Fan Noli për Faik Konicën
“Konic?n p?r her? t? par? e kam pjekur m? 1906. At? dit? s’kam p?r ta harruar kurr?. M? shkroi nga Londra se do t? mb?rrinte n? Boston i veshur me kostum shqiptar, me q?llim q? fotografia t’i botohej n?p?r gazeta dhe k?shtu t? shfryt?zonte rastin p?r t’i trumbetuar bot?s c?shtjen komb?tare shqiptare, q? ishte edhe q?llimi i jet?s s? tij. Shqeva syt? nga habia. Aso kohe, si prift i mod?s s? shkuar q? isha, mbaja nj? mjek?r t? gjat? e t? zez?, q?, t? them t? drejt?n, f?mij?t e Bostonit ma shihnin me cudi. E merrja me mend sesa do t? habiteshin kur t? m? shihnin krah p?r krah me nj? burr? t? veshur me fustanell? shqiptare. Ndon?se der m? at?her? s’kisha par? fustanell? shqiptare, e merrja me mend se duhej t? ngjasonte me fustanell?n greke, q? nuk ndryshon shum? nga nj? fustan balerine. Un? vija i shkurt?r dhe i ngjeshur. Konica ish i gjat? e i holl?.
T? dy bashk? do t? ngjanim si Don Kishoti me Sanco Panc?n q? sapo kishin dal? nga nj? cirk. Habia ime ishte v?rtet e madhe kur pash? se f?mij?t e Bostonit e harruan fare mjekr?n time dhe mbet?n t? admiruar pas Konic?s. At?her? e kuptova se fustanella shqiptare nuk ngjasonte aspak me simotr?n e saj qesharake greke. Ajo i afrohej m? tep?r fundit skocez dhe I shkonte shum? p?r shtat nj? burri t? pash?m si Konica. Rasti e sjell q? n? k?t? lib?r t? Konic?s k?ndonj?si t? njihet edhe me ndryshimin midis kostumit grek dhe atij shqiptar. Grek?t v?rtet q? e kan? huaj tur nga shqiptar?t, po, duke u rrekur p?r ta stolisur edhe m?, e kan? b?r? si tep?r grarishte.
Por Konica nuk m? habit vet?m me veshjen e tij. S’po u besoja vesh?ve kur nisi t? m? «ligjeronte» p?r cfar?do teme q? t? shkon nd?r mend. Ishte njeri me kultur? t? madhe. Gijom Apoliner (Guillaume Apollinaire), nj? shkrimtar francez, q? ishte mik i tij e quante «enciklopedia q? ec?n», dhe q? «e fliste fr?ngjishten si francez i lindur». Nj? tjet?r shkrimtar francez, Zhyl le Metre (Jules le Maitre), ka shkruar p?r te: «Cet entranger qui ecrit si bien notre langue» (Ky i huaj ka shkruar kaq bukur gjuh?n ton?). Si studiues i pasionuar pas muzik?s, Konica adhuronte Vagnerin. Vagneri dhe veprat e tij ishin nj? nga gj?rat e para p?r t? cilat m? foli. Ai m? k?shilloi t? shihja dhe Parsifalin, kur u dha p?r her? t? par? n? Boston, m? 1910. Tridhjet? vjet m? pas, kur vdiq, duke ditur sesa shum? e donte Vagnerin, iu luta organistit q?, gjat? gjith? ceremonis? s? varrimit, t? luante pjes? t? tij.
Tani t? themi dy fjal? p?r vendin q? z? Konica n? historin? e Shqip?ris? s? sotme. Si mysliman q? ishte dhe si bir i nj? familjeje aristokrate nga Shqip?ria e Jugut, Konica i kishte t? gjitha mund?sit? t? zinte nj? pozit? t? lart? n? Perandorin? Turke, ku b?nte pjes? dhe Shqip?ria q? nga vdekja e Sk?nderbeut. E v?rteta ?sht? se gjat? shekujve shum? shqiptar? kishin marr? ofiqe t? larta n? Perandorin? Turke. P?r shembull n? t? ri t? Konic?s, veziri i madh apo kryeministri i Perandoris? Turke, Ferid Pasha, Ishte shqiptar nga Vlora. Por Konic?s nuk i p?lqente kjo karrier?. Misioni q? i caktoi vetes ishte lufta p?r pavar?sin? e Shqip?ris?. Q? nga viti 1897 gjer m? 1912 Konica dhe Shahin Kolonja, botuesit e dy revistave shqipe jasht? atdheut, «Albania» dhe «Drita», ishin dy nga pionier?t e luft?s p?r pavar?sin? e Shqip?ris?. N? sundimin turk shqiptar?t e kishin fshir? nga kujtesa lavdin? e shkuar n?n Sk?nderben?. Konica ishte ai q? rizbuloi dhe trumbetoi Sk?nderben? dhe flamurin e tij, shqiponj?n e zez? me dy krer? mbi fush?n e kuqe. Ky flamur u b? simbol i pavar?sis? komb?tare dhe u ngrit m? 1912 n? Vlor? nga Ismail Qemali, ku Shqip?ria u shpall shtet i pavarur.
Konica ?sht? nj? nga krijuesit e proz?s shqipe. Kur pata vendosur t? radhi – tesha dhe un? n? kryq?zat?n q? luftonte p?r pavar?sin? e Shqip?ris?, gj?ja e par? q? m? ra n? sy, ishte mungesa e plot? e veprave letrare shqipe me ndonj? vler? artistike. Por kur shkova n? Egjipt m? 1902, Spiro Dine, nj? patriot shqiptar, m? dha koleksionin e revist?s «Albania» t? Konic?s prej vitit 1897 deri m? 1903. I lexova faqe m? faqe dhe q? n? at? cast n? shkrimet e Konic?s gjeta at? q? k?rkonim; let?rsi t? mir? shqipe. Konica, gjithashtu, zbuloi dhe popullarizoi njer?z t? tjer? shqiptar? t? letrave, si Kristoforidhin, Mitkon, Fisht?n, dhe Cajupin. Me k?shill?n dhe n?n drejtimin e tij, un? kam p?rkthyer disa vepra t? Shekspirit, Ibsenit, Edgar All?n Poes dhe «Don Kishotin» e Servantesit. Gjith? shkrimtar?t shqiptar? q? erdh?n pas Konic?s jan? nx?n?sit e tij, p?rfshir? k?tu edhe shkruesin e k?tyre radh?ve”. / KultPlus.com
