Iniciativa për Progres (INPO) ka publikuar analizën, “Unë jam Komuna” e ka theksuar si të domosdoshme që komunat e Kosovës sa më parë të hartojnë kodin etik për zyrtarët e zgjedhur në përputhje me rekomandimin 60 (1999) të Këshillit të Evropës, i cili kërkon që pushtetet lokale të kenë kod etik për zyrtarët e zgjedhur dhe të emëruar politik, ku parashihen edhe masat ndëshkimore dhe stafit profesional mbikëqyrës.
Gjetjet e prezantuara tregojnë se kodi i mirësjelljes nëpër komuna i dedikohet vetëm shërbyesve civil, por jo edhe zyrtarëve të zgjedhur dhe të emëruar, e që nënkupton se zyrtarët e zgjedhur dhe të emëruarit politik asnjë komision nuk mund t’i largoj nga posti i tyre për mos-përmbushje të standardeve etike apo të mirësjelljes.
“Nga 38 komuna të Kosovës, për vepra penale janë akuzuar 12 kryetarë. Pra, më shumë se një e treta e kryetarëve të komunave janë të akuzuar për vepra të ndryshme dhe për asnjërin nga ta, institucionet e as qytetarët nuk kanë mundur të ndjekin procedura të ankesës për mungesë të mekanizmave që zbatojnë standardet e etikës”, thuhet në analizën e INPO-së.
Në këtë analizë INPO ëshët fokusuar edhe tek hartimi i propozim buxhetit, i cili është procesi më i rëndësishëm për qytetarët e Kosovës, sidomos në nivel komunal. Praktika në terren, sipas kësaj analize, dëshmon se kryetarët e komunave për shkak të kompetencave të fuqishme e diktojnë plotësisht procesin e hartimit të propozim buxhetit, duke u bazuar në udhëzimet e përgjithshme që vijnë nga qarkoret buxhetore.
“Takimet publike që organizohen në komunat e Kosovës, bëhen sa për të zbatuar obligimet ligjore, duke mos shërbyer si platforma për të komunikuar dhe konsultuar qytetarët. Pjesëmarrja e ulët në këto takime lë të kuptohet se qytetarët nuk janë të interesuar të marrin pjesë në to, teksa institucionet komunale nuk kanë gjetur ndonjë metodë efikase për t`i njoftuar dhe nxitur qytetarët që të marrin pjesë në takimet publike kur diskutohet propozim buxheti”, thuhet në analizë.
Disa nga rekomandimet nga analiza, “Unë Jam Komuna” janë: MAPL -rekomandohet të hartoj një udhëzim për komunat, lidhur me nxjerrjen e kodeve etike për zyrtarët e zgjedhur në përputhje me Rekomandimin 60 të Këshillit të Evropës; IKAP-të organizoj trajnime për kodin etik për zyrtarët e personelit. Në këtë mënyrë këta zyrtarë do të jenë më shumë të informuar për kërkesat e kodit si dhe sanksionet që i parasheh; Komunat-duhet të organizojnë trajnime lidhur me kodin etik për të gjithë zyrtarët e emëruar me fillim të punës së tyre. Ky trajnim duhet t’i paraprijë momentit të nënshkrimit të kodit të etikës për vendin e punës për atë zyrtarë.
Duhet të iniciohet edhe nxjerrja e rregullores për etikën në komunë; MAPL-ja duhet që të forcojë mekanizmat e saj të kontrollit dhe të monitorimit sa i përket transparencës dhe llogaridhënies së komunave të Kosovës në raport me qytetarët; Komunat duhet që hartimin e propozim buxhetit ta bëjnë në nivelin bashkë-vendimmarrje, pavarësisht se sa para i kanë në dispozicion për t’i shpenzuar, qytetarët e komunave duhet të konsultohen për nevojat e tyre; Komunat duhet të mbajnë procesverbale gjatë takimeve publike; Komunat e Kosovës duhet të hartojnë plane konkrete se si t’i përmbushin rekomandimet që dalin nga ZAP-i; Komunat duhet t’i fuqizojnë mekanizmat e tyre të kontrollit për projekte të rëndësishme kapitale; ueb-faqet e komunave po ashtu duhet t’i informojnë qytetarët për mënyrën se si i shpenzojnë parat publike dhe cilat projekte kanë përparësi për vitin aktual fiskal.