Kur Costance u largua përgjithmonë nga qyteti, Cesare nuk doli për ditë të tëra nga shtëpia. Në tavolinën e ndenjjes, lëvizte me duar gjithë letrat që ajo i kish shkruar. Diçka prej aromës së saj kish mbetur mobilieve, të vjetra të stilit italian, apo në këmishat e tij. Ishte vjeshtë kur ajo hyri për herë të parë në këtë apartament. Gjithçka kishte ndodhur shumë shpejt. Takimi në sallën e teatrit, biseda për poezinë dhe çaji në divanin ku Pavese ndante orët i vetëm më pas. Ishte viti 1949. Poeti dhe shkrimtari i njohur italian sapo i kishte kaluar të 40-at, dhe pas dashurive që kishin përfunduar gjithnjë me zhgënjim, ndiente se mund të donte sërish. Ajo ishte Costance Dowling, aktore amerikane, një femër që kishte gjetur te Pavese “flirtin” e saj italian. “Ai ishte tepër i brishtë. Ishin vite të suksesshëm në karrierën e tij, pas një heshtjeje disi të gjatë.
Te Costance ai gjeti përmbushjen e plotë, të dashurisë dhe lumturisë që e kërkonte me ngulm në librat që shkroi”, shkruan kritika italiane për këtë lidhje. Por, vetëm pak muaj trupat e tyre do të humbnin në apartamentin që Pavese e kishte krijuar sipas modelit të Hemingway-t, deri sa një mëngjes Costance do të largohej përgjithmonë. Kjo ndarje do të ishte fatale për Cesare Pavesen. Ai nuk do të kthehej më kurrë pas, për të kërkuar ditë të tjera të lumtura. “Natën që ti fjete/ Edhe nata të përngjan/ nata vetmitare qan e heshtur/ thellë brenda zemrës/ e yjet kalojnë të lodhur/ Një nofull shtrëngohet pas tjetrës/ një drithmë e ftohtë është, dikush përplaset e të përgjërohet, i vetëm/ i përhumbur tek ty, tek rrëqethja jote…”, shkruan Pavese në poezinë “Vdekja do vijë e do ketë sytë e tu”. Një poezi e gjetur në një mbajtëse dokumentesh me ngjyrë të kuqe, në një dhomë në katin e dytë të hotelit “Roma” në Torino, ku pas 26 gushtit 1950 Cesare Pavese i kishte dhënë fund jetës.
Një fund i trishtë dhe i pamerituar i një prej ikonave të letërsisë italiane të shekullit XX, i cili u rrëmbye nga vargjet që shkroi një natë më parë, dhe iku pas tyre përgjithmonë. “Do të vijë vdekja e do ketë sytë e tu kjo vdekje që s’na ndahet/ nga mëngjesi në mbrëmje, e pagjumë/ e shurdhët, si një peng i vjetër/ Sytë e tu një fjalë e kotë do të jenë/ një klithmë e mbytur/ një heshtje…”. Disa vite më vonë, miku i tij, Davide Lajolo, do të shkruante biografinë e Pavese-s, një libër që do ta kthente atë në një nga personazhet më interesantë të letrave të viteve ‘70. Poezitë e gjetura në dhomën e hotelit, ditën fatale, të shkruara gjatë një muaji midis 11 marsit dhe 11 prillit të 1950-s, u botuan për herë të parë nga “Eiunaidi” një vit më vonë, me titullin “Toka dhe vdekja”.
Në to është edhe letra e fundit drejtuar Costance-s. “E shtrenjtë, nuk më bën zemra për të shkruar poezi. Poezitë erdhën për ty dhe ikin me ty. Kam shkruar ndonjë pasdite më parë, orëve të gjata në hotelin ku të prisja, duke ngurruar të të thërrisja. Fale trishtimin, por edhe isha i trishtë. E sheh, e nisa me një poezi në anglisht, e po mbaroj me një tjetër në anglisht. Shtrihet në to tërë gjerësia e asaj që kam eksperimentuar gjatë këtij muaji: tmerri dhe mrekullia”. Këto janë rreshtat e fundit që Pavese i drejtoi gruas që deshi. Poezia e fundit e shkruar në këtë letër në anglisht “Bluzi i fundit për t’u lexuar ndonjë ditë” u përkthye nga Italo Kalvino.
454px-Constance_Dowling_PaveseCesare Paveze është poet, novelist, kritik letrar dhe përkthyes, një nga figurat më të njohura në letërsinë italiane dhe një prej më të rëndësishmëve të shekullit XX. Pavese lindi në Santo Stefano Belbo në provincën e Cuneo. Ishte fshati i lindjes së të atit, ku familja shkonte të pushonte çdo verë. Ai nisi të studionte në Turin. Një prej mësueseve që ka ndikuar në formimin e tij në atë periudhë ishte shkrimtarja italiane Augusto Monti. Si një shkrimtar i ri, Pavese ishte i lidhur me letërsinë italiane. Pas diplomimit në Universitetin e Turit ai u mor me përkthimin e poezive të Walt Whitman. Profesori i tij i letërsisë gjatë Universitetit ishte Leone Ginzburg, ekspert në letërsinë ruse, bashkëshorti i shkrimtares së njohur italiane Natalia Ginzburg, me të cilën do të punonte vite më vonë në shtëpinë botuese “Einaudi”. Gjatë kohës së studimeve, Pavese u mor me përkthime nga letërsia klasike amerikane dhe angleze. Pas përfundimit të Universitetit, ai nisi të merrej me studimin e veprave të shkrimtarëve dhe kritikëve anglezë . Gjatë kohës së fashizmit në Itali, ai u bë rastësisht pjesë e këtyre grupimeve pas dashurisë që pati me Tina Pizzardo, një anëtare e Partisë Komuniste Italiane. Ajo e bindi Pavese-n të merrte letra nga fronti në adresë të tij, letra të cilat u kapën dhe Pavese u dënua me tre vjet burg. Në vitin 1935, ai u arrestua dhe u dërgua ta bënte dënimin në Brancaleone Calabro, në jug.
Por Pavese e kreu dënimin në arrest shtëpie, kohë e cila shërbeu që ai të shkruante librin “Një politikan i burgosur”, më 1949. Pas dënimit ai priste të gjente sërish dashurinë e Tinës, por ajo e braktisi. I dëshpëruar ai kthehet në Turin për të rinisur jetën, por këtë herë vetëm me letrat. Shtëpia botuese “Einaudi” ku ai nisi të punonte, botoi gjatë kësaj periudhe emra të njohur të letërsisë dhe filozofisë si Jung, Freud, Durkheim, Charles Dickens, etj., nën kujdesin e Pavese-s. Ai është autor i një sërë librash me poezi dhe novela. Vargjet e tij janë ende frymëzuese sot, teksa të tregojnë se “ne nuk kujtojmë ditët, por momentet”.
A.b