Ka dal nga shtypi libri ‘Retrospektiva’ i autorit Naser M. Bresa. Ky libër ka karakter historiko-politik.
Redaktori Qerim Lita thotë se Bresa tashmë renditet në krijues të disa zhanreve të letërsisë në shqip, duke përshkruar në mënyrë sa më të afërt ngjarjet që nga fëmijëria e deri tek procese të ndjeshme politike.
Autori deri më tani është sprovuar në poezi, dramë dhe Monografi familjare, gjithëpërfshirëse me përmasa të standardit intelektual.
“Libri i emërtuar ‘Retrospektiva’, ka në fokus ngjarje që në vete shënojnë pjesë të paharruara të historisë së jetuar nga vetë autori, i cili është mishëruar me të gjitha ngjarjet në mënyrën dhe formën e tyre”, vlerëson Lita.
‘’Vërtet të shkruash në vetën e parë është diç e vështirë, por nëse je i liruar nga ngarkesa e surbje-ktivizmit’’ edhe mund të bëhet, nga në mënyrë shumë profesionale Bresa i paraqet ngjarjet sikur të ishte jashtë ndodhive, thjesht është model i mirë për shumë punime tjera”.
Autori në librin e tij ka disa karakteristika që vërtet rrallë hasen, si për shembull parafrazimi me nga një paragraf fjalësh të urëta origjinale dhe shumë plotësuese në çdo kapitulli.
“Një çështje tjetër me rëndësi që duhet të vihet në dukje është pasqyrimi i jetës në breza. Tre breza, paraqiten në forma të njëtrajtshme varësisht nga pozita që kanë në familje dhe shoqëri ku jetojnë”.
“Në bazë të kronologjisë së ngjarjes që është renditur në libër, do ju ofroj disa elemente që besoj janë të rëndësishme si parathënie, si p.sh.: Jeta në fshat, faza e parë e shkollimit në shoqëri krejtësisht ndryshe nga ajo që ishte brenda familjes, pak a shumë ishte patriarkale”.
“Ç’është e vërteta në këto mbrëmje tuboheshin të gjithë katër shtëpitë-meshkujt, gjatë ndejës bëhej evokim i ngjarjeve ditore me plotë humor dhe satirë, meditime, vërejtje, ndarje detyrash varësisht nga tema argëtuese ose serioze”.
“E rëndësishme është se në këtë fazë shkollimi bëhesh ndërrimi i mentalitetit tek brezat e rijë, nga ai patriarkal drejt atij përditësor-shkollor, që kishin shumë kundërthënie, si në formën e perceptimit po ashtu edhe të meditimit individual dhe grupor”.
Autori, me mjeshtri e kthen memorien në ditët e para shkollore, duke bartur mesazhe nga më të ndryshmet për pranimin në shoqëri nga kolegët e klasës, pastaj tentimi për të ndërruar gjithçka që ishte e getoizuar deri tek ndërtimi i hapave të parë, ta quajmë fazë e ndryshimit racional në shoqëri.
“Për lexuesin, besoj se ofrohet formë atraktive e qasjes, lehtësisht e pranuar, mendoj se ja ka arritur qëllimit të bëjë atraktive edhe at’ që shpesh nuk do të dukej ashtu!”.
“Pasqyrimi kronologjik i copëzave të ngjarjeve në Retrospektivë, përfshinë edhe vitet 1981, vit i epokalipsës shoqërore, për njërën shtresë ishte ngjallje e emocioneve apo rritje në kohë, gjersa për shtresën e majme të shoqërisë që bashkëjetonte me sistemin e kuq ishte prishje e strofullit engjëllor”.
“Viti 1981, autorin e gjen në bankat shkollore dhe atë të mesme Mjekësore “Ali Sokoli” në Prishtinë, ishte sfidë e dyfishtë, udhëtimi për Prishtinë nga fshati Gracë për të kaluar shumë postblloqe të forcave të xhandarmerisë serbe”.
“Rreziku më i madh ishte Trekëndëshi në dalje nga Lipjani, rruga Ferizaj-Prishtinë si dhe postblloku filtrues i vendosur në maje të Vetërrnikut”.
“E para, autori nuk kishte dokument udhëtimi, sepse ishte në cilësi të nxënësit dhe e dyta edhe po të kishte dokument udhëtimi, dokumenti do i jepej përkohësisht, sepse nuk gëzonte statusin e njëjtë me bashkë-kolegët e tij”.
“Fakt që e rëndonte edhe me tepër para-rezervistëve të dikurshëm, paramilitarëve të mëvonshëm dhe para-rojeve të urës të ditëve të sotme”.
“Edhe pse në moshë të re, maturant, autori tregon vendosmëri kundrejt presioneve të pushtetit të dhunës dhe aparaturës diktatoreske serbo-sllave, drejt kauzës gjithë shqiptare”.
“Ky fenomen te shumë të rij, me potencë student u përhap çdo kund edhe në trojet tjera etnike shqiptare dhe më gjerë, Evropë, Amerikë, duke bartur mesazhe bashkim idesh kundrejt sistemit të kuq”.
“Në bazë të argumenteve që ofron autori në punimin me karakter historiko-politik, vend te posaçëm zen angazhimi në studime, kosto e studimeve, investimet intelektuale, dhe shume maltretime që nuk do i shpaguheshin asnjëherë, bazuar ne fatin e pa shpresë për vite të tëra nga sistemi sllavo-bolshevik”.
“Se me të vërtet autori përfaqëson në vete kom-pleksivitet veprimesh të imponuara nga sistemi hegjemonist, pra kjo ishte jeta në Retrospektivë në Kosovën e viteve 1980-2000”.
“Në mes rreshtash autori len të kuptoi diskriminimin që është bërë kundrejt individëve që nuk iu nënshtruan urdhrave të sistemit ultra-shoven, të cilët ishin pre e drejtpërdrejtë apo e tërthortë e atij sistemi hegjemonist”.
“Masat reperkusive ishin, përndjekje, maltretim psikik, dhunë fizike, paraburgosje, burgosje, transferime dhe se fundi likuidime të shumta, politik aparteidi”.
Bresa për më shumë se 5 vite pas diplomimit nuk ishte lejuar të punësohej, përkundër shumë konkurrimeve në vende të ndryshme dhe nivele shkollore alternative. Më konkretisht, autori, kurrë nuk arriti të punësohej si kolegët e tij, asnjëherë, deri sa zgjati aparteidi i sistemit komunist. Për fat të keq të autorit apo të mirë të disa kolegëve të profesionit, ishin punësuar të pa diplomuar, punonin si profesor në lëndën e Biologjisë në shkolla të ndryshme të Kosovës, Prizrenit në veçanti.
“Autori, nuk lëkundej nga qëndrimet e tij, me kalimin e kohës ai çelikosej me qëndrime anti-komuniste, me ide të fuqishme liridashëse, pro bashkimit kombëtar, si zgjidhje e vetme dhe e qëndrueshme”.
“Ai arrin të punësohej vetëm atëherë kur sistemi shkollor shqip ndahet një herë e përgjithmonë nga sistemi Jugosllavë, dhe atë me disa orë mësimi në njërën nga shkollat e komunës së Prizrenit, në vitin 1991”.
“Besoj në cilësi të konstruktuesit të kësaj parathënie vend të veçantë ka terrori psikologjik që i bëhet autorit, ndjekja politike dhe lufta psikologjike me biseda të shpeshta informative nga inspektorë të lartë të shtetit serb”.
“Autori detyrohet të ju nënshtrohet bisedave me karakter informative, pa rreshtuar, pothuajse kronologjikisht dhe shumë guximshëm të pasqyruara në detaje në librin Retrospektiva”.
“Pas gjithë kësaj golgote, autori përfundon në kidnapim, paraburgim nga pushteti i dhunës dhe terrorit serb, si trajtë përfundimtare, dhunshëm përjashtin nga Kosova me vendim të Beogradit dhe deportim për Shqipëri me 30 Mars 1999”./PrizrenPress.com/