtimi i Tokës së Shenjtë” të botuar në vitin 1306, ku propozon krijimin e një ”Lidhjeje të shteteve evropiane” me qëllim që “Toka e Shenjtë të çlirohet nga duart e të pafeve”. Për “idenë evropiane” ka qenë edhe poeti i njohur italian Dante Aligeri i cili ka propozuar”krijimin e një lidhjeje shtetesh me një gjykatë arbitrazhi në krye të së cilës do të ishte një perandor ”.
Pushtimi i Konstantinopolit (Stambollit) në vitin 1453 nga Perandoria Osmane i ka shpejtuar zërat për krijimin e një aleance evropiane për t’u kundërvënë rrezikut osman i cili depërtonte rrufeshëm në portat e Evropës.
Mbreti i rajonit të Bohmenit në Çeki, Georg Podiebrad përpiloi një Projekt për krijimin e një ”aleance evropiane për mbrojtjen nga Perandoria Osmane”. Juristi britanik William Penn në elaborimin e tij propozoi ” një lidhje, bashkim apo aleancë evropiane e cila nuk do të shërbente vetëm për sigurimin e paqes, për qëllime ushtarake dhe strategjike, por edhe do të ndikonte në zhvillimin e tregtisë dhe mirëqenies sociale”. Edhe filozofi i njohur gjerman Emanuel Kanti në veprën e tij “Për paqen e përhershme” propozoi idenë për” formimin e një federate të shteteve evropiane e cila do të shërbente si mjet për sigurimin e paqes”. Shkrimtari dhe iluministi i mirënjohur francez Viktor Hygo, me rastin e hapjes së Konferencës së Paqes në Paris me 21 gusht 1849 në Paris, gjatë fjalimit të tij, përveç tjerash, ka thënë:” Një ditë do të vijë, kur plumbat dhe bombat do të zëvendësohen me fletëvotime, me të drejtën e përgjithshme të popujve për zgjedhje, me vendimet e një senati të madh evropian, i cili do të ketë domethënie për Evropën, të cilën e ka Parlamenti për Anglinë apo Asambleja Nacionale për Francën. Kjo ditë do të vijë pa kaluar 400 vite”. I fundit të cilin do të përmend si ideator i krijimit të integrimeve evropiane ishte politikani dhe diplomati i njohur britanez Winston Churchill, i cili më 19.09.1946 në Cyrih të Zvicrës mbajti një fjalim në Universitetin e Cyrihut me ç’rast kërkoi formimin e “Shteteve të Bashkuara të Evropës”.

Kaluan vetëm 100 e ca vite nga propozimi i Viktor Hygos, nismat për integrimet evropiane u bënë realitet me formimin e Bashkësisë Evropiane për Thëngjill dhe Çelik, në vitin 1952, i njohur me emrin Traktati i Parisit, si dhe me formimin e Bashkësisë Ekonomike Evropiane dhe Bashkësisë Evropiane për Energjinë Bërthamore (EUROATOMI) në vitin 1957 që njihet si Traktati i Romës.
Dua të cek se Bashkimi Evropian qëndron në tri principe kryesore, atë historik( që bazohet në filozofinë antike greke dhe drejtën romake), atë kulturor ( në civilizimin e krishterë) atë politik ( demokracinë liberale). Ndërsa kriteret e Kopenhagës që duhet plotësuar çdo shtet i cili synon Bashkimin Evropian janë kriteri politik (nënkupton stabilitet institucional, rendin demokratik, liritë dhe drejtat themelore të njeriut si dhe mbrojtja dhe respektimi i të drejtave të pakicave), kriteri ekonomik (nënkupton tregun e përbashkët evropian, ekonominë funksionale dhe konkurrencën), kriteri asquis communautaire-juridik ( nënkupton përvetësimi i legjislacionit të Bashkimit Evropian që përfshin diku rreth 850.000 faqe akte juridike).
Kosova, (krahas Shqipërisë e cila pritet që pas 6 muajsh të merr statusin e kandidatit anëtar të Bashkimit Evropian), është i vetmi shtet në Ballkan i cili akoma jo vetëm që nuk është kandidat për shtet anëtar në Bashkimin Evropian, por nuk i ka përmbushur edhe kushtet për liberalizimin e vizave, dhe se gjendet në fazën e stabilizim asocimit për Bashkimin Evropian. Të gjitha shtetet tjera të Ballkanit janë në fazën e procesit të kandidatit për shtet anëtar të Bashkimit Evropian ( Serbia, Mali i Zi, Bosnja dhe Hercegovina, Maqedonia dhe Turqia), të cilët, varet nga ta sa janë në procesin e përmbushjes të një pas njëshme të 35 kapitujve të domosdoshëm për të plotësuar kriterin juridik, si dhe kriterin politik e ekonomik për anëtarësim në Bashkimin Evropian. Për momentin, Kosova e përmbush vetëm kriterin alternativ, atë gjeografik ( pasi që gjendet në kontinentin evropian) për anëtarësim në Bashkimin Evropian që mund të jetë një satisfikacion moral për momentin në të cilin gjendet Kosova. Kosovën e pret rrugë e gjatë dhe e mundimshme për anëtarësim, pasi janë një varg pengesash të shumta drejt realizimit të qëllimit të saj, anëtarësimit në Bashkimin Evropian. Të gjitha kriteret e parapara për anëtarësim në Bashkimin Evropian, në mënyrë të drejtpërdrejtë sikurse kriteri politik, ekonomik dhe juridik, por edhe kritere shtesë të cilët i merr parasysh Bashkimi Evropian sikurse kriteri historik dhe kulturor, janë me të vërtet shumë të vështira për të plotësuar të gjitha, duke marr parasysh shumë faktorë tjerë jashtë Kosovës, të cilët deshëm apo s’deshëm ndikojnë në mënyrë indirekte në plotësimin e kriterëve për anëtarësim në BE.
Këtu do të cek vetëm kriterin indirekt për përmbushje, atë politik (të jashtëm), si dhe kriterin tërthorë, kriterin kulturor (të ndryshëm) të cilët sipas mendimit tim do të hapin rrugën Kosovës drejt anëtarësimit të saj në Bashkimin Evropian.
I pari, kriteri politik ( i jashtëm) ndërlidhet me Serbinë, e cila sipas të gjitha gjasave pritet që të jetë anëtare e plotë në Bashkimin Evropian në vitin 2020, dhe prej saj varet se çfarë pozicioni do të merr karshi Kosovës, e cila në mënyrë automatike do të ndikojë që pesë shtetet e Bashkimit Evropian pas kësaj ta njohin pavarësinë e Kosovës (Spanja, Sllovakia, Rumani, Greqia dhe Qiproja) me ç’rast do të jetë një hap shumë i madh drejt fitimit të kandidatit anëtar të Kosovës për aderim në Bashkimin Evropian.
I dyti, kriteri kulturor ( i ndryshëm), konsiston në aspektin kulturor, pasi që shumica absolute, 95% i takojnë besimit Islam në Kosovë, për dallim nga shtetet anëtare të Bashkimit Evropian të cilët në shumicë absolute i takojnë besimit të krishterë, ritit katolik, protestant apo ortodoks. Këtu duhet të kemi qasje reale me këtë gjendje faktike të popullit të Kosovës. Nuk ka çka të fshihet prej kësaj, Bashkimi Evropian shumë mirë e ka të njohur këtë fakt, duke u vërtetuar edhe me rezultatet e dala nga regjistrimi i fundit i popullsisë i mbajtur në Kosovë në vitin 2011. Me këtë fakt duhen pajtuar edhe elita politike, shtetërore, intelektuale,, mediatike e të tjerë, si gjendje reale të cilin duhet marr parasysh, e jo të shtiret, të anashkalohet, të maskohet, me çfarëdo qasje tjetër nga realiteti i tillë , duke u përpjekur që të evitojnë këtë gjendje faktike të popullit të Kosovës, me plasime, dezinformime, qasje anakronike, të paqëndrueshme, jo shkencore, jo historike, duke u munduar në një apo tjetër aspekt të paraqesin veten dhe popullin e Kosovës se i përket apriori civilizimit perëndimor evropian. Edhe kjo përpjekje është e kotë, e paqëndrueshme, se sikurse civilizimi i krishterë, ashtu edhe islam e hebraik e kanë burimin dhe zanafillën në Orient(Lindje) dhe assesi në perëndim, porse gjatë periudhave të ndryshme historike janë përhapur si në perëndim, veri e jug të hemisferës së globit tokësor. Me këtë nuk i kontribuohet përpjekjeve për anëtarësim në Bashkimin Evropian, por e largojnë më tepër Kosovën. Duhet në mënyrë të hapur dhe aspak nguruese që të tregohet dhe të potencohet fakti se shumica absolute e Kosovës i takon civilizimit islam (dhe assesi nuk thuhet lindor) për dallim nga shumica absolute e Bashkimit Evropian që i takon civilizimit të krishterë (dhe assesi nuk thuhet perëndimor), dhe se krahas civilizimeve aktuale në Bashkimin Evropian, Kosova me civilizimin e saj shumicë islame do të begatojë Evropën me një koloritë shtesë në koloritin e saj të pasur evropian. Ky është i vetmi element i cili mund të jetë i drejtë dhe real, dhe se assesi nuk varet prej neve se këtë kriter kulturor ( të ndryshëm). Kosova mund ta plotësoj, pasi që nuk ka gjasa as teorike e lere më praktike që mund të ndërrohet kjo gjendje faktike, por varet prej vullnetit dhe dëshirës së Bashkimit Evropian a do ta pranojë këtë kulturë tjetër në gjirin e saj të përbashkët evropian, e që sipas mendimit tim do të pranojë në një kohë dhe moment të caktuar në një të ardhme jo shumë të largët.
Të gjitha qasjet tjera kanë për të dështuar, nga deklarimet e paqëndrueshme dhe të pavërteta nga individët të caktuar të elitës politike, shtetërore, intelektuale, mediatike, sikurse kjo që e lexova gjatë këtyre ditëve se ”dielli i shqiptarëve lind nga Perëndimi”, thënia e Faik bej Konicës, e cituar nga një mësimdhënës universitar(B.L.), një thënie anakronike që fare nuk ka të bëjë me realitetin e tanishëm dhe është jashtë kontestit aktual kohor të cilën do të aludoj, se atë ditë kur dielli do të lind nga Perëndimi, është shenja e kataklizmës (kijametit) të kësaj bote, pas së cilës pason shkatërrimi i kësaj bote, varësisht prej asaj, e drejta e çdo kujt është e patjetërsueshme a do të besojë apo jo në këtë parashenjë të lindjes së diellit nga Perëndimi si një prej parashenjave të kataklizmës (kijametit) të kësaj bote.