Ma.sc. GENT GJINI
Në sistemin juridik të Kosovës avokatët kanë qenë çdo herë akter kryesor në rregullimin e raporteve juridike të qytetarëve, dhe kanë qenë edhe njerz me të respektuar dhe me të përkushtuar ndaj nevojave qytetare, për shërbimet që kanë ofruar, dhe kanë rregulluar sipas kërkesave dhe nevojave të qytetarëve, për zgjidhje të rasteve. E kjo në veçanti në rolin e autoritetit të vërtetimit, respektivisht te autorizimit, të kontratës, dhe trashëgimisë, rreth procesit të rregullimit të saj.
Me shfaqjen e noterëve, gjë që nuk kam diçka të keqe, përkundrazi edhe ata kanë rolin dhe detyrat se si duhet të i kenë, kushtimisht mund ta them që roli i avokatëve është zhvlerësuar në disa elemente, të kompetencave të tyre. Duke marre disa kompetenca, dhe disa role të avokatit që ato far kompetencash janë ato të ashtuquajturat ato klasiket, që kanë qenë të lidhura historikisht me avokatët dhe kushtimisht edhe kanë lindur fale tyre, siç janë autorizimet, kontratat, vërtetimit, të trashëgimia e disa gjërash që këto i kanë bërë më heret avokatët. Dhe kjo për avokatët përveç punëve te tjera, ata i ka legjitimuar dhe arsyetuar edhe me atë të drejtë se avokati ka qën njeri i shkolluar, person kualifikues, person me njohuritë juridike, person që ka lëvizur në shume filtra, për të ardhur deri këto kompetenca, që mund ti quajmë edhe nder me të klasiket. Se nuk, ka çka nevojitet këtu se avokati si person kualifikues ai ka në komptence lëndore, gjëra edhe më të rëndësishme dhe me peshe, është marrë në mbrojtet penale e civile, me pregaditjet superiore. E këto për avokatët këto komptencash janë, të thuash shumë klasike dhe mos të them shumë lehta, që mund të i bëjnë edhe agjencionet e sigurimeve.
Noterët me shfaqjen e tyre gjegjësisht me marjen e këtyre kompetencave kaluan padrejtësisht në kufijtë e rolit të avokatit, dhe për me çudi ndër këta notere thirrshin se vetëm ata kanë ë drejtë, të i bëjnë këto apo ligji vetëm ata i njeh. E ka edhe asi lloj esktremesh, që thonin qe avokati nuk merret me këto, apo nuk mer vesh, dhe vetëm na i përpilojmë, dhe i bëjmë dhe duke dhënë kështu në perceptime të qytetarit laik, se ata nuk janë të besueshme kredibil, dhe kështu e marin atribitun e saj, që vetëm ata te fitojnë, gjë që është shumë reale per sa i perket fitimeve, dhe te ardhurave ,se si i realizojnë dhe kjo mund të shikohet edhe në këtë prizem, se fitimi i këtyre noterëve është maremendese, në raport me avokatet, dhe për më tepër edhe krijojn propaganda teknike, ë formë broshurave për të i zhvlerësuar avokatët në rolet e tyre, qe historikisht apo ne embrionin e detyrës së avokatit këto kanë, qen nder punët që janë marur ata.
Ne ligj thuhet qartazi, dhe në mënyre të shprehur se keto punë të lartecekura më lartë, i bëjnë noterët dhe avokatet mvaresisht nga preferencat e qytetarit domethene për disa punë, kjo le të kuptohet qe ose e ben te noteri, ose e bën te avokati, por këta noter këtë e mshefin dhe nuk e legjitimojne rolin e tyre te vertet në raport me avokatët, duke pasur edhe aso lloj noterësh, që nga panjohuritë e qytetarëve ër disa vërtetime në nënshkrimet bënin kopje të panevojta, me qëllim që ta rrisn pazarin dhe për të i thënë se ashtu ne punojmë ligji e thojnë.
Noterët edhe pse disa të drejta tani me të vërtet i kanë monpolizuar, dhe avokatët i kanë nxjere jashte loje, dhe fitimet dhe te ardhuar janë përtej pritjeve që edhe vet kanë, parashikuar, ashtu që edhe ligji është konfuz, i padrejtë, dhe cenues për avokaët, që këto disa her kane dale edhe nismat ligjore, dhe propozimet ndër juristet dhe akteret tjere institucional, që ligji të rregullohet qartë, konciz, dhe drejte, për kompetencat në relacion për avokatët, sepse kjo tani po i shkon për shtati, shume e shumë më tepër noterëve. Për këto vakume ligjore, rreth kompetencave ndërmjet avokatëve dhe noterëve, pra kjo status qou, e pazgjidhur, noterët edhe kjo po bejnë, propagand, por edhe po fitojnë, dhe po ashtu edhe roli i avokatëve po zhvleresohet, dhe po bëhet gjithnje në syte e qytetarëve, një figurë jo e besueshme dhe jo kredibile. Dhe për këtë arsye edhe shume qytetar, këë veshtrim e kanë fituar fale këtyre gabimeve, në ligj, dhe falë lojës strategjike që po bëjnë noterët, dhe kështu edhe ndoshta qytetarët në ato vërtetime, pagujanë më tepër, se sa tek ndonje avokat po të i kishte këto kompetenca si me herët sepse monopoli, tani eshte në dorën e tyre.
Roli i noterëve është i nevojshëm në veqanti per vertetimin burimor të bartesve të nënshkrimeve, dhe ka lehtesuar punën e gjyqëtareve, te thuash ashtu. Por që të
dime këto lloj punësh, me heret i ka bërë edhe avokati dhe ka vërtetuar, dhe ka qene garancë e këtyre kompetencave që kanë qene, te lidhura për avoaktët sepse aty, ka qene edhe përgjegjesia penale, për ato far gabimesh, pra edhe për noterët edhe per avokatët. E për të shikuar me hollësisht, roli i noterëve është tepër teknik dhe jo profesional ne kuptimin e plote te fjaës se jurisitit, pra ai vërteton nënshkrimet dhe bën të munduren që procedura te jete konform ligjit. Kjo pra, është detyra e noterit duke perpiluar edhe blanko kontrata me peshe, dhe komplekse, ate të palujtshmerise, të banesave, te trasakcioneve, te ndryshme ,ne shume te konsiderueshme, ku per keto kontrata kush me mire se nje avokat, që ka përvoje, dhe punon vazhdimisht me ligje, dhe njeh materien procedurale, dhe materiale ligjore, që kontraten ta përpilon ashtu se si e kërkon ligji, e ne veqanti qe ajo kontrate te jete ne harmoni me vullnetin, e drejtë të palevë nënshkruese.
Po ashtu edhe institutin e trashgimise, e cila eshte komplekse, dhe kerkohet dije analitike ligjore, e jursitet me pervoje, si ne teori ashtu edhe ne praktike, per te bere ndarjet e trungut, dhe te drejtat se kush ka te drejte te tashigoje, pra te krijoj propozimin.
Kete te drejte tani e kane marur, noeteret pra ku mund, te din noteri te i cakton rradhet trashgimore, jo ato radhe qe ligji ia njeh, por qe ato rradhe trashgimore, per te ditur se a ka te drejte te trashgigoje, dhe pse nuk duhet te trashigjoje dhe te ja jep trashigimin e drejte te trashgimtareve, qe mos te keqperodret nga te tjeret, dhe te mos behet pasurime i pabaze, apo i pabegatshem. Pra kjo, qe thash me larte kerkon dije analitike ligjore, te trashgimise, qe ta njeh mire rolin dhe institutin e trashgimise, e jo vetem te caktoj trashigimtaret ashtu se siq ligji e parasheh. Pra kjo e tregon, qe ketu noteret kane kalur kufijte dhe kane hyne ne domenin, e rolit te avokatit, dhe perfitimet jane te medha, nga ajo pune qe bejne, qe eshte shume teknike, respektvisht vertetuese.