Shkruan: Mr. Ali Hertica
Ligjet janë rregullat formale që shoqëria i bën për vete. Ata janë bërë për arsye të ndryshme, për të zgjidhur argumentet, për të mbajtur një rend shoqëror paqësor, dhe për të promovuar drejtësinë (drejtësi) për çdo qytetar. Disa ligje janë bërë nga qeveritë. Të tjerët janë të vendosur poshtë nga zakoni apo feja. Në një demokraci, fuqia për të bërë ligje mbahet nga një degë e qeverisë e quajtur legjislativi. Në dhomë legjislative, politikanët (e zgjedhur zakonisht për të përfaqësuar pikëpamjet e votuesve) të prezantuar ligje të reja dhe të debatojnë mbi të. Në përmjet e diskutimeve dhe kompromisit, ata përpiqen për të fituar mbështetje për një ligj dhe të organizojë një votim në të. Shumica e anëtarëve duhet të miratojë një ligj para se të mund të vihet në fuqi. Politikanët në vende të ndryshme kanë kompetenca të ndryshme ligjvënëse. Në disa raste, kreu i shtetit mund të refuzojnë dhe të pranojnë një ligj nëdersa në Kosovë këtë të drejt e ka vëtëm parlamenti . Ndonjëherë, liderët, politik mund të vënë përpara një ligj që do të dobësojë të drejtat ose liritë që janë premtuar për të gjithë qytetarët. Ligje të tilla mund të kundërshtohen nga qytetarët në gjykatë. Ligji penal përcakton përgjegjësinë e një personi ndaj shoqërisë në tërësi. Thyerja e një ligji penal është vepër penale kundër të mirës publike, kështu që shteti ndjek kriminelët në emër të publikut. E Drejta Civile merret me përgjegjësinë e një personi ndaj një personi tjetër. Ligjet civile mbulojnë marrëveshjet midis njerëzve, të tilla si pronësia e pronës, kontratat, apo martesë. Shumica e njerëzve i binden ligjit, sepse ata besojnë se kjo rezulton në një shoqëri paqësore. Ligji zbatohet nga policia. Rreziku për t’u kapur nga policia dhe ndëshkohet i kujton shumë njerëz të binden ligjit,E në Kosovë a u binden ligjeve. Por disa aktivistë politik me qëllim të thyejnë ligjet ata nuk pajtohen me-një akt të quajtur “mosbindje civile.” Sepse ligji, duke e bërë është pjesë e politikës kombëtare, shumica e vendeve kanë ligje shumë të ndryshme. Por ka edhe shumë ngjashmëri. Vendet anglisht-folëse rreth ideve të aksioneve botërore të përcaktuara në ligjin e përbashkët të Britanisë. Vendet-folëse franceze ndajnë pjesët e kodeve ligjore të përcaktuara poshtë në Francë nga Napoleoni. Ka edhe marrëveshjet ndërkombëtare që shumë vende të trajtojnë si ligje, siç janë ato që kanë të bëjnë me të drejtat e njeriut. Është e zakonshme për të parë “tregun e lirë” dhe “rregullimin e qeverisë” si të kundërtave. Kjo mënyrë e inkuadrimit, politikën dhe çështjet ligjore u sugjeron se rregullimi në mënyrë të pashmangshme na privon nga liria. Por një tjetër fjalë për “rregullimin” është “shteti i së drejtës.” Opozita e tregjeve dhe rregullimin e bën të lehtë të harrojmë se tregjet janë të përcaktuara nga një kuadër ligjor që përcakton standardet minimale për marrëdhëniet shoqërore dhe ekonomike. Ne mund të vlerësojmë më mirë kuadrin ligjor të tregjeve duke kujtuar se rregullorja ishte e nevojshme për heqjen e marrëdhënieve feudale, që të ndalojnë marrëdhëniet që sjellin robëri, skllavëri, dhe pabarazisë racore, dhe për të përhapur qasje në pronë nga rishpërndarja e të drejtave pronësore nga zotërve të qiramarrësit dhe mbajtësit rob të skllevër. Thirrjet Libertarian për gullimin dështojnë të njohin shkallën në të cilën rregullore ku është e nevojshme historikisht për të krijuar një shoqëri të personave të lira dhe të barabarta me pronësinë e pronës të shpërndarë gjerësisht. Rregullorët janë të nevojshme për të përcaktuar të drejtat pronësore dhe për të mbrojtur individët nga mashtrimi dhe praktikat të padrejta ose mashtruese në transaksionet e tregut. Idealet liberale në të vërtetë mbështesin një marrëveshje e madhe e legjislacionit gjoja liberale. Më tej, amerikanët kërkojnë rregulla që shkojnë përtej atyre të përkrahur prej liberalëve, siç dëshmohet nga ligjet për mbrojtjen e konsumatorëve dhe statutet e panumërta, rregullatoreve në fuqi në secilin shtet, si dhe në ligjin federal. Edhe pse amerikanët kanë tendencë për të folur si “i vogël-qeveritare” liberalëve, ne ligje si liberalët. Rregulloret standardet minimale nuk na privojnë nga liria; më tepër, ligji promovon edhe lirinë dhe demokracinë nga nxjerrja jashtë ligjit të marrëdhënieve sociale dhe ekonomike të cilat janë “subprime”, sepse ata bien nën standardet minimale të pranueshme për marrëdhënie të njeriut në një shoqëri të lirë dhe demokratike. Është koha që ne për të njohur rregullat më shumë duhet të dhën se sa për të marrë. Nëse e bëjmë këtë, ne mund të debatojnë se çfarë duhet të jenë ato ligje, në vend se duke u fokusuar në një debat të rreme në lidhje nëse ata duhet të ekzistojnë të gjitha.