Përkujtojmë një ndër kryeveprat e letërsisë shqipe “Lahuta e Malcis” në 82-vjetorin e botimit të plotë të saj (8 prill 1937) Poema madhore epike “Lahuta e Malcís” e poetit kombëtar At Gjergj Fishta, është jo vetëm kryevepra e tij, por ndër më të rëndësishmet e letërsisë shqipe, me jehonë ndërkombëtare.
Fishta e nisi kryepunën e tij rreth viteve 1900, kur atdheu ishte nën perandorinë osmane dhe e mbaroi më 1937, kur Shqipëria ishte shtet i pavarur, dy vjet para se të niste Lufta e Dytë Botërore. Pesë këngët e para të saj u botuan si libër më vete në Zara të Kroacisë me shpenzimet e Faik Konicës, shembull i shkëlqyer i mbështetjes patriotiko-kulturore e intelektualëve të lartë shqiptarë.
Më vonë u botua dhe libri tjetër me këngë derisa u bënë plot 30 këngë ose krerë të një eposi madhështor. Aty janë bashkuar sipas kronologjisë ngjarje dhe bëma shqiptare nga gjysma e dytë e shekullit të XIX deri në pavarësinë e Shqipërisë dhe Konferencën e Londrës më 1913. Fryma e fuqishme popullore ka diktuar dhe vargun popullor, gjithë rropama dhe ortekë metaforash duke dhënë kështu “Iliadën” e shqiptarëve sipas albanologëve duke e quajtur Fishtën “Homerin e fundit të Ballkanit”.
Kjo kryevepër, e futur tashmë në tekstet shkollore, edhe pse tejet e vështirë për t’u përkthyer, ka botime të pjesshme në italisht, në gjermanisht (nga albanologu Maximilian Lambertz) dhe së fundmi në anglisht.
Përkthyesi i saj, albanalogu i njohur Robert Elsie në parathënie thotë se me botimin anglisht të “Lahutës së Malcis” u përplotësua eposi evropian. Edhe pse u flak shpeshherë, vepra e Fishtës doli përsëri në dritë për t’i folur Shqipërisë e botës.