Agim Muhaxheri

I torturuan brenda hekurave jo si individë, por si komb. Ky veprim bie ndesh me Konventat e Gjenevës (1949).

Nuk duhet lejuar që rolin e “kirurgëve” në procesin “Kumanova” ta marrin vetëm maqedonasit. Bashkë me ta të jenë ndërkombëtarët. U kapën të gjallë, i shpallën të vdekur. Fjala është për Xhafer Zymberin, Mirsad Ndrecajn dhe Muhamet Krasniqin.

Ekspertët ndërkombëtarë, të Balistikës dhe të Mjekësisë Ligjore, do të ndriçojnë shkakun e vdekjes së tyre. Shkupin e “drodhën” dy protesta të mëdha, ajo e Zaevit dhe tjetra e Gruevskit. Kush kujt ia nxori “zorrët për lëndinë”?

Kanë nisur hetimet për rastin “Kumanova”. Prokurorë e gjykatës janë maqedonasit, ndërsa “pacientët” e tyre 28 të pandehur shqiptarë, shumica nga Kosova, të dyshuar për “Terrorizëm” e vepra tjera penale. Do të zgjerohet numri i të pandehurve, apo jo?

Një avokate, mbrojtëse në këtë rast penal, i deklaroi gazetarëve se klientit të saj ia kanë thyer dhëmbët.

Shkupin e “drodhën” dy protesta masive, ajo e opozitarit Zoran Zaev, më 17 maj, dhe tjetra, të nesërmen, e rivalit të tij, Nikolla Gruevski. Tabori i parë e organizoi protestën “para derës” së diktatorit Gruevski, ndërsa të tjerët para “Sobranies” (Kuvendit).

Kush kujt ia nxori “zorrët për lëndinë”?

Në vallen e ithtarëve të Zaevit ishin edhe shqiptarët. Shqiptarët u paraqitën në një protestë bashkë me maqedonasit për herë të parë që nga ekzistimi i këtij shteti të brishtë. Lidhja e dy flamujve, atij të Maqedonisë dhe flamurit tonë kombëtar, më kujtoi kohën e protestave në Prishtinë, kur përkraheshin minatorët e “Trepçës” dhe me fotografitë e shokut Tito kërkohej barazi.

Për dallim nga shtetarët, diplomatët, Zaev shprehu ngushëllime vetëm për policët e vrarë. Kërkoi barazi për të gjithë qytetarët. Kundërshtarët e tij i quajti banditë, hajdutë, kapës të shtetit. Përsëriti refrenin “Odisi, odisi Gruevski!” (Ik, ik, Gruevski!).

Ata të Gruevskit, që kishin ardhur me autobusë, të kujtonin mitingjet si në kohën e Sllobodan Millosheviqit sipas asaj: “Kush s’del në protestë, largohet nga puna”. Gruevski iu kundërvu rivalit të tij Zaevit, edhe ky e përdori shprehjen “bandë”.

Kodet penale të shteteve, me demokraci të zhvilluar, rreptësisht e ndalojnë torturën psikike e fizike ndaj të pandehurit.

Sa respektohen të drejtat e njeriut në konfliktet e armatosura? Sipas të drejtës ndërkombëtare humanitare edhe luftërat kanë kufij. Konventat e Gjenevës (1949) ndalojnë dhunën mbi jetën dhe personin, në veçanti vrasjet e të gjitha llojeve, gjymtimin, trajtimin mizor dhe torturën, ndalojnë cenimin e dinjitetit personal, në veçanti trajtimin poshtërues dhe denigrues.

Pas vringëllimit të armëve në Kumanovë, më 9 maj, në skenë dolën fjalëvrasësit, krerët maqedonas, diktatori Nikolla Gruevski, i pari i shtetit, Gjorgje Ivanov, ish-ministrja e Brendshme, Gordana Jankulovska, e të tjerët. Këta i fryjnë zjarrit, shqiptarët i nxjerrin si minues, destabilizues të shtetit.

Zaev e bëri publike audiopërgjimin e Gordanës, e cila ishte shprehur se do t’i shfarosë shqiptarët “për një orë”. Asaj nuk iu kujtua një këngë jona erotike: “Vetëm 5 minuta, jo më shumë”. Një analist yni bëri vërejtje se për këtë fyerje të Jankulovskës qytetarët e Kosovës ka qenë dashur të dalin në protesta. Përse të dalim në protesta? Për “dosjet e ëndrrave” flet edhe gjeniu i letrave tona, Ismail Kadare, në romanin e tij “Pallati i ëndrrave”.

Ivanov i çoi letër të hapur shteteve anëtare të OKB-së, tërhoqi vërejtjen për gjendjen e rëndë në shtet. Gurin ia hodhi shqiptarëve. Kujton ai se shtetarët hanë barë, nuk e kanë parë në ekranet televizive terrorin shtetëror maqedonas, “Irakun”, në këtë oazë të nxehtë të Ballkanit.

Iu deshtë të kalojë një javë për të bërë publike listën e të arrestuarve, emrat e të cilëve i bastarduan. Për shumicën nuk u paraqitën të dhënat e plota, nuk e përmendën vendbanimin, përmendën se janë nga Kosova. Njërit i shkruajnë emrin Rufki Dogan. Për lexuesin e painformuar, ky del të jetë turk, e që në të vërtetë ai është shqiptar. Shqiptarët nuk kanë mbiemrin Dogan, po Dogani.

Regjimi i diktatorit Gruevski tregohet i “kujdesshëm”. I përpilon listat e atyre që iu dogjën dhe shkatërruan shtëpitë në Kumanovë. Emrat e tyre i shkruan në alfabetin cirilikë, ndonëse ata janë shqiptarë. Edhe kjo është “cikërrimë” për qatipët. S’bën t’i shkruajnë emrat në shqip, se hidhërohet “gazda” Gruevski!

Unë jam shteti, thotë Gruevski, është punë imja si i përpiloj listat, s’bën të tjerët të përzihen në “punët e brendshme të shtetit”. Për këtë tip e të tjerët sy ky nuk ka dert pse vritet Kushtetuta, ligjet e shtetit, por edhe Marrëveshja e Ohrit. Ç’është për ta Marrëveshja e Ohrit ?

Zyrtarët maqedonas shprehin të ashtuquajturën “reservatio mentalis”. Ende s’e kanë bërë publike listën e të plagosurve. Kush janë ata?

Tjetër është politika, tjetër drejtësia. Procesi “Kumanova” është një mister i madh dhe nuk bën të hysh në mal “pa sakicë”. Hetuesit e Policisë, prokurorët, ekspertët e Balistikës, por edhe ata të Mjekësisë Ligjore mund të jenë në shërbim të shtetit. Mund ta vrasin drejtësinë. Në rastin konkret, te procesi “Kumanova” është e domosdoshme që hetues e ekspertë të jenë ndërkombëtarët. Hetues mund të jenë ata të FBI-së amerikane, apo ndokush tjetër.

Partitë shqiptare në Maqedoni me çdo kusht të bëjnë trysni që në rolin e “kirurgëve” të këtij procesi të paraqiten të huajt.

Nuk është Maqedonia përjashtim. Në proceset e ndryshme me përmasa ndërkombëtare janë paraqitur edhe të huajt si hetues dhe ekspertë.

Njëri nga dëshmitarët e gjallë të këtij procesi, Sulejman Osmani – “Sula”, i cili arriti t’ju ikë policisë, paraqiti rrëfimin shokues për atë çfarë kishte parë. Ky është personi që në xhirimet e policisë shihet duke mbajtur një leckë të bardhë, në shenjë dorëzimi. “Sula” rrëfeu se në çastin e arrestimit kanë qenë të plagosur Xhafer Zymberi – “Xhafa”, Mirsad Ndrecaj – “Nato” dhe Muhamet Krasniqi – “Malisheva”. Këta i kapën të gjallë policia, thotë ai, të cilët pastaj i shpallën të vdekur!

Ekspertët e Balistikës merren me “lëvizjen e predhës”, pozitën e viktimës. Ndërkaq, ata të Mjekësisë Ligjore merren me shkakun e vdekjes, është qëlluar viktima me plumb, nga copëzat e granatës, me mjetin topitës apo të mprehtë. Ekspertët e Mjekësisë Ligjore konstatojnë faktet, është qëlluar viktima në anën e përparme të trupit apo në shpinë. Finesat e ekspertëve lënë të kuptosh se kush është vrasësi.

Fjala e ekspertëve është vendimtare për zgjidhjen e rastit penal.

Trajtimi i të pandehurve s’është kompetencë vetëm e të drejtës së brendshme, me ta merret edhe e drejta ndërkombëtare.

I torturuan, vazhdojnë t’i torturojnë brenda hekurave, jo si individë, por si komb. Kanë aversion ndaj shqiptarëve. Nuk ndiejnë se e vrasin të drejtën ndërkombëtare.

Zaev i ka nxjerrë partallet procesit “Monstra”. Sipas tij del se shqiptarët të dënuar me burgim të përjetshëm në këtë proces janë ta pafajshëm.

Nëse del ajo çfarë thotë Zaev, procesi “Monstra” ia ha kryet Gruevskit./zeri/

Shkruan: Ditar Kabashi

Ligji dhe e drejta nuk janë gjithherë në frymë të njëjtë. Ta zëmë, veprimet antidemokratike mund të përligjen, por asnjëherë të arsyetohen me logjikë të shëndoshë e ndërgjegje të pastër. Ato mund të kenë mbështetje në norma pozitive, por mund të jenë në disproporcion me të drejtën objektive. Këtu edhe duhet parë pikënisjen e dallimit ndërmjet shtetit ligjor dhe shtetit të së drejtës.

Ja, edhe në ditët e sotme, kur pretendohet se gjithçka ka mbërri në kulminacion të avancimit, del në pah ana e errët e instrumentalizimit të ligjit, të arbitraritetit dhe goditjes së vullnetit popullor.

Rasti i fundit, par exellance, për ta kuptuar këtë, është dënimi me vdekje i Presidentit të përmbysur të Egjiptit, Muhammed Mursi.
Pas shumë dekadash trysnish dhe ngulfatjeje të lirisë së aktiviteteve demokratike, Egjipti, ky shtet gjigant afrikano-verior, me “Pranverën Arabe” rigjeti mundësinë për t’u kthyer në “gjenet e veta”, me një fjalë, qytetarëve të vet i erdhi rasti që të proklamojnë lirshëm vullnetin politik. Dëshira e kahmotshme do të quhej “Mursi” kur inxhinjeri akademik do të fitonte rreth 52% të votave të drejtpërdrejta nga populli. Tanimë ridefinohej sovrani; këtë epitet populli egjiptas ia kishte marrë sundimtarëve jomeritorë.

Grusht shteti ushtarak i Gjeneral Sisit demonstroi se dhuna është mjeti më i parapëlqyer kundrejt popullit. Janë mbytur disa mijëra veta. Të përndjekur e të burgosur shumëfish më tepër. Ekonomia në prag të kolapsit. Prej një shteti që me Mursin synonte faktorizimin në arenën ndërkombëtare, në një shtet të fundosur me halle të botës së tretë.

Dënimi me arsyetimin qesharak për “tradhti kombëtare” shpërfaq edhe njëherë degradimin e gjyqësisë atje. Madje është mirë që studentët e fakulteteve juridike të njihen për së afër me këto praktika. T’u shpjegohet atyre se nëse drejtësia bie në duar të matrapazëve, shkelet e drejta, keqpërdoret ligji dhe pëson populli.
Ekzekutimi i mundshëm i këtij dënimi që duhet të miratohet edhe nga Myftiu i Shtetit, (sipas legjislacionit egjiptas, Myftiu thotë fjalën e fundit në raste të tilla) rëndom kukull apo në rastin më të mirë lajkatar i pushtetit, mbase do të “qetësojë” ndërgjegjen kolektive që tashmë duket sheshazi se është e fjetur. Ndoshta mendohet se duke e mbështetur në petkun fetar këtë absurd do të shmangen trazira të mundshme.

Sidoqoftë, ekzekutimi me vdekje i Muhammed Mursit tashmë nuk është gjithçka. Vetë ai ka dëshmuar se nuk i frikohet vdekjes dhe se qëndron prapa veprimeve të tija.

Në Egjipt po falimenton e drejta, po shuhet verdikti popullor, po synohet mbytja e frymës së lirisë. Dhe e tërë kjo në sy të botës, e sidomos asaj demokratike. Kundërshtarët e flaktë të dënimit me vdekje heshtin gjithandej. Propaganduesit dhe financuesit e shoqërive të hapura e demokratike kanë mbyllur sytë e veshët. Kjo më së miri flet për standardet e dyfishta për njerëz a popuj të ndryshëm. U demaskuan shumë fytyra që dolën të ishin aq të shëmtuara.
Le të dihet se drejtësia selektive nuk është drejtësi. E drejta duhet të veprojë ndaj të gjithëve njësoj.

Këtë rast nuk duhet parë në optikën e shkurtë si një pune të brendshme e një shteti të largët. Ky është precedent, është shembull se si mund të bastardohet interesi publik, si cenohet e drejta ndërkombëtare, si nuk sanksionohet dhunëtari, si viktimizohet ai që ka legjitimitet, si ndërtohen marrëdhëniet hipokrite mes liderëve e shumë premisa të tjera që janë në kundërthënie të plotë me diskursin aq të proklamuar mbi të drejtat dhe liritë njerëzore, organizimin demokratik, vlerat e përgjithshme universale të stërshtjelluara në dokumente ndërkombëtare.

Andaj, mospajtimi me këtë vendim gjyqësor nuk duhet nënkuptuar domosdo mbështetjen në baza ideologjikë të Presidentit Mursi, por me mbrojtjen e atyre parimeve që u thanë më lart. Burrëria nuk është çështje gjinie, por çështje karakteri, thoshte një shkrimtar i urtë dikur.