Tomas Uinkop lindi më 1709. Shkroi me ndjenjë dashurie të thellë për Skënderbenë, dramën lirike “Skënderbeu ose liri dhe Dashuri” (Scanderbeg or Love and Liberty) dhe e botoi në 1747.
Vepra është bazuar në historinë e Barletit për rrethimin e parë të Krujës dhe martesën e Skënderbeut.
Ai e trajton Skënderbeun si hero që luftoi me guxim e trimëri për çlirimin e atdheut të vet duke e ngritur lart luftën e popullit shqiptar përmes vargjeve kushtuar Gjergj Kastriotit:
“Sa kohë të përmendet Arbëria
në faqe t’Historis’ e nëpër shekuj
atdheu ynë, q’e shpëtove ti,
a për të ngritur shtyllë triumfale
me lavde që s’do njohin vdekje kurrë.
Me emrin tënd, o Skënderbe, që mposhte
krenin’ e vrazhdë të fuqisë otomane”
George Lillo (1691-1739), botoi tragjedinë kushtuar Skënderbeut me titull: “Heroi i Krishterë”, e cila u shfaq për herë të parë në vitin e 1734.
Lillo që në prolog shënon:
“Sonte këndojmë për mbretin Gjergj Kastrioti, heroin besnik e mbretin atdhetar; natyra atë e lindi të dënojë ambicien dhe të mbrojë njerëzimin.”
Në epilog, duke frishkulluar ata oborrtarë që kur flasin për të mirën e popullit, kanë ndërmend të mirën e vet, poeti pyet:
“Po a ka të atillë që i shërbejnë atdheut dhe të mos e bëjnë këtë gjë për fitim të vetin? Dhe i përgjigjet pyetjes Posi jo! Gjergj Kastrioti është një burrë i tillë!”
Helena, e bija e Sulltanit, që e dashuron Skënderbenë pasi përshkruan virtutet e princit arbër të pashoq në burrëri, në bukuri, në mençuri dhe në ëmbëlsi, i tmerrshëm e i rreptë në luftë por edhe i drejtë në gjykime, i mëshirshëm dhe i përmbajtur, thotë për Skënderbenë:
“Kush të njeh ty, dhe nuk të don,
tregon se të ka cmir’ dhe ta përçmon vitytin.”
Në aktin e katërt vdes e bija e Muratit në krahët e Skënderbeut të cilin e ka lajmëruar të ruhet prej tradhëtarit Hamza. Duke vdekur i lutet Skënderbeut të mos e vrasë t’anë, po ta zërë rob.
Dhe vërtet në aktin e pestë hyn Skënderbeu bashkë me Arianitin dhe bijën e tij të uruar. Sjellin rob edhe sulltanin të lidhur me hekura. Skënderbeu urdhëron ta zgjidhin dhe ta lënë të lirë.
Helena, e bija plot virtute, e denjë për një mbarim më të mirë, ma shpëtoi jetën mua. Në këtë skenë vdes sulltan Murati me porosi për të birin që t’ja marrë hakun. Fjalët e fundit të Skënderbeut qenë:
“Që jeni të gëzuar e të lirë, kjo më bën të gëzuar mua. Në kreva drejt detyrën, jam shpërblyer”.
Dhe populli i përgjigjet:
“Ju duam si duhet, si polem i lirë
Duhet të dojë mbretin patriot.”
Në tragjedinë e Lillos gjejmë Arianitin dhe të bijën, të zënë rob. Qëndrimi i Arianitit përpara sulltanit edhe tek vepra e Lillos, është qëndrimi i një burri të fortë. Sulltani i thotë Arianitit:
“Po të mendonin mbretërit e krishterë si ti dhe Kastrioti vallë a do t’ju linin të luftonin vetëm?”
Arianiti i përgjigjet:
“O poshtërisë! O turp që s’lahet
kurrë!
Po të bashkoheshin, Evropa e
Gjorë
Nuk do të rënkonte nën zgjedhën tënde,
Dhe të vajtonte humbjen
e lirisë.”
/Konica.al/