Ish-presidenti i Shqipërisë, njëherësh kryetar i FRD-së, Bamir Topi, ka bërë me dije se nuk e ka ndërmend të kthehet në Partinë Demokratike, pjesë e së cilës ishte për shumë vite.
Në këtë intervistë dhënë gazetares së gazetës “Dita”, Mira Kazhani, Topi ka thënë se FRD-ja do të luajë rol të rëndësishme në zgjedhjet lokale në Shqipëri.
Ish-presidenti shqiptar ka thënë se nuk e ka ndërmend të jetë pjesë e qeverisë së Edi Ramës. Topi në këtë intervistë, pos politikës dhe aktorëve të saj, ka folur edhe për jetën private. Ai ka bërë me dije se këtyre ditëve do ta martojë vajzën e vet.
Para se të vija për t’ju intervistuar u hodha një sy disa deklaratave tuaja. Pashë diku që gjatë kohës që ju ishit president ishit shprehur se pas presidencës do të ishit mjaft aktiv në politikë. Si ndiheni tani që pas 23 qershorit, ku ju nuk mundet të ishit aq shumë aktiv?
Bamir Topi: Nuk kam ndryshuar nga ajo që kam deklaruar, por kam kuptuar disa të vërteta të rëndësishme që, sado që njeriu ka eksperiencë të gjatë politike, nuk është se me këtë dua të dal kundër medies, se ndryshe nuk do të ishim bashkë këtu. Ajo që kam kuptuar unë është fakti se në këtë vend është i rëndësishëm komunikimi i drejtpërdrejtë me qytetarët shqiptarë, me ata njerëz që jetojnë larg zonave urbane, sidomos larg metropolit ku konsumohet gjithçka. Konsumohet politika, këto ekzibicionet mediatike, spektaklet dhe ju sugjeroj që po të shkoni në periferi do të gjeni një Shqipëri tjetër.
Çfarë Shqipërie gjetët ju? Cilën Shqipëri po zbuloni këto kohë?
Bamir Topi: Një Shqipëri që nuk po e zbuloj sot për herë të parë. Edhe kur nuk merresha me politikë kam pasur një profesion që më dha shansin ta vizitoj Shqipërinë kudo, edhe aty ku zor se është futur një politikan. Por, duke u rikthyer atje, shikon se sa më shumë kalon koha aq më e madhe bëhet diferenca nga pikëpamja e standardit të jetesës mes atyre që jetojnë në qytet dhe periferive, të cilët, po t’i pyesësh, jo se nuk kanë dëshirë të largohen, por nuk largohen se nuk kanë mundësi. Jeta i ka përplasur mbas murit dhe atje, përveç atij muajit të fushatës elektorale, politikanët nuk shfaqen, administratorët e shtetit qëndrojnë nëpër kafene.
Sa përgjegjësi ndjeni ju, zoti Topi, për këtë Shqipëri? Ju ishit president, patët në dorë të kontribuoni në ndryshimin e fateve të këtij vendi?
Bamir Topi: Pavarësisht se unë sot po paraqes një pamje reale të Shqipërisë, kjo jo domosdoshmërisht më përjashton mua nga përgjegjësitë e çdo politikani që është pjesë e përgjegjësisë së politikës. Natyrisht unë kam qenë për një kohë të gjatë në politikë, kam qenë president dhe padyshim një pjesë të kësaj përgjegjësie, që pse Shqipëria sot është në këtë gjendje, natyrisht kalon edhe tek unë.
Problemi është që në kaq vite unë e kam thënë edhe herë tjetër dhe kam bindje për këtë punë, Shqipëria ka këtë lloj aspirate, këtë pozicion gjeografik, këto mundësi të jashtëzakonshme si vend dhe vetëm katër milionë banorë. Me gjithë këto resurse e di çfarë ndodh? Ne flasim gjithmonë për pjesën e dukshme, jo për atë të padukshme. Nuk flasim asnjëherë për minierat, nuk flasim asnjëherë për burimet e gazit, të hidrokarbureve në përgjithësi. Nuk flasim asnjëherë për ato potenciale që të jep kjo bujqësi. Unë jam marr me bujqësi dhe kam qenë edhe ministër Bujqësie dhe e di fare mirë, se ç’lloj potencialesh ka ky vend. Pra, nëse do të kishim pasur një klasë politike të përgjegjshme, në rast se do të kishim pasur një shtresë intelektuale të përgjegjshme për vendin, e cila kohë pas kohe në varësi të konjukturave politike është bërë edhe shërbëtore e interesit të pushtetit të radhës, Shqipëria pas kaq vitesh nuk do të krenohej me marrjen e statusit kandidat, por do ishte vend anëtar i BE-së.
Po pse nuk ka një klasë politike të përgjegjshme. Është faji i një njeriu, apo një sistem i tërë që mbase është ushqyer edhe nga shoqëria jonë?
Bamir Topi: Faji asnjëherë nuk është i përqendruar vetëm te një njeri, absolutisht! Por nga ana tjetër ajo çka unë kam parë, është se roli i individit në një shoqëri si Shqipëria është i jashtëzakonshëm. Fakti që dy-tre individë që e kanë gatuar këtë çorbë në vite që kanë krijuar trauma në periudha tranzicioni të Shqipërisë dhe, për fat të keq, vazhdojnë të jenë sot duke i turbulluar ujërat, dëshmon se roli i individit këtu paska qenë i jashtëzakonshëm. Janë njerëz me tendenca autoritare, nuk po them autoritaristë, por ndoshta më mirë, po them autoritarë me tendenca diktatoriale. Ne nuk i japim rëndësi institucionit dhe tentojmë ta personalizojmë atë, pastaj ta privatizojmë edhe pushtetin. Kushdo që ka qenë në pushtet ka tentuar ta privatizojë.
E keni fjalën për zotin Berisha, Nanon në kohë të vet dhe Ramën tani?
Bamir Topi: E kam për të gjithë aktorët e politikës. Sigurisht se nuk kanë të gjithë një fytyrë, por kanë predispozicion për ta shprehur. Natyrisht nëse do të bënim një diferencë, diferenca ka.
E shihni një predispozitë tek kryeministri aktual, Rama?
Bamir Topi: Gjërat janë relative. Ju thashë se të gjithë e kanë një lloj predispozicioni të tillë në mënyrë të pakuptueshme. Ndoshta vetë individi s’e kupton kur fillon e rrethohet me pushtet.
Ju keni pasur ndonjëherë tendenca të tilla kur keni qenë më shumë pushtet i rrethuar?
Bamir Topi: Jo, s’e kam pasur këtë pushtet. Ju në rast se do t’i ktheheni pushtetit të presidentit mund të dini se pushteti i presidentit është shumë i korrnizuar, shumë kushtetues.
Në fakt e kornizuan pushtetin. U bënë ndryshimet në Kushtetutë…
Bamir Topi: Ju po dilni pa dashje aty ku isha unë. Pak më lart ju thashë se pushtetet politike këtu kanë përcaktuar edhe fatin e institucioneve.
Pse e pranuat këtë fat ju, zoti Topi? Më kujtohet që disa analistë në ato kohë, on dhe off ju kritikuan si të paguximshëm? Disa thoshin se duhet edhe ta jepnit dorëheqjen…
Bamir Topi: Ku janë këta analistë të guximshëm? Kush janë këta? Të gjithë janë bërë pjesë e interesave të pushteteve politike. Kush janë? Ka mundësi t’i themi me emra? Më thuaj një emër. Më thoni një njeri që ka mbetur i pavarur?
Fatos Lubonja…
Bamir Topi: Po edhe Fatosi në momente të caktuara ka qenë sa në një krah në krahun tjetër. Çfarë t’i them Fatosit që këtu historia ndryshon aq në mënyrë dinamike. Kur unë kam thirrur me të madhe për ndryshimet e Kushtetutës, nuk e kam parë minimalisht Fatosin një herë të dalë e të thotë kjo nuk është çështje e një individi, kjo është çështje e interesit të shtetit. Dhe më thoni kjo që ka ardhur sot, ky parlament, ky sistem zgjedhor, ato akuza në parlament, ajo përbërje e parlamentit, është prodhim i politikës. Betejën presidenti e bëri me politikën që ndryshoi Kushtetutën brenda natës. Unë vërtet kam pasur nevojë edhe për fjalën e Fatosit, edhe të intelektualëve të tjerë. Unë e vlerësoj shumë Fatos Lubonjën, është intelektual i cili nuk ka nevojë të komentohet, por në momente të caktuara shërben në studiot që u kanë shërbyer pushteteve politike. Natyrisht ai bën punën e tij, por tekefundit japin të njëjtin produkt.
Si është e mundur zoti Topi që për sa kohë ishit në PD, ishit figura më e kuotuar, ndërsa me FRD nuk morët dot asnjë vend në parlament?
Bamir Topi: Historia është e thjeshtë: me këtë sistem zgjedhor, me një komision zgjedhor totalisht partiak, duke mos pasur komisionarë dhe këto fuqi financiare… partitë që sot drejtojnë si kanë bërë kurrë transparente financat e tyre… duke pasur edhe shtetin kundër, pushtetin kundër. Duke mos marrë atë që na kanë dhënë qytetarët, duke pasur kujdesin që Bamir Topi dhe disa kolegë të tij mos të futen në parlament, sigurisht këtu do të arrijë kjo punë. Na takojnë qytetarët dhe thonë ju votuam, ndërsa ne s’kemi një vend në parlament.
A ju vjen keq që për shkakun tuaj, emra si Gazmend Oketa ndoshta do ta kishin më të sigurt karrierën në PD?
Bamir Topi: Gazmend Oketa është themelues. Bile është kryetari i parë i FRD gjatë kohës kur unë isha ende president, që do të thotë se unë i jam bashkangjitur. Unë iu bashkova ftesës së zotit Oketa.
E keni fjalën kur kjo ka ndodhur vetëm institucionalisht, sepse privatisht kjo ishte diçka që dihej, që ju do të ishit kryetari…
Bamir Topi: Natyrisht që njerëzit nuk janë mekanikë. Ata i konvertojnë edhe opinionet, edhe frymë në filozofinë politike. Por nga pikëpamja institucionale, unë i jam bashkuar FRD në shtator.
Ju do të këmbëngulni me FRD edhe për zgjedhjet lokale?
Bamir Topi: Unë ju siguroj për diçka që ne do të jemi pjesëmarrës dhe po e shoqërojmë këtë proces me takime të cilat jodomosdoshmërisht janë të reflektueshme në media. Kemi mjaft potenciale dhe njerëz. Dhe me natyrën që kanë zgjedhjet e pushtetit vendor, që shkojnë më shumë në mazhoritar do t’i japim mundësi FRD që të jetë influencuese, ndikuese dhe, pse jo, fituese. Dhe ne e kemi një shembull. Është Komuna e Sevasterit në qarkun e Vlorës që në zgjedhjet e pjesshme i dha fitoren një kandidati të FRD-së.
Po thoni se ka një dritë në fund të tunelit?
Bamir Topi: FRD do të jetë e rëndësishme në ato zgjedhje.
Gjatë kësaj kohe a ka një tendencë në FRD për t’u afruar me qeverinë? Nëse keni pasur ndonjë takim me zotin Rama?
Bamir Topi: Jo, absolutisht. Ai takim që kemi pasur është bërë publik. Secili është në pozicionin e vet, është në detyrimet e veta, por kjo s’do të thotë se në të ardhmen mund të mos takohemi. Se ne e kemi bërë këtë takimin mes politikanëve si një tabu. Takimet mes politikanëve duhet të jenë diçka normale. Unë mendoj se dy politikanë ndajnë filozofi të ndryshme politike kjo s’do me thënë se ata nuk duhet të ndajnë ide të përbashkëta për shtetin.
Kryetari aktual i PD-së, Lulzim Basha, në fillesat e tij pati një tur takimesh me personazhe të fortë të larguar nga PD. A e patët edhe ju një ftesë? Dhe nëse do të ishte një e tillë do ta takonit edhe zotin Basha?
Bamir Topi: Nuk kemi pasur ftesa për njëri-tjetrin. Jemi artikuluar secili nga pozicioni i tij. Keqardhja e madhe është se, pavarësisht se ku militon njëri apo tjetri, historia e së djathtës në Shqipëri është një histori që të sjellë dëshpërim. Është një e djathtë pa asnjë lloj fizionomi, e segmentuar, pa dyshim larg atij misioni që kishte për të përmbushur.
Çfarë po i bën keq Partisë Demokratike në këto kohë?
Bamir Topi: Unë jam munduar mos të bëhem interpret i bindjeve dhe emocioneve të mia për një subjekt tjetër. Është një çështje e tyre.
Është shtëpia juaj e vjetër.
Bamir Topi: Është një shtëpi e vjetër, por unë kam dal në shtëpi të re. Natyrisht njeriu ka nostalgji për pjesën e mirë të asaj jete që ka bërë. Por kur njeriu edhe për arsye të motivuara shkon e futet në një shtëpi tjetër, mendohet se ajo shtëpi që ka ndërtuar ta bëjë vetë, t’i japë jetë vetë, të ketë një infrastrukturë më moderne. Unë vetëm uroj që ajo shtëpi e vjetër të mos i zër brenda, se është amortizuar aq shumë, praktikisht ka ndërhyrje tek themelet e demokracisë. Uroj që ata që kanë qenë protagonistë të ngritjes së kësaj partie të mos kthehen në protagonistë të shkatërrimit. Unë sot e shoh në një krizë identitare dhe në një krizë përfaqësimi.
A e ndiqni Berishën në parlament? Çfarë ju bën përshtypje?
Bamir Topi: Unë nuk dëshiroj ta shpërdoroj kohën time për të parë një film që, për fat të keq, e kam parë dhe herë tjetër. Është një sjellje që… Njeriu vetë duhet ta kuptojë që nuk mund të sillet në atë mënyrë. Nuk besoj të jetë i eksituar nga prania e kamerave atje, sepse ka eksperiencë të gjatë.
Ka ndryshuar Berisha? Apo i tillë ka qenë gjithmonë, me këtë gjendje emocionale. Ju e njihni prej shumë kohësh…
Bamir Topi: Absolutisht jo! Por një gjë jua them me siguri: Në rast se ai do të ishte shfaqur në këtë mënyrë, natyrisht nuk do të kishte shans të kishte një bashkëpunim nga ana ime. Por, unë them se ai ka ndryshuar shumë. Duhet parë se pse erdhi ky ndryshim. Nuk ka qenë i tillë. Ka qenë një intelektual, korrekt dhe padyshim ka qenë shumë autoritar, por pa dyshim nuk i ka pasur këto karakteristika. Tani në gojën e tij ka vetëm sharje. Gjendja e tij ka ardhur duke u përkeqësuar.
E marr me mend që jua kanë bërë me mijëra herë një pyetje për drejtësinë. Po përtej klisheve, zoti Topi, largqoftë nëse do t’ju qëllonte të ishit vetë në dyert e gjykatave, do të kishit besim te këto gjykata që ka Shqipëria?
Bamir Topi: Unë nuk shkoj me situata hipotetike. Çdo njeri që kërkon të asistohet nga drejtësia, natyrisht se duhet të ketë besim tek ky sistem. Si është ky sistem, në ç’gjendje është? Unë ju siguroj se çdo familje ka pasur të bëjë me sistemin e drejtësisë, ndoshta civile, pronash, penale. Fakti se nga të gjitha anët gjyqësori sulmohet, unë ia jap peshën e vet edhe gjyqësorit, por fajin me të madh ia jap politikës. Dhe kur unë i referohem parlamentit unë kam shumë besim tek ky institucion. Por, në rast se ky institucion vjen dhe ul performancën e vet, është pikërisht ky institucion që do ta përcaktojë edhe fatin e institucioneve të tjerë dhe njerëzve të tjerë në përgjithësi.
Shikoni se çfarë po ndodh në KLD. Çfarë është KLD? Është institucioni më i komplikuar në Shqipëri sepse ka disa pushtete brenda. Është presidenti, nga ana tjetër është ministri i Drejtësisë që në këtë rast ka qëlluar që nuk janë në një kah politik. Nga ana tjetër, ke kryetarin e Gjykatës së Lartë që është zgjedhur nga një mazhorancë politike, ke nënkryetarin që është zgjedhur nga një vullnet politik i mazhorançës së djeshme. Ke edhe shumë gjyqtarë të tjerë që vijnë ose nga parlamenti ose nga konferenca gjyqësore të cilët kanë bindje dhe prirje të ndryshme politike. Kjo është arsyeja sot që Këshilli i Lartë i Drejtësisë, i cili ka një rol shumë të rëndësishëm në menaxhimin e pushtetit të drejtësisë.
Kush i bën pazaret me KLD-në? Gjatë këtyre ditëve gazeta “Dita” publikoi disa të dhëna të cilat tregojnë se aty janë zgjedhur anëtarë edhe me një profil të ulet profesional. Ka disa që kanë mbaruar studimet me korrespondencë etj. Sa normale është kjo?
Bamir Topi: Këto gjëra duhet të dalin!
Kanë dalë. Janë publikuar dokumente.
Bamir Topi: Është shumë i rëndësishëm komunikimi me publikun. Publiku shumë gjëra nuk i di.
Pse nuk i di? Kush i mbron ata?
Bamir Topi: Nuk i di se nuk i nxirrni ju. E kam fjalën për medien në përgjithësi. Kur institucionet s’e kanë transparencën duhet ta ketë media. Media është një pushtet shumë i madh që ka në dorë. Ty Mira mund të të vijë keq, dhe nuk e kam për rastin konkret (nënkupton gazetën ‘Dita’), por media në Shqipëri përgjithësisht shkon sipas emocioneve politike. Nuk e quaj etike që ti i bën sot një analizë medies, por tani do të të kthehem duke të të respektuar: Ku ishin këta gazetarë, kur TVSH, i cili paguhet nga taksapaguesit shqiptarë, sulmonte si “bunkeri” në thonjëza i propagandës së Gëbelsit institucionin e Presidentit? Po them se në përgjithësi media dhe pronarët shkojnë sipas interesave politike e personale. Këtë histori e di mirë, nuk ka nevojë të ma konfirmoni. E di mirë se më ka përballur karriera ime politike. Sigurisht se ka edhe media që janë strukturuar mirë dhe janë në shërbim të publikut. Ka edhe media të huaja që njihen si media që mbrojnë një kah a një tjetër, por atje asnjëherë nuk cenohet nga gazetari misioni që është për publikun.
Zoti Topi, nuk mund të hidhni një paralele të tillë. Si mund të krahasohemi ne me medien britanike, bie fjala. Janë mediet që janë rritur dhe zhvilluar në shtete që i bëjnë politikanët e mirë…
Bamir Topi: Edhe politikani edhe media jetojnë të njëjtën kohë. Janë dy gjëra të lidhura bashkë. Por ajo që ka ndodhur me TVSH-n` ishte diçka e pabesueshme. Si ka mundësi që televizioni shtetëror sulmonte kreun e shtetit?! Kam takuar bashkatdhetarë të irrituar nga ky fakt. Përfytyroni se deri ku arrin puna. Ndaj them se këtu gjërat duhet të reformohen në bllok. Duhet krijuar sistemi.
Po dilni në disa teori të kryeministrit Rama, se ai flet shumë për mirëqenien që vjen nga sistemi, e jo nga individi. Por meqë shkoi fjala tek zoti Rama dhe ju jeni një çun tirane, e keni vënë re që ai flet me pasion për çunat e Tiranës? Ju si ndiheni, si çun Tirane që jeni. Është kompliment?
Bamir Topi: Secili ka mënyrën e artikulimit të vet. Unë ndihem si një qytetar i një qyteti i cili i ka ndryshuar përmasat e veta në vite dhe është e natyrshme.
Kanë ndonjë vlerë më shumë çunat e Tiranës nga shqiptarët e tjerë?
Bamir Topi: Jo, nuk besoj. Dhe nuk besoj se gjërat trajtohen në këtë sens se, përndryshe, pastaj do të futeshim në një trajtim lokalist të gjërave që në radhë të parë nuk i bën mirë politikanit kur e shpreh. Unë mendoj se secili ka një nostalgji për një kohë të veten, për miq e shok dhe kjo është natyrale. Unë e shoh Tiranën si një atmosferë kozmopolite.
Ju tani keni më shumë kohë të lirë. Si i kaloni ditët?
Bamir Topi: Po më rezulton se koha ime është ngushtuar edhe më shumë. Tani më duhet të impenjohem në shumë fronte.
Si është fronti i gruas tuaj, Teutës? Kaloni më shumë kohë bashkë? E ndihmoni atë në detyrat e familjes?
Bamir Topi: Unë gjithmonë e kam ditur pozicionin tim në familje. Ndryshe nuk do të isha këtu ku jam. Njerëzit duhet ta kuptojnë se fillimisht është familja, pastaj është mendimi për të tjerët jashtë familjes. Kam tentuar të jem gjithmonë i strukturuar në familje. Të mos jem politikani i familjes, por familjari i familjes. S’i kam ngatërruar asnjëherë gjërat, por kam pasur gjithmonë një atmosferë familjare shumë të këndshme, pa strese, pa trauma.
Jeni nga ata burra që në mëngjes bëni një kafe, një omëletë?
Bamir Topi: Jo, jo. Unë e kam thënë, dikush i bën këto ose nga nevoja ose nga dëshira. Unë jam nga ato që kur e bëj e bëj nga halli.
Do të ketë dasmë këto ditë në shtëpinë Topi. Vajza juaj mora vesh se martohet. E di që ju nuk donit ta zbulonit këtë, por sekret po ruajmë vetëm datën. Jeni i lumtur apo xheloz?
Bamir Topi: Patjetër se do të ketë. I lumtur jam. Xheloz jo. Këto janë ligje të natyrës. Është dinamika e jetës. Sigurisht pak i stresuar. Por këto janë strese pozitive.
Do të bëni një dasmë luksoze?
Bamir Topi: Jo, ne kemi zgjedhur ta bëjmë dasmën në shtëpinë tonë…
Po shtëpia juaj është 8 mijë metra katrorë dhe shumë e bukur.
Bamir Topi: Është fryt i asaj që kam trashëguar. Pronë e familjes që e trashëguam nga gjyshi, babai. Jemi në përmasat e një dasme tradicionale shqiptare.