Albin Kurti thotë se ka frikë se qeveria e re nuk është as qeveri e as e re.Kjo sipas tij, pasi ka ka aktorë të vjetër me mentalitete të vjetra dhe me synime të vjetra.
“Nuk është as qeveri sepse më saktë është një administratë që i shërben jetësimit të dialogut të Bruskelit, në njërin krah, dhe, në krahun tjetër, është një administratë e dy ndërmarrjeve të përbashkëta. Njëra ndërmarrje është “Behtel Enka”, e cila na sjell një asfalt të shtrenjtë e të lëmuar. Dhe ndërmarrja tjetër është “Limak-Çalik”, e cila privatizoi shpërndarjen dhe furnizimin e Korporatës Elektroenergjitike të Kosovës, por që në të njëjtën kohë mori dhe Aeroportin e Prishtinës.
Pra, as ekonomikisht as politikisht nuk kemi diçka të re. Ky entitet nuk meriton të quhet qeveri”, thotë Kurti në një intervistë për emisionin “Bugajski Hour” në Albanian Screen, të cilën e sjell ekskluzivisht për lexuesit e vetë të plotë Politiko.net.
Bugajski: Shumë pyetje! Shumë gjëra kanë ndodhur që kur biseduam herën e fundit, siç ndodh gjithnjë në rajon, sidomos në Kosovë. Më lejoni t’ia nis me një pyetje bazike, e cila ka të bëjë me themelin e emrit të partisë suaj, Vetëvendosjen. Kosova festoi shtatë vjetorin e pavarësisë. A është Kosova vërtet një shtet i pavarur?
Kurti: Është e pavarur në letër, por jo në realitetin e saj, as në atë socio-ekonomik, as në atë politiko-institucional.
Ne shpallëm pavarësinë shtatë vjet më parë.
Por pavarësisë sonë, në njërin krah, i mungon sovraniteti dhe integriteti territorial. Në krahun tjetër, i mungon zhvillimi ekonomik që sjell mirëqenie për qytetarët e saj. Shtatë vjet më pas ne vijojmë të kemi dy probleme kryesore.
I pari është qyteti i ndarë i Mitrovicës. Dhe i dyti është papunësia e lartë.
Sapo ne të zgjidhim këto dy probleme, atëherë këto kanë për të qenë shumë më të rëndësishme se sa vetë shpallja e pavarësisë.
Bugajski: Kur them pavarësi, flas në termat e zhvillimit të rolit ndërkombëtar të Kosovës. Me fjalë të tjera, a është Kosova plotësisht e vetëvendosur në përcaktimin e të ardhmes së saj dhe të politikës së saj të brendshme dhe të jashtme? Pra, a është Kosova në këto terma e pavarur?
Kurti: Kam frikë se edhe në këto terma Kosova nuk është e pavarur, sepse pavarësia jonë nuk është e plotë. Dhe në krahun tjetër, nuk është e vërtetë!
Nuk është e plotë në kuptimin që EULEX-i zëvendësoi UNMIK-un, pikërisht siç influenca e BE-së zëvendësoi influencën e OKB-së. Por brenda të njëjtës paradigmë të stabilitetit politik afatshkurtër, në vend të pasjes së zhvillimit të qëndrueshëm ekonomik.
Dhe njerëzit e EULEX-it kanë imunitet nga procedimet penale, pikërisht si ata të UNMIK-ut. Ata kanë të njëjtat kompetenca ekzekutive që nuk janë të kufizuara as në kohë e as në sferë veprimi. Ata nuk e njohin pavarësinë tonë. Nuk ka as edhe një rast të vetëm ku një zyrtar i EULEX të ketë raportuar para institucioneve të Kosovës, e jo më para Parlamentit. Mund t’i dëgjosh ata teksa mbajnë leksione në universitete apo kolegje private anembanë Kosovës, por jo para Parlamentit, përfaqësuesve të zgjedhur të popullit të Kosovës.
Sërish, njëlloj si UNMIK-u, ata përkujdesen që në Kosovë ne të kemi paqe e siguri, por jo aq shumë drejtësi e demokraci. Dhe them se kjo është shumë e trishtë edhe pse jemi 16 vjet mbas çlirimit të Kosovës. Nëse do të kish qenë 16 javë mbas çlirimit, në rregull. Por 16 vjet më pas?! Ne duhet të kishim arritur shumë më herët demokraci, drejtësi dhe zhvillim, ku pasoja të natyrshme të kësaj, pa dyshim, janë paqja, siguria dhe stabiliteti.
Bugajski: Pra, ç’duhet të ndodhë me Misionin EULEX?
Kurti: Ne lipset të kemi prokurorë vendas për të luftuar krimin e organizuar dhe korrupsionin. Eliot Ness nuk ishte francez, dhe ne kemi nevojë për Eliot Ness-in tonë, i cili do të luftojë korrupsionin në qarqet e larta dhe krimin e organizuar. Ndoshta, BE-ja mund të na ndihmojë së tepërmi me këshilla, por jo të ketë në dorë timonin, siç ndodh aktualisht.
EULEX-i në gjashtë vjet e gjysmë ka shpenzuar 1.5 miliardë euro të taksapaguesve të vendeve të BE-së, dhe them se ka qenë një dështim.
Nuk ka qenë dështim vetëm në drejtësi. Ne duhet të zëvendësojmë kompetencat ekzekutive të EULEX-it me këshilla nga BE-ja për prokurorët tanë vendas, në njërin krah. Dhe në krahun tjetër, duhet të sjellim më tepër ekspertë nga BE-ja për të na ndihmuar që të zhvillohemi, në vend se të disiplinojmë politikisht establishmentin institucional të Kosovës, ku dosjet e korrupsionit të përdoren që prokuroria të sjellë drejtësi, dhe jo për të ruajtur stabilitetin.
Z. Soren Jessen-Petersen, tanimë një diplomat në pension, ish kreu i UNMIK-ut, disa vite më parë erdhi në Kosovë, dhe në një emision televiziv ai tha: “Sa herë që ne orvateshim të arrestonim një personalitet të rëndësishëm për krime lufte, krim të organizuar apo korrupsion të rangut të lartë, ju s’mund ta imagjinoni se kush na telefononte një ditë para që të ndaleshim në emër të stabilitetit.” Mendonim se kush i ka telefonuar. Mos vallë ka qenë George Bush, Papa apo Elvis Presley?!
Ai nuk tha se kush, por mund të imagjinohet se stabiliteti kishte një përparësi absolute mbi drejtësinë. EULEX-i i rriti shpresat në gjirin e kosovarëve se BE-janë tani nuk do të jetë më si OKB-ja dhe se do të jetë shumë më mirë. Por nuk ka të bëjë aspak me kombësinë e njerëzve, por me modelin, objektivat dhe paradigmën. Dhe këto nuk kanë ndryshuar shumë.
Pra, ne kemi nevojë për BE-në për t’u zhvilluar, por nuk na nevojitet më drejtësia e EULEX-it, nisur nga këto 6 vite.
Bugajski: Pra, ju keni nevojë për misionin e BE-së që t’ju ndihmojë në plotësimin e kushteve për të aderuar mandej në BE, në vend se t’ju mbajë në vend?
Kurti: Pikërisht pra! UNMIK-u nuk na ndihmoi që të merrnin një vend në OKB, njëlloj dhe EULEX-i nuk po na ndihmon që të bëhemi anëtarë të BE-së. Pikërisht si OKB-ja, edhe BE-ja nuk mund të mendojë për Kosovën dhe njëkohësisht të mos mendojë për Serbinë gjithashtu. Kjo për shkak se ata operojnë me konsensus. Nga 28 vende, 23 na kanë njohur, por paradoksalisht këto pesë vende që nuk na kanë njohur kanë një peshë më të madhe. Sepse ata i barazpeshojnë 23 vendet e tjera në një mënyrë që BE-ja është neutrale ndaj statusit, kur vjen puna te Kosova.
Nëse e kombinoni këtë me faktin se Kosova nuk ka asnjë alternativë përveç BE-së – ndërkohë që Serbia nuk është si ne, pasi serbët thonë se e kanë një alternativë – në njëfarë mënyre kjo është në disavantazhin tonë.
Në vend se avantazhi i Kosovës të jetë fakti që ne themi, “BE-ja dhe pikë!”, papritmas Serbia është në pozitë më të mirë, pasi ata e paraqesin BE-në si një nga opsionet e tyre. Sepse ata fare mirë mund të kthehen nga Rusia.
Them, pra, se kësisoj Brukseli ka bërë një padrejtësi të madhe ndaj popullit dhe shtetit të Kosovës.
Bugajski: Do t’i kthehemi më tutje çështjeve ndërkombëtare, përfshirë marrëdhëniet me Serbinë. Lejomëni të fokusohemi në tablonë e brendshme. Një komponent jetik i çdo demokracie janë institucionet e shëndetshme, sundimi i ligjit, korrupsion i minimizuar, pasi nuk ka vend pa korrupsion. Por le të themi që të ketë kontrolle që korrupsioni të mos jetë gjithëpërshkues e që të mos e kontrollojë shtetin. Sa progres ka shënuar Kosova gjatë kësaj periudhe të pavarësisë, nëse ka patur progres?
Kurti: Nuk mendoj se kemi bërë shumë progres. Dhe çdo lloj progresi i vogël ndokund në komuna të ndryshme nuk përbën ndonjë ndryshim domethënës. Pra, nuk mund të flas aspak për progres.
BE-ja, nëpërmjet misionit të saj këtu, nuk kishte si prioritet progresin në sundimin e ligjit. Pra, kjo s’mund të ndodhë nëse nuk e ke objektiv.
Objektivi ka qenë kryesisht që gjërat të mbahen të qeta. Është menduar se ç’mund të humbasim ndërkohë që situata përkeqësohet më tej. Nuk ka patur një logjikë progresi, pra se ç’mund të fitojmë, si ta bëjmë më mirë. Pra, ka patur një qasje mjaft konservatore, në sensin negativ.
Nuk mund të flas aspak për progres të BE-së në Kosovë. Them se ata donin të vërtetonin se BE-ja është një nga superfuqitë e botës. Tani që bota është bërë multipolare, apo siç e ka thënë Shekspiri “bota është skenë”, BE-ja kërkon një vend në këtë skenë, si njëra nga superfuqitë.
Dhe ndërmjetësimi është hegjemoni. Ndërmjetësimi në konfliktin Kosovë-Serbi, të shton kreditet. Dhe në njëfarë rrafshi, si Kosova si Serbia janë përdorur nga disa burokratë për të treguar se BE-ja mund të menaxhojë kriza në botë, se BE-ja mund të sjellë pajtim mes palëve në konflikt, e kështu me radhë.
Por, sërish, them se ka patur më tepër Marrëdhënie me Publikun se sa një ndryshim të qenësishëm, pasi i ashtuquajturi normalizim i marrëdhënieve mes Kosovës dhe Serbisë më tepër e anormalizoi Kosovën më tutje. Fatkeqësisht, Kosova u përdor vetëm për hapat e Serbisë drejt BE-së.
As Kosova e as Serbia nuk janë vende normale. Jemi të dyja vende anormale. Kosova, sepse ne nuk e kemi përmbushur procesin e shtet-ndërtimit. Serbia , sepse nuk shtë përballur kurrë me të kaluarën e saj kriminale gjatë shpërbërjes së Jugosllavisë.
Kësodore, normalizimi i marrëdhënieve ndërmjet dy entiteteve anormale shton anormalitetin.
Pra, më mirë të kishim fillimisht një Serbi normale dhe një Kosovë normale, dhe mandej marrëdhënie normale. Por, druaj se qasja e BE-së nuk është e tillë.
Bugajski: Por, nuk e di nëse pajtoheni, stabiliteti afat-shkurtër që kërkon BE-ja nënkupton pasiguri afat-gjatë.
Kurti: Pikërisht!
Bugajski: Sepse nëse nuk i kuroni këto probleme, si korrupsioni apo sundimi i ligjit, sa më herët, ato kanë një mënyrë qelbëzimi dhe përhapje në mbarë sistemin, gjë e cila është ajo që po shohim në Kosovë.
Kurti: Po! Dhe mendoj se lidershipi është zëvendësuar me manaxhim, ku manaxhimi reflektohet në një mandat të caktuar, në disa zyrtarë apo pozita të caktuara. Nuk ka asnjë vizion! Them se BE-ja ka patur më tepër vizion më parë se sa tani.
Mbas dështimit të Kushtetutës së BE-së, mbas Traktatit të Lisbonës, veçanërisht mbas krizës financiare, thuhet: “Nëse ne jemi mirë ekonomikisht, ne jemi së bashku! Mbas krizës, gjithsekush shkon në shtëpinë e tij.”
Gjykoj se ka një krizë vizioni dhe ka një manaxhim të tepruar. Kjo është pasqyruar edhe tek ne.
Ata janë më tepër të shqetësuar për një konflikt të ardhshëm në Ballkan se sa me shërimin e plagëve të luftërave të mëparshme.
Bugajski: I kthehemi sërish situatës së brendshme. Cila është pikëpamja juaj mbi qeverinë aktuale? Ju keni qenë mjaft kritik ndaj qeverive të mëparshme në Kosovë. A mendoni se është një vijimësi njëlloj si më parë?
Kurti: Kam frikë se qeveria e re nuk është as qeveri e as e re. Nuk është e re pasi ka aktorë të vjetër me mentalitete të vjetra dhe me synime të vjetra. Nuk është as qeveri sepse më saktë është një administratë që i shërben jetësimit të dialogut të Bruskelit, në njërin krah, dhe, në krahun tjetër, është një administratë e dy ndërmarrjeve të përbashkëta.
Njëra ndërmarrje është “Behtel Enka”, e cila na sjell një asfalt të shtrenjtë e të lëmuar. Dhe ndërmarrja tjetër është “Limak-Çalik”, e cila privatizoi shpërndarjen dhe furnizimin e Korporatës Elektroenergjitike të Kosovës, por që në të njëjtën kohë mori dhe Aeroportin e Prishtinës.
Pra, as ekonomikisht as politikisht nuk kemi diçka të re. Ky entitet nuk meriton të quhet qeveri.
Do të vijojmë të shohim të njëjtat gjëra.
Por, njëkohësisht, pavarësisht numrave të mëdhenj, ata janë të dobët si qeveri. Ne, si opozitë, ndofta nuk kemi numra të mëdhenj, por ne jemi më të fortë se kurrë. Dhe kjo është parë me dy demonstratat e fundit në Prishtinë. Pra, nuk mendoj se Kosova është e varfër dhe e papunë për shkak të kulturës së shoqërisë apo burimeve të vendit apo historisë së njerëzve. Ne jemi të varfër dhe kemi papunësi të madhe për shkak të modelit të gabuar ekonomik, i cili ngrihet mbi privatizimin dhe asfaltin, pa ndonjë strategji për zhvillim. Ne kemi provuar për 15 vjet një qeverisje të djathtë me politika liberale dhe them se ka ardhur koha që në Kosovë të provojmë social-demokracinë.
Bugajski: Do të kthehesha sërish tek aspekti social….
Kurti: Kjo ka për të ndryshuar punët. Kur vjen fjala tek kjo qeveri, gjykoj se Isa Mustafa dhe Hashim Thaçi janë të dy zëvendësa të njëri -tjetrit pa qenë asnjëri prej tyre kryeministër.
Bugajski: Por a është çështje e socializmit apo e krahut të djathtë? Shumica e vendeve të Evropës lindore mbas rënies së komunizmit ndoqën një politikë mjaft liberale laissez-faire, që është mëse e suksesshme në vende si Polonia apo Sllovakia. Përse të mos jetë kjo e vërtetë për Kosovën? Nuk mendoj se është çështje e sipërmarrjes së lirë, por çështje e të dhënit mundësisë njerëzve për të punuar dhe për të patur sipërmarrje. Me fjalë të tjera, ka shumë kufizime, korrupsion dhe ndërhyrje qeveritare këtu, dhe jo e kundërta.
Kurti: Unë s’jam në favor të ndonjë përqasjeje universale ndaj zhvillimit ekonomik.
Ajo që ndihmon një vend në një kohë të caktuar të historisë s’mund të ndihmojë një vend të tjetër në një pikë tjetër të historisë. Pra, them se duhet të tregohemi mjaft të kujdesshëm.
Duhet të shohësh burimet e tua. Duhet të shohësh se si mund të sjellësh në jetë zhvillimin si një çështje e brendshme, e cila mund të ndihmohet nga jashtë.
Dhe jo anasjelltas.
Si p.sh. “NATO na shpëtoi ne, na çliroi ne, tani le të presim që BE-ja të na zhvillojë ne, të na shpëtojë ne.” Kjo s’ka për të ndodhur.
Me këtë varfëri dhe papunësi të skajshme që ne kemi, lipset një shtet zhvillimor. Jo që të kontrollojë apo të centralizojë ekonominë.
Bugajski: Pra, ju nuk doni një rikthim në socializëm?
Kurti: Aspak! Por, as të mos jemi spektatorë të zhvillimit ekonomik. Lipset një lloj orientimi, një lloj subvencionimi për fermerët. Një industrializim në energji dhe miniera do të ishte fort i dobishëm.
Unë e di se shërbimet dhe financat do të jenë kahera një degë e vyer e ekonomisë, por gjykoj se prodhimi është edhe më tepër i tillë.
Në këtë kuptim, ne duhet të ndërlidhemi sa më tepër me Shqipërinë, për shkak se është naive po të mendojmë se ne do të bashëkpunojmë me mbarë botën, por jo pikë së pari dhe më së shumti me Shqipërinë.
Ne, pra, politikisht duhet të ushqejmë një prirje natyrore që ekziston tashmë mes dy popujve të të njëjtit komb.
Bugajski: Duke qenë se kam 25 vjet që vij në rajon, gjithmonë kam menduar se shqiptarët janë njerëz mjaft sipërmarrës. Dhe kjo shihet veçanërisht kur shqiptarët shpërngulen në Shtetet e Bashkuara. Shumë shqiptarë kanë patur mjaft sukses në SHBA me konditat e duhura. Pra, mendoj se problemi janë konditat institucionale, strukturore dhe qeveritare, dhe jo energjia e njerëzve. Pra, gjykoj se po t’u imponohet ndonjë model socialist shqiptarëve, kjo do të ishte një gabim i madh.
Kurti: E vërtetë! Unë, në fakt, po i referohesha social-demokracisë, vlerave dhe orientimeve të social-demokracisë. Dhe mendoj se qeveria duhet të ketë një kontakt dhe bashkëpunim të ngushtë me sektorin privat. Siç thotë dhe njëri nga studiuesit e Kembrixhit që na ka frymëzuar të hartojmë programin tonë, qeveria duhet të jetë afër sektorit privat, por jo tej mase afër. Pra, gjykoj se problemi në Kosovë, dhe ndoshta në vite të caktuara të tranzicionit edhe në Shqipëri, është se qeveria ka qenë tej mase afër me sektorin privat. Duhet të jetë afër, por jo tej mase.
Bugajski: Do t’i kthehemi sërish disa prej çështjeve ekonomike. Njëra nga problemet madhore të Kosovës, me sa kuptoj, dhe ju mund t’ua shpjegoni edhe publikut në Shqipëri në veçanti, është eksodi i kaq shumë kosovarëve gjatë muajve të fundit. A mund të na jepni një statistikë se sa njerëz kanë ikur? Ku kanë shkuar? Përse janë larguar?
Kurti: Ne s’e dimë me saktësi se sa njerëz kanë ikur, por e dimë se shifra varion nga 100 mijë në 200 mijë. Dhe them se shumica e atyre që kanë ikur janë nga shtresa e mesme e ulët. Nuk janë të varfër, pasi në autobuzë shikon se njerëzit nuk ikin pasi nuk kanë bukë. Ata ikin për shkak se duan punë, apo madje dhe punë më të mirë.
Sepse në Kosovë, njëlloj si në Shqipëri, nëse ti je babai apo nëna e familjes, dhe nëse në një familje me pesë pjesëtarë ke vetëm një pagë, atëherë s’je në gjendje fort të mirë. Nuk ka as sigurime shoqërore e as sigurime shëndetësore e as pensione.
Shqipëria dhe Kosova janë vende që s’janë fort të mira për të moshuarit dhe fëmijët. Dhe ato bëhen vende mjaft të vështira po të kesh një të sëmurë në familje. Të duhet të udhëtosh jashtë për të marrë mjekime të kushtueshme.
Fatkeqësisht, më duhet të them, shqiptarët e varfër kanë më tepër turp se sa zemërim për skamjen e tyre.
Shumë prej tyre vendosin të ikin në vend se t’i kundërvihen…
Bugajski: Dhe të shprehen politikisht!
Kurti: …t’i kundërvihen shkaqeve të këtyre problemeve. Them se kjo duhet t’u ngjallë turp njerëzve që po grabisin buxhetin, burimet dhe shërbimet publike, dhe jo njerëzve të skamur. Ata nuk kanë fajtorë për skamjen e tyre.
Pra, klasa e mesme e ulët është shtresa që ka ikur më tepër. Por, e them sërish, me këto politika neo-liberale kemi vetëm dy rrugë me të njëjtin mjet transporti.
Me autobus ose në Hungari, ose me autobus në protesta.
Në këtë kuptim, s’mendoj se ka rrugë të tretë.
Mirëpo, nga ata që po ikin, shumë prej tyre do të kthehen, sepse nuk ka vende pune për të gjithë ata që ikën.
Disa prej tyre do të kthehen mbrapsht nga autoritetet austriake, gjermane, hungareze, etj…
Por, ata që janë këtu, janë edhe më të zemëruar se më parë për shkak të këtij eksodi.
Dhe duhet ta them se njëra nga arsyet përse njerëzit ikin është për shkak se ne kemi patur fillimisht eksod të parave dhe më vonë eksod të njerëzve.
600 milionë euro të fondit të privatizimit janë jashtë.
800 milionë euro të fondit të pensionit janë gjithashtu jashtë.
2 miliardë euro të bankave tregtare janë jashtë.
Paratë, pra, janë jashtë!
Bugajski: –Me jashtë nënkuptoni banka të huaja?
Kurti: -Banka të huaja kryesisht në Evropën perëndimore.
Por ne nuk mund të shkojmë te paratë tona. Ne nuk kemi liberalizim të vizave. Kosova është si geto. Pra, ka liri lëvizjeje për mallrat dhe paratë, por jo për njerëzit. Dhe kjo është mjaft frustruese.
Paratë e diasporës na ndihmojnë që të mbajmë në këmbë këtë paqe të brishtë këtu.
Bugajski: -Po remitancat? Me gjasë, edhe ato kanë rënë?!
Kurti: Vjet zyrtarisht kanë qenë 650 milionë euro.
Jozyrtarisht, rreth 1 miliardë euro.
Diaspora irlandeze dhe ajo greke dërgojnë në vendin e tyre më tepër para në remitanca. Por buxheti i Kosovës është vetëm 1.5 miliardë euro, pak më i madh se i Malit të Zi.
Pra, ky raport 2/3, 1 miliardë nga remitancat dhe 1.5 miliardë buxheti i shtetit… Dyshoj se mund të ketë rast të ngjashëm në botë.
Pra, paqja e brishtë sociale që ju shihni në rrugët e Prishtinës vjen falë vëllezërve e motrave tona që dërgojnë para në shtëpi.
Nëse ata nuk do të na dërgonin para, në tre muaj ne do të pësonim kolaps jo vetëm si shtet, por edhe si shoqëri.
Bugajski: A mund të ketë një shpërthim këtu, nëse do të ndodhte kështu?
Kurti: Shteti i dobët i Kosovës, i cili është bërë edhe shtet i kapur, për shkak të PDK-së, dhe tani LDK-ja i është bashkangjitur PDK-së, gjykoj se është bërë shtet i dështuar dhe rrezikon të ketë një shpërthim.
Kjo logjikë për të na mbajtur larg shpërthimit, në të njëjtën kohë na mban në buzë të shpërthimit.
Pra, ne duhet të kërkojmë më tepër zhvillim, progres, drejtësi dhe demokraci, dhe mandej mund të lëvizësh përnjëmend nga kriza dhe nga shpërthimi i të gjitha krizave së bashku.
Bugajski: Lejomëni t’i kthehem një tjetër çështjeje që eshte bërë ndërkombëtare sa i përket Kosovës. Shkarkimi i ministrit serb Aleksandër Jabllanoviç së fundmi? A mund t’ia shpjegoni publikut shqiptar dhe atij amerikan se çfarë shtrihej pas kësaj? Përse u detyrua ai të jepte dorëheqjen? Dhe në tablonë e gjerë, a duhet të shërbejnë serbët në qeverinë e Kosovës?
Kurti: Padyshim që serbët duhet të shërbejnë në qeverinë e Kosovës. Por ata duhet ta pranojnë se Kosova është vend i pavarur. Kosova është republikë. Dhe ata duhet të tregojnë besnikëri ndaj shtetit të cilit do t’i shërbejnë.
Manadatin e kaluar ne kishim serbë në Parlamentin e Kosovës, të cilët përgjithësisht e njihnin pavarësinë dhe thonin Kosova.
Madje kishim edhe një social-demokrat nga Graçanica, i cili ka thënë “Kushtetuta e Republikës së Kosovës”. Disa syresh thonin vetëm “Kushtetuta e Kosovës”. Por ai përdor edhe fjalën “Republikë”.
Por tani me Listën Serbe, e cila është fund e krye besnike ndaj Beogradit dhe jo ndaj Prishtinës, dhe e cila është krijuar nga Beogradi si një lloj formacioni çetnik, ata ndryshuan shumëçka në qëndrimin e serbëve në shtetin e Kosovës përkundruall institucioneve dhe vetë shoqërisë.
Pra, ata janë mjaft të ndryshëm nga serbët e mandatit të mëparshëm në qasjet dhe qëndrimet e tyre.
Dhe kjo është tejet problematike për Kosovën, pasi ata praktikisht kanë fuqinë e vetos mbi shumë çështje. P.sh. fakti nëse Kosova do të ketë ushtri apo jo nuk mund të bëhet pa miratimin e Listës Serbe, e cila mban gjithnjë një linjë të hapur telefonike me Vuçiçin.
Pra, Kosova shkoi deri aty sa integroi Serbinë brenda institucioneve në vend se të integronte komunitetin serb në shoqërinë kosovare.
Lëshimet e tepërta në Bruksel u akumuluan në këtë kontekst politik në të cilin Serbia po krijon entitetin e saj autonom territorial në Kosovë, kryesisht në veri, por jo të kufizuar vetëm atje.
Dhe në të njëjtën kohë, ka instrumentin e saj brenda qeverisë dhe parlamentit të Kosovës.
Z. Jabllanoviç ka thënë diçka absolutisht të pavend. Ai i cilësoi “egërsira” nënat e personave të pagjetur të cilat po protestonin në Gjakovë, si dhe aktivistët e lëvizjes sonë. Njëkohësisht, ai tha se nuk ka patur krime dhe masakra serbe në Kosovë.
Më vonë u rrek të thonte: “Kam qenë adoleshent asokohe!”
Por ne gjetëm një intervistë të pak viteve më parë, ku ai thoshte se nuk kishte luftuar në luftë, por se i vinte keq që nuk e kishte bërë këtë, pasi kishte qenë tejet i ri.
Por, në psikikën e tij ai e kompenson këtë me faktin se ka shumë miq që kanë luftuar në Morinë dhe në Koshare, dy beteja të famshme të UÇK-së kundër forcave serbe.
Pra, në njëfarë mënyre, ai e di fort mirë se ç’ka ndodhur këtu. Dhe gjykoj se personat e pagjetur, dëmet e luftës dhe njerëzit e vrarë gjatë luftës janë një plagë e hapur, dhe të gjitha këtyre ai i shtoi një fyerje.
Pra, patëm një reagim të fuqishëm. Pati njëzet protesta të vogla dhe të mesme në mbarë Kosovën, dhe më pas patëm dy protesta masive më 24 dhe 27 janar këtu në Prishtinë.
Bugajski: Pra, cili është hapi i radhës? A do të zëvendësohet ai nga Lista Serbe?
Kurti: Ai u shkarkua. Por, fatkeqësisht, Kryeministri Mustafa nuk guxoi të thoshte se e shkarkoi Jabllanoviçin. Tha se ai nuk është më pjesë e kabinetit qeveritar.
Është shumë e trishtë që atë çka Kryeministri i Shqipërisë Edi Rama ia tha Vuçiçit në Beograd, Mustafa dhe Thaçi nuk ia thonë dot Jabllanoviçit në Prishtinë.
Pra, pazarika rënë tej mase.
Bugajski: Përse ndodh kështu?
Kurti: Për shkak të EULEX-it, për shkak të të ashtuquajturës Gjykatë Speciale që dëshirojnë të instalojnë. I gjithë establishmenti politik në Kosovë është i tmerruar për krimet e korrupsionit dhe akuzat në raportin e Dick Marty-t, si marrja e organeve dhe të gjitha historitë e tjera horror.
Kanë shumë frikë se nëse nuk sillen mirë jo vetëm që do të humbasin pushtetin, por edhe lirinë.
Pra, gjykoj se kjo është arsyeja përse ata janë kokëulur dhe servilë përtej çdo imagjinate.
Isa Mustafa ka qenë për 6 vjet Kryetar i Prishtinës, përpara se Vetëvendosja të fitonte këtu, dhe Isa Mustafa e di fort mirë se ka 70 dosje në Zyrën e Prokurorisë së Kosovës.
Në themel, ka shumë fakte për krimet urbane sa i përket planifikimit urban, dhënies së lejeve të ndërtimit e kështu e radhë. Dhe ai e di fort mirë se disa prej tyre e bëjnë edhe atë përgjegjës.
Pra, kjo është arsyeja e vërtetë përse ata nuk i përfaqësojnë dhe nuk i mbrojnë interesat e këtij vendi.
Bugajski: Duket si një lloj shantazhi?! “Ne do të hapim dosjet nëse nuk vepron siç themi ne!”
Kurti: Absolutisht! Them se është një formë shantazhi! Të gjithë e dinë! Askush nuk e thotë haptazi dhe publikisht! Por kështu është!
Bugajski: A flisni për këtë?
Kurti: Sigurisht!
Bugajski: Keni folur në Parlament për këtë?
Kurti: Sigurisht! E pwrmendim gjithmonë, por ata thjesht i shmangin pyetjet dhe ata artificialisht dëshirojnë të tregojnë se s’është kështu.
Por, ç’është e vërteta, është vetëm kështu!
Te këto parti politike në Kosovë nuk kemi as shumë interesa partiake.
Ka vetëm interesa personale. Njerëz me dosje, dhe prokurorët nuk veprojnë.
Kemi një sistem gjyqësor mjaft të ngathët. Por me ngathtësinë e tij funksionon në një nivel tjetër, në nivelin politik.
Bugajski: Më lejoni të ndjekim një linjë të çështjeve! Ju jeni në krye të qeverisjes lokale këtu në Prishtinë. Keni lindur si një parti kundër establishmentit. A do të bëheni pjesë e atij establishment tani?
Kurti: Mendoj se nuk po bëhemi pjesë e atij establishmenti.
Them se ky është gjithmonë një rrezik.
Por në të njëjtën kohë, njerëzit e kanë parë se qeverisja jonë në Prishtinë është diçka krejt e ndryshme nga ajo që ata kanë parë më parë.
Kemi një kryetar komune që lëviz me autobuz dhe që përdor transportin publik.
Kemi drejtorë për të cilët askush nuk mund të thotë asnjë fjalë.
Asnjëri prej tyre nuk ka një biznes mënjanë.
Sepse, në këtë vend njerëzit më të pasur janë politikanët. Janë bërë biznesmenë mbasi kanë hyrë në politikë.
Bugajski: Në SHBA, por edhe këtu kemi patur biznesmenë që hyjnë në politikë.
Kurti: Por këtu është e kundërta. Kemi më tepër fenomenin e kundërt, ku politikani bëhet biznesmen.
Dhe ata konkurrojnë në treg me biznesmenët e tjerë dhe i mundin ata.
Pra, ata janë kryesisht njerëz të shtresës së mesme, intelektualë, të arsimuar mirë dhe në shërbim të njerëzve.
Në Prishtinë, në këtë moment që po bëjmë këtë intervistë, nuk ka asnjë ndërtim të paligjshëm.
Dhe kjo, mbasi në Prishtinë gjatë 14 vjetëve kemi patur një xhungël betoni dhe ndërtesat kanë qenë si bar i keq që mbijnë falë pastrimit të parave.
Pra, ka ndryshime në qytet. Dhe mendoj se duke mbetur shtresë e mesme, duke mos u bërë më të pasur nëpërmjet politikës, duke mbajtur forume të hapura në gjirin e organizatës sonë, duke marrë pjesë me aktivistë të tjerë në protesta e demonstrata të ndryshme, duke ruajtur koherencën e ligjërimit tonë, besoj se ne do të ruajmë veten si lëvizje politike, e cila duhet të them se, hë për hë, është opozita kryesore brenda dhe jashtë parlamentit.
Por më tepër se sa kaq, ne jemi opozita më e thellë dhe më aktive në Kosovë që nga fundi i luftës.
Bugajski: Çfarë keni arritur faktikisht në Prishtinë si qeveri lokale?
Sa mund të arrini si qeveri lokale, pa bashkëpunim të plotë nga qeveria qendrore?
Kurti: Qeveria qendrore na ka sabotuar, sidomos sa i përket buxhetit. Mirëpo, ne ia kemi dalë mbanë ta administrojmë Prishtinën pa hyrë në koalicion me të tjerë në kuvendin komunal.
Krahas ndalimit të ndërtimeve të paligjshme, tani ne kemi përmirësuar situatën sa i përket nxënësve në shkollat fillore, ku ata kanë një vakt falas në ditë.
Mandej, kemi vizita të rregullta mjekësore për të gjithë fëmijët e shkollave të mesme dhe fillore.
Po punojmë për përmirësimin e transportit publik me Bankën Evropiane për Rindërtim dhe Zhvillim.
Brenda një viti, kufizimet e furnizimit me ujë do të marrin fund, pasi premtimi ynë kryesor ka qenë asnjë kufizim në furnizimin me ujë.
Shërbimet publike në lidhje me çertifikatat e lindjes dhe dokumenta të tjera që njerëzit kërkojnë në Komunë ofrohen me mjaft shpejtësi. Dhe ne kemi filluar dixhitalizimin e gjithë administratës.
Pra, shumë gjëra janë shumë më mirë. Mirëpo, kam frikë se shumë njerëz mendonin se ne do të zgjidhnim problemet e tyre sociale, ndërkohë që ne jemi këtu vetëm për të ofruar shërbime publike më të mira.
Me komunën ne s’mund të ofrojmë punë. Përkundrazi, njëri nga problemet që ne kemi është se s’mund të nxjerrim nga puna disa prej njerëzve që punojnë aty, për shkak se gjykatat i kthejnë ata në punë.
Kemi 700 punonjës në administratën e komunës dhe kjo është opozita më e madhe që hasim.
Paradoksalisht, opozita jonë kryesore nuk është në Kuvendin Komunal, por në gjirin e administratës, e cila qëndron aty në mënyrë që ne të mos shohim një pjesë të padrejtësive të së shkuarës.
Sepse një parti e vetme ka qeverisur atje për 13 vjet.
Sigurisht, ne nuk duam t’i dëbojmë ata për shkak se janë nga një parti tjetër, por sepse kanë performancë të keqe apo se kanë kryer shkelje.
Megjithatë, e kemi shumë të vështirë ta bëjmë këtë.
Nga 700 njerëz, ne ia kemi dalë të shkarkojmë rreth 35. Që i bie 5%.
Pra, një nga problemet më të mëdha është reformimi i administratës në mënyrë që vizioni ynë të jetësohet me shpejtësi.
Bugajski: Pra, kjo është një çështje e reformimit të shërbimit civil?
Kurti: –Po!
Bugajski: Vetëm në nivel lokal, apo mos kjo qëndron dhe për nivelin shtetëror?
Kurti: Me gjasë, atje është edhe tepër! Por ne s’kemi shumë përvojë.
Megjithatë, është diçka e mirëditur në Kosovë jo se kemi korrupsion, por se kemi trajtën më primitive të korrupsionit, nepotizmin.
Dhe pa patur një mbiemër të caktuar, ti nuk mund të punësohesh si nëpunës civil.
Pra, kemi një situatë tejet ironike, për shkak se gjatë Jugosllavisë na quanin së pari me mbiemër, pastaj me emër. Pra, Bugajski Janusz, Kurti Albin.
Dhe, krejt befas, mbiemri u bë më i rëndësishëm.
Mendonim se kishim hyrë në një epokë ku emri ka më tepër rëndësi se mbiemri, por sërish mbiemri është më i vyer, sidomos kur vjen puna te punësimi.
Kjo ndodh pasi nuk kemi fabrika, që do të prodhonin mallra të ndryshme.
Dhe kësodore, fabrika kryesore e punësimit është burokracia.
Administrata ka 80 mijë njerëz: doktorë, policë, mwsues, etj…
Dhe nëse e shumëzoni me tre, le të themi, keni votat e partive qeverisëse në Kosovë.
Krahas këtyre, ka dhe 38 agjensi të pavarura shtetërore, të cilat nuk janë dhe aq të pavarura.
Kjo ka krijuar gjithashtu një lloj kulture të korrupsionit, ndonëse më duhet të them se korrupsioni s’ka rrënjë kulturore.
Kjo është pasojë e modelit që është instaluar nga sipër.
Bugajski: Me kulturore nënkuptoni se s’ka rrënjë etnike, historike?
Kurti: –Po! Dhe nuk ka të bëjë fare me traditën e shoqërisë.
Na kanë thënë se ne shqiptarët jemi dembelë, prandaj nuk kemi vende pune këtu.
Unë kam thënë gjithnjë të kundërtën! Shqiptarët janë të palodhur, por në konditat e duhura.
Po! Dhe nuk ka sipërmarrës amerikan, gjerman apo britanik në SHBA, Gjermani dhe Britani që të ankohet se shqiptarët janë dembelë.
Pra, gjykoj se është sistemi.
Shqiptarët janë të palodhur. Por ata thjesht nuk kanë një sistem në fuqi.
Dhe them se solidariteti familjar është një lloj zëvendësuesi për zhvillimin ekonomik dhe asistencën shtetërore sociale për qytetarët e republikës sonë.
Pra, çuditërisht, disa njerëz ia dolën mbanë të mbijetonin nëpërmjet nepotizmit, dhe ky bëhet një lloj instikti mbijetues.
Por ne duhet ta kapërcejmë këtë.
Kjo funksiononte gjatë pushtimit. Tani nuk duhet të ishim të tillë.
Por ne harrojmë se NATO-ja ndërhyri mbasi UÇK-ja filloi luftën çlirimtare.
Po njëlloj, investimet e huaja të duhura në Kosovë do të vijnë mbasi ne të fillojmë zhvillimin e vendit tonë me forcat tona, përfshirë diasporën tonë dhe ekspertët, tw cilwt ne tashmë i kemi në Kosovë.
Bugajski: Pra, ju po thoni se punësimi duhet të bazohet në meritë dhe performancë dhe jo në lidhjet familjare, nepotizëm e kështu me radhë?
Kurti: –Po!
Bugajski: Lejomëni t’i kthehem çështjes së minierës së Trepçës. Kjo është një tjetër çështje madhore për Kosovën. A mund t’i shpjegoni publikut shqiptar se përse Trepça është e rëndësishme nga pikëpamja ekonomike, sociale dhe të tjera pikëpamje? Pyetja tjetër që kam është se ju kërkuat që ajo të ishte në administrim shtetëror. Duke patur parasysh se si e përshkruat strukturën e shtetit, a nuk do të ishte ajo e hapur ndaj influencave korruptive?
Kurti: Sigurisht, ne kemi një korrupsion të stërmadh në qeveri. Por them se kur ke korrupsion në qeveri, privatizimi që do të bëjë qeveria në fjalë do të jetë një korrupsion edhe më i lartë.
Trepça nuk duhet të jetë një ndërmarrje në pronësi të shtetit, por më saktë një ndërmarrje në pronësi të publikut. Nuk ka ndonjë dallim të madh, por sidoqoftë.
Nuk duhet të mbesë një ndërmarrje në pronësi të shoqërisë, siç është tani, nën drejtimin e Agjensisë së Privatizimit të Kosovës, sepse do të përfundojë e likuiduar nga Oda Speciale.
Dhe Trepça do të jetë thjesht në funksion të atyre që pretendojnë se Trepça ka borxhe ndaj tyre, në vend se të zhvillohet dhe të punësojë njerëz në industri.
Trepça është mjaft e pasur me plumb, zink, ar dhe argjend. Njëkohësisht Trepça është e pasur edhe me metale të rralla tokësore, si indium, galium dhe germanium.
P.sh., pajisjet touch-screen kanë indium, si I-Pad-i juaj, dhe Trepça është e pasur me atë.
Por sipas ekspertëve të lëvizjes sonë, nëse ne investojmë në Trepçe më pak se 200 milionë euro, ne mund të arrijmë vlera në eksport mbi 450 milionë euro që në vitin e parë, sipas çmimeve të tregut. Por dikush duhet ta bëjë këtë investim fillestar.
Dhe unë gjykoj se Kosova mund ta bëjë këtë.
Në vend se të fokusohet në autostradat e reja, do të ishte më mirë të fokusohej në industrializimin e vendit. Sigurisht, duhen autostradat kombëtare, por duhen dhe industri kombëtare.
Por kryeministri isa Mustafa u tërhoq nga objektivi për ta bërë Trepçen një ndërmarrje në pronësi të publikut, pasi Vuçiçi, kryeministri i Serbisë, u ankua.
Sërish kemi ndërhyrjen e Beogradit.
Pikërisht siç shumë konflikte në botë janë atje ku gjenden dhe burimet, edhe Mitrovica unë besoj se është e ndarë për shkak të Trepçes. Në qoftë se nuk do të ishte Trepça, me gjasë Mitrovica nuk do të ishte e ndarë. Por nëse nuk do të ishte Trepça, me gjasë Kosova nuk do të ishte ashtu siç është.
Pra, ndarja e Trepçes dhe ndarja e Mitrovicës janë dy anë të të njëjtës medalje.
Kryeministri Mustafa po kërkon t’i bëjë Trepçes diçka shumë të keqe, duke ua dhënë autoritetin komunave në territoret e të cilave gjenden njësitë e Trepçes, si një ndërmarrje në pronësi të shoqërisë.
Kjo do të thotë se komunat e Leposaviqit, Zveçanit, Zubin Potokut dhe Mitrovicës Veriore, ose ato në Novobërdë apo në Graçanicë, do të kenë të drejtë për t’u shprehur mbi Trepçën sa i përket regjistrimit të atyre njësive.
Dhe mendoj se kjo ka të bëjë me të ashtuquajturën Shoqatë të Komunave me Shumicë Serbe, një pakt ky që është bërë në Bruksel në 19 prill, 2013.
Pra, në vend se t’i japë pushtet komunës mbi Trepçën, ne mendojmë se duhet t’i japim pushtet Trepçës mbi gjithë Kosovën.
Sepse nëse ligji që Mustafa ka propozuar miratohet në Parlament, atëherë Kosova do të bëhet një Shoqatë Komunash, dhe komunat me shumicë serbe do të bëhen shtete më vete. Diçka e ngjashme me Bosnjen, apo me rrethin e Bërçkos.
Po përpiqen të përsërisin të njëtin model edhe në Kosovë dhe përdorin Trepçën, e cila është mjaft e pasur.
Trepça nuk i detyrohet asgjë Serbisë.
Pikë së pari, Serbia nuk ka paguar asnjë euro për reparacionet e luftës. Ata kanë djegur dhe shkatërruar 130 mijë shtëpi gjatë luftës së fundit. Mandej grabitën depozitat bankare të kosovarëve, fondin e pensionit e kështu me radhë. Nuk zhdëmtuan asgjë.
Në krahun tjetër, plani i Ahtisarit e bëri Kosovën pjesë të borxhit të jashtëm të Serbisë.
Kur u shpërbë Jugosllavia, ne nuk ishim pjesëmarrës në ndarjen e pasurisë.
Përse duhet të ndajmë borxhin, nëse nuk ndanim pasurinë?!
Pra, gjykoj se Mustafa ka bërë një gabim të madh kur mori në konsideratë tendencat dhe aspiratat e Serbisë karshi Trepçës.
Faktikisht, edhe plani i Ahtisarit thotë se Trepça i përket Kosovës.
Bugajski: Cila është zgjidhja juaj? Të themlohet njëlloj mbikëqyrjeje apo administrim parlamentar?
Kurti: -Pikërisht!
Ne mendojmë se Trepça duhet të jetë një ndërmarrje në pronësi të publikut. Sigurisht, ka për të qenë e lidhur me qeverinë. Por çdo lloj transformimi në Trepçë duhet të kryhet me një shumicë të cilësuar prej 2/3 në Parlamentin e Kosovës, e jo thjesht me 61 vota. Do të duheshin 80 vota për të ndryshuar diçka në Trepçe.
Dhe të mos harrojmë se Trepça ka asete në Serbi dhe në Mal të Zi, në Plevle, Medvegjë, Kikinda, Somber, etj.
Dhe a e dini se ç’u ka ndodhur atyre aseteve?
Serbia dhe Mali i Zi i privatizuan ato të gjitha.
Pra, i privatizuan ato, dhe tani kërkojnë të mos lejojnë Trepçën që të bëhet një ndërmarrje në pronësi të publikut. Ata duan ta likuidojnë edhe këtu, në mënyrë që të përfundojmë në gjykata të ndryshme ndërkombëtare.
Sipas ekspertëve tanë, ligji sa i përket Trepçes është në anën tonë, por lipset një mbështetje politike nga qeveria, gjë e cila kam frikë se aktualisht s’po ndodh.
Bugajski: Kjo na kthen në një pyetje më të madhe që kisha. Cili është këndvështrimi juaj rreth dialogut Kosovë-Serbi në përgjithësi? A është diçka pozitive apo është diçka negative?
Kurti: Disa prej problemeve që kemi me Serbinë janë probleme të shekullit XIX, të fillimit të shekullit XX, dhe sidomos probleme nga Luftërat Ballkanike. Pra, probleme historike.
Nuk mendoj se shqiptarët si komb kanë luftuar ndaj Serbisë si shtet për shkak se ne nuk kemi patur dialog. Apo për shkak se nuk e njihnim njëri tjetrin.
Mendoj se luftërat vijnë si pasojë e interesave konfliktuale.
Dhe ne nuk kemi luftuar ndaj serbëve. Ne kemi luftuar ndaj Serbisë si shtet.
Dhe ne nuk kishim shtetin tonë. Ne kemi luftuar si komb shqiptar.
Tani po flas siç do të shpreheshin disa studiues. Në Ballkan nuk mund të ketë luftë pa Serbinë dhe nuk mund të ketë paqe pa shqiptarët.
Shqiptarët janë një komb i paqshëm.
Por, nuk mund të kesh paqe pa ata.
Dhe ky dialog mes Kosovës e Serbisë është pa asnjë kusht për Serbinë dhe për çështjet e brendshme të Kosovës.
Kjo është arsyeja përse rezultati fundor i dialogut ka për të qenë bosnjizimi i Kosovës.
Ne duhet t’i vendosim disa kushte Serbisë.
P.sh. sapo jam takuar me z. Hahn, Komisionerin e Zgjerimit të BE-së.
Sigurisht që unë dua marrëdhënie të fqinjësisë së mirë me Serbinë, por pikë së pari Serbia duhet të bëhet fqinji ynë.
Dhe Serbia duhet të na pranojë si fqinjin e saj.
Serbia nuk është as fqinji keq.
Sepse Serbia bëhet fqinji më i keq i mundshëm kur thotw se ti nuk je aspak fqinj dhe se shtëpia jote më përket mua.
Pra, i thashë Komisioneri Hahn se nëse doni normalizim të marrëdhënieve, është Serbia ajo që duhet të ndryshojë, jo ne.
Ne po bëjmë një mori ndryshimesh në Kosovë për të normalizuar marrëdhëniet me Serbinë a thua se problemi është Kosova.
Kur ne e dimë më së miri se problemi është Serbia.
Pra, gjykoj se në Bruksel nuk kemi një dialog të drejtë, meqenëse, krahas gjithçkaje sa thashë, BE-ja është në konflikt interesi duke ndërmjetësuar dialogun.
Pasi ata kanë pushtet ekzekutiv mbi ne.
Ata nuk na njohin ne.
Ata nuk kanë asnjë pushtet ekzekutiv mbi Beogradin.
Dhe ata e njohin Serbinë dhe ata ndërmjetësojnë.
E keni vërejtur se kur Mustafa ishte atje, mbas tij nuk kishte asnjë simbol të shtetit të Kosovës.
Kishte simbole të BE-së.
Ndërkohë që pas Vuçiçit ishte flamuri i Serbisë.
Pra, mendoj se ka shumë elementë asimetrikë në këtë dialog, i cili ka për të përfunduar me rezultate të mundimshme për Kosovën.
Bugajski: Pra a mendoni se Shoqata e Komunave Serbe, siç quhet, mund ta shndërrojë Kosovën në një entitet shumë-etnik të tipit të shtetit disfunksional të Bosnjes? A ka një rrezik të tillë?
Kurti: Ky është objektivi i Serbisë. Ata kanë shanse të mëdha për ta arritur këtë nëpërmjet dialogut në Bruksel. Serbia po avancon brenda Kosovës nëpërmjet këtij dialogut duke përforcuar pozitat e veta.
Po avancon drejt BE-së. Kur Kosova mori futnotën në emrin e saj, Serbia mori statusin e Kandidatit.
Dhe kur Kosova nënshkroi marrëveshjen me Serbinë mbi formimin e Shoqatës së Komunave me Shumicë Serbe brenda Kosovës, atëherë Serbia filloi negociatat e anëtarësimit në BE.
Kjo është tejet problematike për ne, sepse Serbia po marshon në të dyja drejtimet, ndërkohë që ne kemi ngecur në procesin tonë të shtet-ndërtimit, ku kemi bërë disa hapa mbrapa.
Sepse, e dini, nuk janë shtatë javë, janë shtatë vjet që nga shpallja e pavarësisë.
Me përjashtim të shtimit të numrit të njohjeve që kemi marrë, ne nuk shohim shumë progres në aspektet e tjera.
Bugajski: Sërish për publikun në Shqipëri . Si e interpretoni vizitën historike të Kryeministrit Rama në Beograd? Si dhe faktin se Vuçiçi pritet të vijë në Tiranë këtë vit?
Kurti: Ajo që Rama tha në Beograd shtyu vizitën e Vuçiçit në Tiranë.
Me gjasë, Vuçiçi po mendonte shumë më herët që të vinte në Tiranë.
Por ajo që tha Rama s’ishte diçka e panjohur, qoftë dhe për Vuçiçin.
Fakti ishte se ai ia tha publikisht Vuçiçit në Beograd.
Dhe fakti që ne u bëmë aq entuziastë për atë deklaratë, tregon ndoshta se pritshmëritë tona për politikanët tanë janë mjaft të ulëta.
Sidoqoftë, ajo që ai tha ishte gjë e mirë dhe le të shpresojmë se ai do të vazhdojë në atë mënyrë.
Sepse, të vendosësh një standart është diçka, por ta ruash atë standart është diçka tjetër.
Bugajski: Si e shikoni zhvillimin e marrëdhënieve mes Tiranës dhe Prishtinës, që më herët ju i quajtët natyrore? Me gjasë, sa më afër BE-së të ecë Shqipëria… Tani vendi ka statusin e kandidatit. Do të çelen negociatat e anëtarësimit, nëse plotësohen disa prej kushteve. Acquis communautaire është hapur.
A do të bëhet Shqipëria një tërheqje më tepër për Kosovën?
Me fjalë të tjera, një bashkim potencial në të ardhmen, apo lidhje më të ngushta?
Kurti: Gjykoj se duhet të ketë bashkim. Kufiri mes Shqipërisë dhe Kosovës nuk është kufi shqiptar.
Është kufiri i Jugosllavisë dhe i Serbisë. Në krahun tjetër, është në interesin tonë ekominik dhe të sigurisë që të bashkohemi. Ne jemi një komb.
Kombi shqiptar nuk duhet të reduktohet në faktin e lidhjes së gjakut, por ne gjithashtu duhet ta vëmë theksin te ideja politike e bashkimit.
Dhe ne e njohim fort mirë thënien e Pashko Vasës se feja e shqiptarit është shqiptaria.
Dhe ne dëshirojmë ta themi atë pa u trazuar fort.
Por, nëse e mendojmë disi më thellë, është interesante p.sh. se ka shumë shqiptarë me emrin Flamur.
Ka shumë shqiptarë me emrin Bashkim.
A mund të imagjinoni dikë në një vend tjetër që i vw emrin fëmijës Flamur apo Bashkim.
Është e pamundur.
Por në mesin e shqiptarëve kjo është gjëja më e natyrshme.
Pra, kur mendohet mbi kombin shqiptar, sidomos në termat politikë, kjo është gjithashtu një ide.
Nuk është një fakt kulturor i lidhjeve të gjakut, gjuhës, traditave dhe ndërgjegjes së njëjtë rreth historisë.
Pra, ka dhe një ide politike.
Dhe unë gjykoj se kjo e bën nacionalizmin shqiptar progresiv.
Dhe nuk duhet të heqim dorë nga ai.
Ne nuk kërkojmë të shkojmë në Kralevë, por atje ku shqiptarët janë shumicë, duke filluar pikë së pari me Kosovën dhe Shqipërinë.
Ne duhet të bashkohemi dhe mund të jemi përplotësues.
Shqipëria ka një klimë më mesdhetare dhe Kosova është më kontinentale.
Ne kemi miniera, metale dhe fusha. Shqipëria ka male dhe det.
Pra, mendoj se do të funksiononte si mos më mirë.
Në krahun tjetër, unë kam dëgjuar shumë më tepër argumente kundër bashkimit të Kosovës me Shqipërinë nga vetë shqiptarët se sa nga diplomatët dhe politikanët ndërkombëtarë.
Sapo ne vërtet do të duam që të bashkohemi, si elita politike, sepse qytetarët e zakonshëm përgjithësisht janë bashkuar, atëherë komuniteti ndërkombëtar do ndryshojë qëndrim dhe ata do ta pranojnw.
Bugajski: A është bashkimi pjesë e programit të Vetëvendosjes?
Kurti: Po! Në pjesen e parë të programit tonë, ne e sqarojmë hollësisht këtë dhe themi se duhet të kemi të drejtën t’i bashkohemi Shqipërisë.
Nuk është e drejtë që të na pyesni nëse duam t’i bashkohemi Shqipërisë, kur ne nuk lejohemi ta kemi këtë të drejtë. Neni 1.3 i kushtetutës sonë.
Sepse Kosova i është marrë Shqipërisë.
Kosova duhet t’i kthehet Shqipërisë.
Ndërkohë që ndarja e Kosovës nga Shqipëria u bë me dhunë, në mënyrë jodemokratike, ne duam ta bashkojmë në mënyrë paqësore e demokratike.
Nëpërmjet referendumit, ku njerëzit do të deklaronin vullnetin e tyre nëse duan tw bashkohen ose jo.
Skocia tha jo!
Le të përpiqemi të shohim se ç’do të ndodhë nw Kosovë e Shqipëri.
Bugajski: Por Skocia e kishte anasjelltas. Ata donin të shkëputeshin.
Kurti: –Po. Por, argumenti im është se paradoksalisht nëse ka pabarazi në progresin mes Shqipërisë drejt BE-së dhe Kosovës, e cila ju thatë se është mbajtur në vendnumëro për shkak të faktorëve të brendshëm dhe ndërkombëtarë, aspiratat dhe interesat e njerëzve e njerëzve do të shtoheshin për t’iu bashkuar një vendi që po bëhet i suksesshëm.
Bugajski: Me fjalë të tjera, paradoksalisht, ndjeshmëritë e bashkimit mund të rriten sa më pak e suksesshme që Kosova është në krahasim me Shqipërinë. A pajtoheni me këtë?
Kurti: Është më e thellë se kaq. Vullneti i shqiptarëve për t’u bashkuar është më i thellë se sa sukseset e dy vendeve tona. Pra, gjykoj se ne duhet të mbështetemi në dy parime.
I pari është se bashkimi i Kosovës dhe Shqipërisë s’është kundër BE-së.
Dhe i dyti është se bashkimi i Kosovës dhe Shqipërisë s’mund të zëvendësohet me BE-në.
Pra, ne s’jemi kundër, por as s’mund të na jepet diçka tjetër në vend të bashkimit.
Rasti i bashkimit tonë do të ishte shumë i ngjashëm me rastin e bashkimit të dy Gjermanive.
Kur vjen puna te referendumi si parim që mishëron të drejtën e vetëvendosjes, ne së fundmi kemi patur rastin e Skocisë.
Kjo është një vlerë evropiane.
Dhe ka shumë referendume në Zvicër, madje disa ankohen se ka tepër.
Dhe referendumin e kemi kwtu qw tw qwndrojw.
Vullneti i popullit, parimi sublim i demokracisë, referendumi për vetëvendosje, duhet të jetë metoda.
Bashkimi kombëtar si qëllim shkon përtej faktit se kush hyn i pari në BE.
Ka një gjë nga e cila kam frikë.
Nëse Serbia hyn në BE përpara Shqipërisë, atëherë ka për të ndodhur hallakama.
Dhe ky wshtë shqetësimi im më i madh.
Sepse mendoj se ka qarqe të caktuara në Bruksel që do ta mendonin edhe këtë.
Për shkak se ata kanë frikë se mos Serbia shkon drejt Rusisë.
Pra, le ta marrim Serbinë para Shqipërisë. Por, sapo Serbia të bëhet anëtare e BE-së përpara Shqipërisë, ata mund të bllokojnë Shqipërinë dhe Kosovën. Pra, mendoj se Greqia nuk i bën asgjë Maqedonisë krahasuar me atë që Serbia do t’i bëjë Shqipërisë dhe Kosovës, nëse hyn përpara nesh në BE.
Bugajski: Pra, lipset një anëtarësim i njëkohshëm.
Kurti: Po! Mendoj se gjashtë vendet akoma të paintegruara të Ballkanit Perëndimor duhet të hyjnë në BE në të njëjtën kohë, ashtu siç ndodhi me dhjetë vende në 2004-ën.
Bugajski: T’i kthehemi një pyetjeje interesante. Përmendët Greqinë. Kjo më kalon shumë mirë tek ato që po ndodhin në Greqi këto javë, zgjedhja e asaj që quhet e majta radikale, Lëvizja Syriza, edhe pse ka shumë larmi, është një koalicion shumë i gjerë. Si krahasoheni ju me Syrizën? Kam dëgjuar disa njerëz të thonë se “Vetëvendosja” është Syriza e Shqipërisë. Si do i përgjigjeni ju?
Kurti: Duhet ta pranoj që nuk i njoh shumë mirë politikat e Syrizës në Greqi. Thjesht i njoh nga përshtypjet e reklamës që iu është bërë, por s’i njoh në të vërtetë. Dhe nga ana tjetër them se duhet të presim edhe nja 6 muaj deri në 1 vit, për të parë ç‘do bëjnë ata.
Bugajski: Nëse do jenë kaq jetëgjatë.
Kurti: -Po.
Nuk e di, them të shohim cilat do jenë politikat e tyre dhe pozicionimi i tyre gjeopolitik është shumë i rëndësishëm. Duhet të shohim përgjigjet e tyre, sa iu përket disa çështjeve dhe në veçanti, marrëdhënien e tyre me BE-në dhe Rusinë. Se nëse ata orientohen drejt BE-së, nëse duan marrëdhënie më të mira me Shqipërinë, se PASOKU dhe Demokracia e Re, ka të ngjarë që ky të jetë terren i mirë për bashkëpunim.
Bugajski: A do e njohin ata Kosovën, për shembull?
Kurti-Po, edhe këtë çështje, por unë mendoj që Greqia nuk është treguar e mirë as me Shqipërinë. Mendoj se ata gjithmonë e kanë parë si një shtet të dorës së dytë, krahasuar me veten. Ndaj për mua, ata duhet të kenë një qasje të re ndaj shqiptarëve si komb dhe këtu duhet të përfshijnë marrëdhënie me të mira me Shqipërinë, si edhe të njohin pavarësinë e Kosovës. Për mendimin tim, me siguri që nuk i realizojnë dot këto gjëra brenda këtij muaji, por nuk duhet të presim vitin e ardhshëm për të parë qëndrimin e tyre në lidhje me çështjen.
Bugajski: Ju përmendët pozicionimin e tyre kundrejt Rusisë. Syriza e ka mbështetur shumë politikën e ndjekur nga Rusia në Ukrainë, sulmin ndaj Ukrainës. Si e shikoni ju… E di që nuk është çështje madhore në Kosovë, as në Shqipëri, por a shikoni ndikime më të mëdha ruse, tentativa për të imponuar ndikimin e tyre në rajon, për të përkrahur “konflikte të ngrira” si në Bosnje, mundësisht edhe në Kosovë, mundësisht edhe në Maqedoni. Shikoni një rol më agresiv rus këtu?
Kurti: Mendoj se Putini, në disa aspekte, po kopjon Milosheviçin. Ai do të krijojë një “Republika Srpska” në Ukrainë. Dhe për mua, kjo është shumë e qartë. Eshtë e trishtë që disa vende evropiane përpiqen të ndërtojnë marrëdhënie bilaterale me Rusinë në kurriz të BE-së, në kurriz të sigurimit të BE-së dhe ne e dimë shumë mirë që BE-ja dhe NATO-ja ekzistojnë së bashku. S’mund të kesh njërën, pa tjetrën, ndaj them se Putinit i duhet dhënë një përgjigje tepër e prerë dhe çdo lloj krahasimi mes Krimesë dhe Kosovës, ajo që po përpiqet të bënte Putini, nuk ishte…
S’ishte i suksesshëm.
Kurti: Ai po thoshte që Krimea është si Kosova, por në të vërtetë, duhet ta interpretoni në të kundërt. Kosova mund të bëhet si Krimea. Në të vërtetë, ai po garantonte aspiratat e tij hegjemonizues për zgjerimin. Na duhet një Rusi më e dobët në Ballkan, por një ndikim më i dobët i Rusisë në Ballkan s’duhet të ketë si rrjedhojë një ndikim më të madh të Sërbisë në Ballkan, se Vuçiçi këtë kartë po luan. Mirë, mund të distancohem pak nga Rusia dhe të fuqizohem këtu në rajonin tim me “satelitë” si “Republika Srpska” dhe Kosova Veriore e të tjera, njëlloj si Bjellorusia,Ukraina Lindore, Krimea, Abkazia. Ata dua të përdorin të njëjtën logjikë. Mendoj se SHBA-ja po luftonte kundër Rusisë 35 vite më parë në Afganistan dhe mendoj se tani do iu duhet të luftojnë kundër Rusisë në Ukrainë. Mund të diskutojmë se si do bëhet, kur mund të bëhet, por nuk e di se si mund të shmanget. Duke ndjekur politikën ruse, duke ndjekur këtë zemërim të Putinit që nga epoka e Jelcinit, duke u përpjekur në njëfarë mënyre të korrigjojë historinë, duke u përpjekur të realizojë një ringjallje të perandorisë ruse si në kohën e Pjetrit të Madh ose Stalinit, ndaj mendoj se kjo është imagjinata e tij për veten dhe Rusinë dhe duke e ditur shumë mirë që kundërshtia është shumë e dobët, mendoj se është shumë e vështirë ta shmangin përballjen. Përkundrazi, mendoj se një vendosmëri me forcë e Perëndimit ndaj Rusisë mund ta parandalojë konfliktin. Ndaj mendoj se vendosmëria mund të na shpëtojë të gjithëve. Dhe jam i shqetësuar se tani siç e thashë, dikur konflikti zhvillohej në Afganistan, kurse tani po na ndodh në Evropë, mund të themi pa frikë që Evropa është në luftë. Dhe duke ditur lidhjet mes Serbisë dhe Rusisë, do thosha që ka lidhje edhe me Kosovën.
Bugajski: Ata kanë edhe lidhje të tjera në Ballkan. Siç e dini, kanë pasur me Malin e Zi, me Bullgarinë, një aleat më tradicional në disa fusha…
Kurti: Eshtë e vërtetë, por projekti i Gazsjellësit “Rrjedha Jugore” nuk do kalojë në Bullgari, ndaj mendoj se ky është një lajm shumë i mirë për Ballkanin dhe për të gjithë Evropën. Ne i njohim shumë mirë tezat e Hantingtonit sa iu përket përplasjeve të qytetërimeve, por tani kemi parë, siç e ka thënë edhe profesori Blerim Reka ka thënë, tani kemi bashkëpunim mes Putinit dhe Erdoganit, se sa mes Putinit dhe Bullgarisë…
Bugajski: Përplasje brenda qytetërimeve.
Kurti: Brenda qytetërimeve.
Bugajski: Kjo na nxori shumë bukur në pyetjen time të radhës. Feja. Ç’mendim keni, cili duhet të jetë roli i fesë në politikë? Ka pasur një rritje të islamizmit radikal në vende të ndryshme anembanë botës. Si ndikon diçka e tillë në Kosovë? Shikoni ndonjë rol më të madh të fesë këtu?
Kurti: Mendoj se roli i fesë është rritur pak se Islami ka ndryshuar në gjithë botën dhe atëherë, je naiv nëse mendon që nëse Islami po ndryshon kudo, të mos ndryshojë fare mes shqipëtarëve. Megjithatë, mendoj se shqiptarët kanë tradita, vlera dhe kapacitete të mjaftueshme për ta mbajtur çështjen dhe projektin e identifikimit kombëtar mbi dhe përtej çdo lloj sektarianizmi. S’mendoj se shqiptarët kanë pasur tolerancë fetare. Për mua, toleranca është një fjalë negative. Ne kemi pasur gjithmonë bashkëjetesë fetare. Edhe në ditët e sotme në ceremoni të ndryshme mund të shikoni priftërinj dhe imamë së bashku. Për mua, nuk ka të bëjë me njerëzit e rrezikshëm, por rreziku për shqiptarët në përgjithësi janë më tepër aspiratat e Serbisë nga njëra anë kundrejt Kosovës dhe nga tjetra, varfëria dhe papunësia.
Bugajski: Varfëria dhe papunësia mund ta radikalizojnë?
Kurti: Disa po. Se për njerëzit e varfër të Kosovës, për shembull, ata kanë pak a shumë tre alternativa: e para është nepotizmi dhe klientelizmi me partinë në pushtet, e dyta është…
emigracioni dhe e treta është ekstremizmi fetar. Por mendoj se shifrat e tyre janë ende në dhjetra, s’kanë shkuar ende në qindra dhe shpresoj që të mos i arrijnë kurrë këto shifra, por ka lidhje me zhvillimin socio-ekonomik, por mendoj se ekstremizmi fetar, sidomos ai islamik, nuk duhet luftuar nga një pozicion anti-teist apo nga pozita islamofobe. Duhet të tregojmë kujdes edhe në këtë aspekt. As islamofobë, as islamizëm ekstremist.
Bugajski: “Vetëvendosja” flet haptazi për xhihadizmit radikal, që është një këndvështrim jotolerant, jobashkëjetues feje.
Kurti: Po, dhe mendoj se këtë e kemi bërë shumë të qartë. Megjithatë, ne ndryshojmë nga partitë e tjera, se mendojmë që s’duhet ta luftojmë këtë islamizëm ekstremist apo xhihadizëm radikal në emër të qytetërimit perëndimor apo në emër të një feje tjetër, por në emër të vlerave e kombit shqiptar, se nëse e luftojmë ekstremizmin fetar në emër të, qoftë të qytetërimit perëndimor, apo SHBA-së si superfuqia e botës, atëherë, kjo tregon mungesë vetëbesimi në kombin tonë. Sigurisht, duhet të bashkohemi me vende të tjera në luftën kundër terrorizmit, atij fetar, por nuk duhet të themi që jemi të paaftë, se… nuk është se unë e dua kombin shqiptar, por kam edhe shumë besim tek ai. Ne kemi vlera të mëdha dhe mund të jemi shembull për të tjerët.
Bugajski: Ju keni një nga format më mbreslënëse të bashkëjetesës fetare, sidomos në Shqipëri, ku unë udhëtoj shpesh. Shumë rrallë në botë, njerëz nga besime të ndryshme martohen dhe fëmijë e tyre rriten në tradita të tjera. Eshtë mbreslënëse. Eshtë diçka që duhet forcuar.
Kurti: Po. Dhe unë mendoj se njëra nga arsyet është, ndoshta jo e vetmja, ndoshta as kryesorja, ne jemi komb autokton dhe tepër i hershëm në këto troje. Ne kemi ekzistuar që para feve, ndaj mendoj se duke qenë të rrethuar me…
Bugajski: Që para feve kryesore.
Kurti: Po, tamam. S’do mend që Fan Noli tha se shqiptarët janë paganë me tre fe. Mendoj se thënia e tij ka shumë të vërteta.
Bugajski: Ju keni bashkëjetesë së mirë edhe me ateistët.
Që është një tjetër traditë e fortë.
Kurti: Në njëfarë mënyre, nëse je besimtar i vërtetë, thekson më shumë bashkëpunimin, solidaritetin dhe jo armiqësinë dhe kundërshtinë, por mendoj se në botë ekzistojnë tendenca për ta përdorur fenë për qëllime politike. Dhe diçka e tillë nuk do zhduket. Mendoj se nuk është e mundur ta përjashtosh fenë tejet nga politika. Nga ana tjetër, ta depolitizosh fenë, as kjo nuk është e mundur, por besoj se në një shtet sekular, ku kemi bashkëjetesë dhe bashkëpunim të feve të ndryshme dhe përsëri, unë besoj, në kornizën e një modeli socio-demokratik, se mendoj që feja duhet të përqendrohet më shumë në çështjet sociale dhe mendoj se këtu kemi mbetur pak pas, se, si në rastin e politikanëve, edhe disa nga imamët dhe priftërinjtë tanë janë njerëz me peshë në vend. Mendoj se si fetë, ata përkrahin përulësinë, modestinë dhe përveç spiritualizmit, duhet të përqendrohen më tepër te çështjet sociale dhe jo vetëm në materializmin politik, siç ndodh në disa raste.
Kjo është pjesë e joshjes së xhihadizmit, ku thonë se kleri ose imamët nuk e ndjekin Kur’anin dhe përftojnë nga të mirat materiale. Kjo e delegjitimizon fenë zyrtare.
Ndonjëherë duket sikur ata, një pjesë e tyrja, sikur disa syresh lakmojnë politikanët dhe biznesmenët më të pisët, më të degjeneruar, sikur i kanë zili dhe pastaj ti e humbet respektin edhe në një nivel fillestar e jo më…
Bugajski: Pyetja e fundit, se na ka mbaruar koha. Të flasim shpejt e shpejt. Kam shumë pyetje të tjera, por do bëj vetëm një. Disa ju kanë akuzuar për anti-amerikanizëm, për shkak të kritikave të asaj që ju e keni quajtur “ndërhyrje nga disa ambasadorë në politikën e brendshme”. Folëm edhe më herët për këtë temë, sa i përket BE-së e të tjera. Si e shikoni rolin e Amerikës në Kosovë? Eshtë pozitiv, negativ? Ç’mund të bëhet për ta përmirësuar?
Kurti: Mendoj se SHBA-ja mund të na ndihmojë shumë herë më tepër, por ne nuk jemi më fokusi kryesor. Mendoj se SHBA-ja na ndihmoi shumë më tepër gjatë luftës për çlirim se sa gjatë paqes për zhvillim dhe demokratizim. Dhe mendoj se ka pasur njëfarë kontrasti mes politikave të mbështetura nga ambasadorët amerikanë në Kosovë nga njëra anë dhe ndryshimeve që Obama solli në SHBA për disa nga politikat e tij. Mendoj se pasja e politikanëve të bindur dhe servilë në Kosovë nuk e ka ndihmuar aspak këtë çështje, se SHBA-ja s’mund t’i kushtonte shumë vëmendje Kosovës, kur ka kriza të tjera në gjithë botën dhe shumë kombe presin SHBA-në t’i ndihmojë dhe shpëtojë. Duhet të them që disa nga ambasadorët amerikanë në Kosovë nuk kanë qenë të mirë, sidomos ambasadori Dell, i cili e imponoi kontratën me Bechtel-in dhe tani ai ka marrë ryshfet nga Bechtel-i, sipas gazetës britanike “The Guardian”. Ai zgjodhi edhe presidentin tonë, me metodën e famshme “presidenti nga zarfi” dhe ka pasur shumë ndërhyrje autoritare në çastin e fundit. Kjo s’është gjë e mirë. Megjithatë, marrëdhëniet e mira mes qytetarëve kosovarë, apo të kombit shqiptar në përgjithësi me SHBA-në s’mund të dëmtohen nga disa ambasadorë. Megjithatë, do ishte më mirë të kesh ambasadorë të tjerë, duhet të them. Mendoj se z. Dell jo vetëm që donte që shqiptarët ta donin SHBA-në, por donte që shqiptarët të donin edhe atë. Donte që shqiptarët ta donin atë si Boratin, një film që flet për një kazakistanas që shkon për vizitë në SHBA dhe kur shkon atje, thotë që erdha të martohem me Pamela Andersonin. Ata duan këtë dashuri idiotike dhe mendoj se marrëdhëniet e shëndetshme, marrëdhëniet e gjata s’mund të ruhen gjatë me këtë qasjen e z. Dell. Mendoj se kombi shqiptar duhet t’i çojë në një nivel të ri strategjik marrëdhëniet e tij me SHBA-në, t’i ndryshojmë marrëdhëniet tona nga pikëpamja cilësore dhe jo vetëm të na mbrojë që të mos na sulmojnë fqinjët, por në të njëjtën kohë, të bashkëpunojmë plotësisht në dy fusha: partnerë në ekonomi dhe aleatë në ushtri. Mund të kishim bërë shumë më tepër se kaq në këto dy fusha. Eshtë një fatkeqësi e madhe që Filip Morrisi shkoi në Nish dhe bleu fabrikën e prodhimit të cigareve në Nish dhe ne nuk kemi, përveç Bechtel-in, nuk kemi ndonjë investim tjetër të madh nga SHBA-ja në Kosovë. Investitorët amerikanë në Kosovë dhe në Shqipëri duhej të ishin më të pranishëm dhe nga bashkëpunimi ynë me Shqipërinë, Shqipëria dhe Kosova duhej të kishin ushtri me të forta dhe të mëdha se këto ekzistueset.