“Deti na sillte muzikën, librat dhe gjithçka tjetër që dukej përmes dritash larg. Më kujtohen kohët kur bashkë me Ardianin dilnim shëtitje natën vonë buzë detit në Himarë. Pamja e përtejme gjithnjë na grishte. Ishte e padrejtë që ne rriteshim këtu në anën tjetër, ndërkohë që gjithçka dukej kaq afër si një dritare…Ardian Klosi ishte një nga ata njerëz që e theu atë xham të përtejmë fillimisht me angazhimin e tij politik, e në shoqërinë civile, pastaj në kulturë duke i sjellë sendet që sillte deti vetë…”. Kështu u shpreh teksa ktheu kokën pas në kujtime Ardian Vehbiu, fitues i çmimit të parë “Ardian Klosi” për publicistikën më të mirë në vitin 2013, librin “Sende që nxirrte deti”, dje në Festivalin e Librit dhe të Artit.
Në një ceremoni ishin të pranishëm Kryeministri Edi Rama, ministrja e Kulturës, Mirela Kumbaro, bashkëshortja e të ndjerit Klosi, JutaBenzenberg, vajza e tij, Katerina, dhe dy motrat. Juria e përbërë nga Piro Misha, Iris Luarasi, Mustafa Nano dhe Ylljet Aliçka kanë votuar unanimisht për librin e Vehbiut. “Kanë qenë disa kriteret që vepra duhet të plotësonte. Së pari, duhet të ishte publicistikë dhe jo autori i vitit siç mund të jetë shkruar gabimisht këto ditë. Së dyti, janë marrë në shqyrtim vepra të botuara gjatë vitit 2013 dhe në përcaktimin e autorit fitues, nuk ka qenë kriter karriera e autorit, por vetëm libri”, ka thënë Misha, duke shtuar se veprat e paraqitura kanë qenë shumë cilësore në mënyrë të veçantë 7-8 prej publikimeve të vitit 2013”.
“Ky nuk është një libër me kujtime, por një libër për kulturën tonë në marrëdhënie me kulturën e totalitarizmit”, ka thënë Vehbiu. Çmimi “Ardian Klosi” mbështetet nga rrjeti i njohur Traduki, i cili ka vendosur ta mbështesë këtë çmim edhe në vitet në vazhdim. Në nderim të përkthyesit Klosi, për vitin 2015 Traduki do të japë një bursë për një përkthyes shqiptar nga gjuha gjermane në shqip për një muaj në Literarische Colloquium Berlin, çka i jep mundësinë kujtdo të aplikojë, ndërsa fituesi do të ketë një muaj qëndrim falas për të punuar në këtë shtëpi të letërsisë dhe një bursë prej 2000 eurosh për të ndjekur jetën kulturore të një kryeqyteti europian siç është Berlini. E pranishme në këtë ceremoni, ministrja e Kulturës, Kumbaro, ka folur mbi debatet e ngritura ditët e fundit, të cilat kanë marrë shkas nga protesta e artistëve të Teatrit të Operës dhe Baletit, mbi operimin e punës në bazë të kontratave, duke thënë se “reformat në art janë të domosdoshme”.
“Si punëtore e fushës, por edhe si ministre e Kulturës kam bindjen se skena shqiptare e kulturës ka vend për të gjithë aktorët që kanë dëshirën dhe vullnetin të hyjnë në të me një prodhim, me një vepër, me një dëshirë për të tërhequr publikun, për ta edukuar e gëzuar atë, por edhe për të lënë gjurmën e tyre në hartën kulturore të sotme e të nesërme”, tha Kumbaro. Sipas saj ka ardhur koha të ketë kritere. “Nuk mund të mos theksoj se duhet të ketë megjithatë një filtër, një kriter, – quajeni si të doni, – për të hipur në skenën e kulturës si aktor i saj, madje jo thjesht për të hipur, por sidomos për të qëndruar një copë herë mbi atë skenë, e sa më gjatë që të jetë e mundur, në mos përgjithmonë”, tha Kumbaro.
Sipas saj, është në interesin e zhvillimit kulturor të një vendi, siç është dhe kërkesë e komunitetit ambicioz të njerëzve të artit, që kriter duhet të jetë cilësia artistike dhe vendi që çmohet brenda sistemit të hierarkisë së vlerave kulturore. Do të ishte e pafalshme për Ministrinë e Kulturës nëse do të tregohej e pandjeshme ndaj këtij zëri, por po aq do të ishte e pafalshme për Ministrinë e Kulturës nëse nuk do të ndërmerrte reforma në institucionet publike të artit, në krye të 24 viteve përpjekje, ndryshime, përplasje e arritje gjithashtu. Është folur vite me radhë për këto reforma, ndërkohë që taksapaguesit vazhdojnë të derdhin para për skenën. Është folur për mungesë disipline në teatro dhe për të tjerë të rinj artistë që nuk i afrohen dot teatrit as te kangjellat. Është kërkuar, ju siguroj, edhe nga teatrot bashkiakë ndihmë për të bërë reformë duke kërkuar një model ndryshimi”, tha Kumbaro. Institucionet publike të artit po shkojnë drejt dështimit financiar dhe drejt varfërisë artistike, pasi nuk po motivojnë siç duhet të talentuarit artistikë duke mos motivuar dot siç duhet të talentuarit e artistë shumë të njohur e dëshirëplotë për një sallë të mbushur me publik e duartrokitje që s’blihen me para.
“Ajo që duhet dhe synon të bëjë kjo qeveri është reforma në institucionet ekzistuese të kulturës që mbahen me buxhetin e shtetit, që kanë një rol profesional dhe edukues në shoqëri, dhe që nuk mund të lihen as të zvarriten në kornizën e vjetër të para viteve ‘90 dhe as të lëngojnë në pasivitetin e tranzicionit ku sa herë kërkohet ndryshim ky kthehet në një lindje të vështirë në mos të dështuar”, tha Kumbaro, duke hedhur poshtë ata çfarë e kanë quajtur nevojën për reforma “vitin zero” dhe se nuk do të mbyllen institucione artistike. Sipas saj në Teatrin e Operës dhe Baletit ekziston një kaos administrativ kontratash. “Një kuti si e Pandorës që mbulohej veç nga kapaku i borderove, të cilin vendosëm ta hapim, sepse kemi guximin t’i përballim vështirësitë dhe t’i nxjerrim artistët nga situata e paligjshmërisë”, tha Kumbaro. Sipas saj, reforma synon një strukturë të re institucionale me kategori të detajuara artistike për secilin nga anëtarët e trupës, pa shkurtuar asnjë post pune, por edhe krijimin e një skeme afatgjatë vlerësimi të performancës artistike.
“Nga ana tjetër, Ministria e Kulturës e ka marrë përsipër këtë reformë me sa më pak kosto për trupat e artistëve, duke ndjekur gradualisht çdo etapë të reformës, duke u dhënë të gjithëve mundësinë të bëhen pjesë e vlerësimit të meritokracisë e të gjejnë vendin që u takon brenda strukturave të reja e të kenë mundësi të evoluojnë në institucion sipas performancës e jo thjesht në pritje të ditës së pensionit në horizont”, tha Kumbaro.
Monika Stafa, dje në stendën e botimeve “Saras”
Gazetarja Monika Stafa ka qenë e pranishme dje për të dhënë autografe për lexuesin në stendën e botimeve “Saras” për botimin e saj “Një ditë si Sofia”. Libri është një përmbledhje shkrimesh e autorësh botuar në gazetën “Shqip”, si dhe një novelë ku tregohet udhëtimi plot të papritura i gazetares nga Budapesti drejt Vjenës.
Rexhep Qosja paraqet kolanën e ditarëve
“Dëshmitar në kohë historike”, kështu e ka quajtur akademiku Rexhep Qosja kolanën e ditarëve nga viti 1966-1974, i cili do të prezantohet sot për publikun në Festivalin e Librit dhe të Artit. Dje akademiku ka qenë në stendën e botimeve “Toena” për të dhënë autografe për lexuesin.