Jemi një shpirt, demonët tanë dhe ne. Shpirtra dhunues, të huaj, brumosur brenda shpirtit tonë, kërcënues për jetë ndaj nesh, por edhe të vuajtur për ne, e të pandjeshëm ndaj nesh, kurrë të ndashëm.
Nuk mendoj se kanë shpjegim psikologjik, apo aq më pak religjioz, janë masa shpirtrash formuar me dhe brenda vuajtjes që na e kanë shkaktuar, me ose pa ndjeshmërinë e tyre, dhe tash shpirtrat tanë luajnë, si aktorë, luajnë dramën tonë, me njëri tjetrin, me ta ngujuar në ne.
Janë shtjella shpirtërore, hije, plagë të errëta të këtyre njerëzve, dhunues, dhe në këtë nga po kjo pandjeshmëri, nga inercioni i dhembjes sonë, kanë mbetur në ne, pjesë e jona. Shpirti ynë është po ai, me ta, bashkë një shtjellë shpirtërore, jemi njerëzit që jemi, jemi një. Gjë, që ndoshta, na bën edhe neve fajtorë, dhuna, si çdo gjë njerëzore, e lakueshme?
Shikohem në pasqyrë, kam nevojë të shikohem më gjatë e më shpesh në pasqyre, në ditë si këto, ditë kur gjërat, si në planetin e Marsit, sikur të isha David Bowie, nga filmi i tij Njeriu që ra në tokë ku ai bie nga planeti i Marsit në Tokë, dhe ato humbin gravitetin, nuk ndiej ndjeshmërinë e tyre, dhe as prekjen e tyre. Ndërsa shikohem i prekë flokët – të bardha – dhe nuk ndiej tufën e tyre nëpër gishtat e mi, provoj të marr frymë e nuk e ndiej ajrin duke kaluar në fytin tim, as nuk e di nëse jam duke marr frymë apo nëse ka mbetu ndonjë grimë ajri. Dielli ka kaluar në një ndriçim poroz, është si masë e zbehur me vrima të bardha të imta dhe të tejanshme, dhe në këtë më duket se dita është përplot vrima mjegulle. Jeta më është si një sfungjer përtej horizonteve, cilave do, dhe më duket vetja i humbur brenda tyre. Dhe ato që shoh në horizont janë të këputura nga tërësia, e mbi të gjitha jam vetëm, unë. Vazhdoj të shikohem, përballë meje në reflektim të pasqyrës shoh një tjetër unë, përtej çdo gjëje, i dyshimtë në qëndrueshmërinë time. Dhe pikërisht këto herë, dhe nuk e di pse, e shoh veten me sy si të Bowie, të kaltër (megjithëse ai në realitet e ka pasur njërin të kaltër dhe njërin të gjelbër), e në fiziken time sytë i kam të gjelbër. Ndërsa, ende, shikohem më vjen pyetja, kush është ky njeri? Vëllai im i madh, që i ka sytë e kaltër dhe flokët e bardha si të Bowie? Loriku, një vete e imja e harruar nga fëmijëria, që nuk e di as si ka lindur në mua dhe as si është harruar, po ashtu në mua? Kush jam?
Me flokët e bardha në reflektimin tim, nuk e njoh veten, apo, të jem më i sinqertë, kam frikë nga kjo pamje e imja. Është vetë armiku im më i thellë, më serioz, dhe më i pandashëm prej meje, me sytë e kaltër e flokët e bardha. Dhe atë për gati se tërë jetën time. E tërë ajo që bën, është se gradualisht, si në udhëtim në LSD narkotik, e shndërron botën time, në një porozitet të gjithanshëm, ku humbi edhe unë edhe jeta, dhe shkëputet ajo lidhja në mes gjërave. Është, si të them, si në një planet ndryshe, me ligje e rende pa gravitetin e gjërave, pa atë që e njohim si dashuri ndërmjet gjërave.
Në këtë tmerr, dhe për shkak të këtij tmerri, rituali i përhershëm imi më ka mbyllur, më ka izoluar në vetëm mua, jam i humbur thellë thellë në veten time, sa që nuk do ta dija nëse është ditë apo natë po të mos zgjohej ai, ky demon imi, këta demonë, në të vërtetë, të mi. Pastaj, i zgjuar në këtë demon, demonë, qëmtoj ëndrrën, të vetmen ëndërr që disi i afrohet kësaj amalgame time me armikun tim më të madh në jetë. Qoftë edhe nëse nuk ka jetuar as marrë pjesë kurrë në historinë time, e qoftë nëse është me të vërtetë vëllai im i madh, është, e di, nuk e di si, por e di, kjo figurë në pasqyrën time është armiku im më i madh në jetë. Mbetur nën mbulojën e dhomës, shtrirë dhe duke ndier gulfatje nga shpërbërja e rrezeve të diellit disi, qëmtoj ëndrrën më të thellë time, atë të vetmisë sime si njeri në këtë botë, i huaj, në të vërtetë.
Dhe gjithherë, në të qëmtuarit e ëndrrës, kësaj më të thellës time, nisem pikërisht nga vëllai im i madh, dhe ai nuk është aty, as nuk ka njeri tjetër në ëndërr, përpos disa krijesave të cilat nuk i shoh mirë. E megjithatë në qëmtimet e mia çdo gjë flet për rivalitetin tim me atë për dashurinë e nënës. Por, kjo është e çuditshme, sigurisht jo beteja, por koha e zgjatjes së kësaj armiqësie me atë, që është tërë këtë jetë time. Dukagjini, vëllai i madh, kur e shikoj, kur e imagjinoj, me gjithë familjen e tij, dhe kudo tjetër, është njeri i zakonshëm, paksa i butë me të tjerët dhe me mua, ndoshta edhe pak si tepër, por është krejtësisht i zakonshëm si njeri, përpos që ka sy të kaltër. Por edhe, në fund të fundit, me gjithë sytë e kaltër e flokët e bardha të tij, kurrë nuk ka qenë as nuk është ndonjë demon për të qenë, them në ironi, as edhe afër kësaj, ndaj meje. Prapë i kthehem skenës së ëndrrës, universit të saj, asgjë, një bodrum, bodrumi i banesës ku kam jetuar në fëmijëri, errësirë e lartë e madhe gjigante, dhe e thellë, dhe disa krijesa krejtësisht të pazakonshme për planetin tonë, jashtëtokësore që operojnë rreth meje, dhe më japin diçka tjetërsuese. Janë qenie hije, me pëshpërima, janë tejet të lëvizshme dhe të shpejta, dhe asgjë tjetër. Kur e kam menduar për të panumërtën herë tërë ëndrrën, shoh se asgjë tjetër nuk ndodhë, gjithmonë e njëjta, unë zgjohem dhe jam Loriku, Bowie, Borg (i filmit Ora e ujkut të regjisorit Bergman), Dukagjini vëllai, me sytë e kaltër dhe flokët e bardha, në bodrumin e errtë.
Në rregull, i them vetes, shtrirë në krevatin tim, pa pas dalë jashtë për një kohë të gjatë, jam njëri apo të gjithë këta, por pse të jetë po i njëjti armiku më i thellë imi, asnjë ndjenjë nuk e kam për këtë fizionomi të reflektuar në pasqyrën time. Ngrihem dhe shikohem prapë në pasqyrë, mezi shoh nga kjo ditë me diell poroz, e vrima mjegulle ndriçimi, ndonëse jam Bowie, Loriku i ëndrrës, pse të shoh këtu armikun më të thellë të jetës sime. Apo, qoftë edhe demoni i jetës, i shpirtit tim. Apo, në fund gjëja më e çuditshme, ky demon imi nuk di të bëj asgjë tjetër përpos që më shndërron, mua dhe jetën përreth.
Shikoj nga dritarja, ndriçimi ikë për së larti, krejtësisht i lehtë në këtë botë. Ndoshta disa javë rresht kam parë të njëjtën ëndërr, këtë ëndërr, dhe nuk mund të bëj asgjë, kam harruar edhe si është të jesh me njerëz, të flasësh me njerëz, të vërtetë, ndryshe prej vetes, jashtë kokës tënde, që nuk përsëriten, që nuk janë të parashikueshëm, që nuk e dinë se çka do të bëjnë e çka do të flasin; apo aq sa të mos jenë demonë në kokën tënde, pjesë e shpirtit tënd, që nuk dalin, të dhunojnë e të torturojnë, e vuan bashkë me ta, e nuk mund të dalësh jashtë prej tyre, por, as ata prej teje.
Ç’të bëj, e mendoj sërish të tërën, David Bowien si në filmin Njeriu që ra në tokë, pra si një njeri nga planeti Mars që ka rënë në Tokën tonë, aq i huaj; pastaj e mendoj edhe Borgun personazhin e filmit të Bergman – Ora e ujkut, janë e njëjta gjë, por kthyer së prapthi. Ndërsa Bowie në filmin e tij ka tërë botën që ngjanë në univers demonësh të tij, njerëz nga dhe në Tokë ndërsa ai është nga Marsi, e Marsi duke qenë një e panjohur, përtej përvojës dhe besimit të njeriut, përtej të mundshmes, së paku, deri më tani. Dhe në këtë Borgu, personazhi piktor i regjisorit Bergman, me demonët e tij, të ardhur nga, pikërisht, e njohura e tij, në Tokë, në tokën e Borgut, të cilët, njerëzit më të dashur të tij, pa asnjë mëshirë e shtyjnë deri në vetëvrasje.
Dhe kuptoj, e tërë kjo është një nyje e këtyre dy filmave ndërtuar dhe kondensuar në mua, që ka zanafillë që nga koha para se të mësoja të lexoj. Jam i përshkuar dhe formësuar prej tyre si të isha një pëlhurë pikturimi e këta të kishin dramatizuar një, si të them, lojë, dhe përgjithmonë, në mua, për tërë jetën. Jo që unë e kam zgjedhur apo që unë e kam dashur këtë lojë, por që këta filma e kanë pasur, ndoshta, si ide ndaj njeriut si unë. Dy filma, që luhen në mua, që më luajnë mua, dhe e di këtë vetëm që prej para nja dy viteve, që prej se i kisha shikuar për herë të dytë, e pastaj të tretë e të katërt e pafund e për çdo ditë tash; megjithatë herën e parë, shtresa e parë e këtij formimit tim përmes këtyre dy filmave, shtrirjes së dramës sime, duke pas ndodhur diku në moshën pesë vjeçare, kisha qenë tepër i ri, mendoja. Në të vërtetë kur i kisha shikuar herën e dytë, dhe tanimë gjithherë dhe për çdo ditë, me qëllimin për ta zgjidhur këtë nyje, drama në pëlhurën – unë, vetëm sa ishte përsëritur e përforcuar, vetëm sa isha më i vetëdijshëm se isha David Bowie, me demonët e tij, njerëzimin, në këtë botë. Aq më shumë kisha kuptuar se ky porozitet vinte nga pikërisht, filmi i Bergman për piktorin Borg. Se jam kondensim i Borgut piktorit të Ingmar Bergman, dhe Bowie. Ndërsa nga Borgu piktori i Bergman kisha mësuar se çka janë demonët, dhe se njeriu ka demonët e tij personal, të papërjashtueshëm nga shpirti, nga brendësia jote. David Bowie ecte në botë saktë si i ardhur nga Marsi dhe i duhet të ikë atje prapa, me tërë njerëzimin të huaj për atë.
Më kujtohej, duke shikuar këta filma, por nuk e kuptoja, pse isha unë ai, Bowie – Borg, por ndërsa ai kalonte nëpër ferrin e demonëve të tij, dhe kur ishte e qartë për mua, se personazhi po përgatitej për fundin e kalimit të ferrit personal, në momentin kur e përgatit njëri nga demonët e tij duke e lyer me buzëkuq e duke ia lyer edhe qepallat e syve, etj, ai papritur krejt, më ngjante në David Bowie, e pastaj ky bëhej unë. Ishte sikur kur brenda një drame në një pëlhurë pikturimi janë kondensuar dy ngjyra, dy shfaqje, dy drama, dy fenomene në një. Isha unë, dhe po më bënin make up dhe po më përgatisnin për një fund. Kush? Nuk e di.
Pas filmit, disi, mbetesha vetëm unë, me një pamje krejtësisht tjetër time në pasqyre dhe me porozitetin si në Mars por në këtë botë. Dhe në këtë, më kujtohej se si fëmijë mendoja, Bowie ishte njeriu që ecte nëpër ankthin e tij, nëpër ferrin e tij, nëpër përtej-vdekjen e njerëzimit. Ishte Bowie njeriu, dhe ne, njerëzimi, demonët.
Në këtë aterim, apo, edhe, fluturim, jam jashtë jetës, jam vetë. Unë, përjetë, dhe i zgjuar, me sy të kaltër e flokë të bardha. Dhe, më kujtohet se që nga mëngjesi i parë pas filmave, jam i vetmuar në botë. Sigurisht nuk jam piktor si Borgu i Bergman, as nuk bëj make up, as nuk jam muzikant e as nuk kam ndonjë underground spektakël apo sensacion për të dhënë, por megjithatë jetoj, si David Bowie.
Por, nuk e kam të qartë, pse duhet të jem si, pikërisht, David Bowie. Apo, pse pikërisht David Bowie ishte njeriu, personazhi, i vazhduar, i këndejshëm vetë Borgu piktori i filmit Ora e ujkut të Bergman, vetë unë. Është sikur, unë jam Borgu me demonët e tij, këtu në aktualitetin tim, por i lidhur nyje në David Bowien, për shkak të ankthit duke fshehur të gjithë demonët e mi. Fundja e tëra që ndodhë është se jam njeriu me sytë e kaltër dhe flokë të bardha.
Prapë i kthehem ëndrrës, dhe pastaj kur zgjohem, i vetëm, në një bodrum – në të vërtetë është bodrumi i ndërtesës ku banoja si fëmijë – por i kam flokët e bardha, dhe jam me make up, dhe tani me emrin e ndryshuar në Lorik. Edhe ngjyrën e syve e kam të ndryshuar, nga të gjelbër në të kaltër.
Në këtë thellësi, ku kam rënë, kuptoj, atëherë e prapë tash, se kjo edhe ishte dëshira ime më e thellë për të fituar dashurinë e nënës, përkundër vëllait të madh, pikërisht në kohën kur ishin shfaqur në televizion dhe i kisha parë për herë të parë të dy filmat, pra në fëmijërinë time. Ka të bëjë me dëshirën për të qenë tjetër, në infantilen time për t’ia fituar dashurinë nënës sime. Të mos më ketë dashur ajo, si fëmijë i saj? Apo, doja edhe më shumë? Nuk e di. Kuptoj vetëm se unë me të vërtetë jam në Mars derisa ëndërroj, apo, në të kundërtën, kam rënë nga Marsi në njerëzim, kur zgjohem. Pastaj ndoshta ka të bëj edhe me pamundësinë për të shpjeguar se si kisha lindur, gjë që ende nuk e dija atë fshehtësi publike të të mëdhenjve ndërsa ende isha fëmijë, por sigurisht kishte të bënte me njerëzimin, që e shihja në TV dhe në familje, e mysafirë, çdonjëri demon në vete, me të tjerët si demonë të tij/saj.
“Krijesat e ëndrrës”, shpërthej përnjëherë dhe gjuaj plafin, “kush dreqi, e si dreqin shfaqen ato?” pyetem i zemëruar, pasi që më janë kujtuar.
Thellohem, i munguar tërësisht, duke shikuar murin kafe tanimë nga tymi i cigareve në dhomë, dhe pas një kohe, për çudi, kur kam filluar të mendoj për ato, kanë edhe fytyra, janë Niku dhe Cimi, Artani dhe Ardiani, dhe Diti, shokët me të cilët marrim LSD, acid narkotik. Ata më thonë se e kam vrarë Dukagjinin, vëllain, para një nate, e para një nate e kemi parë filmin me piktorin Borg të Bergman. Krejt pa asnjë arsye, ëndrra fillon të merr kuptim.
Të gjithë këta, të pestit ikin, pas një kohe, (LSD në këtë moshë, rreth pesë vjeç!), dhe pikërisht aty shndërrohem në Bowien, dua të jem Bowie, si i videove të këngëve të tij. Kam flokë të bardha, sy të kaltër, dhe jam, jam, Bowie. Por, në këtë, më pengon vëllai Dukagjini, i cili më vëzhgon tërë kohën derisa po jap koncert në dhomën tonë të gjumit në banesë. Dhe, pa një pa dy, mu sikur tek piktori Borg i Bergman i cili e vret veten e tij fëmijëror, e vras duke e hedhur nga kati i njëmbëdhjetë ku jetojmë. Ai, kacavaret, tenton të shpëtojë, përpiqet, thërret për ndihmë dhe unë e shkëpus atë nga parmaku i ballkonit pa asnjë mëshirë, mu sikur në ëndrrën e parë një natë më herët, para udhëtimit me LSD (në moshën pesë vjeçare!). Dukagjini, vëllai nuk më kishte lënë të vizatoj tërë jetën, deri në atë moshë, ishte xheloz. Por, kam një problem, Bowie, i vërteti, i ëndrrës, është dëshmitar i vrasjes së vëllait tim. Është aty në dhomë, me tërë flokët e tij të bardha dhe fytyrën eshtërore, dhe rrobat tejet të bukura. E hedh, disi, edhe atë nga ballkoni. Më në fund, jam unë Borgu, jam unë Bowie, Por, jam edhe Loriku, si më thërrasin shokët për shkak të syve të gjelbër. Dhe kam problem, ose duhet fundosur Lorikun, ose të gjej shokët e t’i fundosi ata.
Bowie, Borgu piktori, mendoj, pas tërë qëmtimit të kësaj masakre të të gjithë këtyre që i kam dashur, janë e njëjta gjë. Loriku në tokë. Ballsori në Mars. Marsian në botë, njeri në Mars. Unë, ndoshta do të kisha mundur të bëhem Bowie në jetë, por kisha një Dukagjin. Ende e kam. Por, edhe ai nuk më kishte lënë të vizatoja, të bëhesha Borgu piktori i Bergman.
Kur e qëmtoj filmin e Bergman për demonët e piktorit që në film quhet Borg, tash, pas vetëdijesimit për masakrën që kam bërë në ëndërr e në udhëtim me LSD, pesë vjeç!, pas tërë kësaj, ky Borgu në filmin e njëjtë, vret fëmijën që ka qenë, pikërisht në liqe, në det më saktë. Dhe aty, të gjithë personat në jetën e tij, që e kishin shpëtuar dhe aq më shumë, izoluar nga gruaja që dashuronte paraprakisht, bashkë me atë, i kthehen kundër, derisa e dërgojnë në vetëvrasje. Në metaforë, e dhunojnë edhe përtej vetëvrasjes. Edhe unë, kisha vrarë dikë, si Bowien, edhe shokët nga udhëtimi i LSD, aq më shumë, posaçërisht veten Lorikun diku ku nuk e di as ku është as pse ka humbur, pastaj Dukagjinin, që për mua ndoshta me vrasjen e tij kisha vrarë veten e rritur, në projektim psikologjik, dhe, po ky, megjithëse nuk po më shtynë aty ku përfundon Borg, po mungon. E kam vrarë, si duket, atë, veten e rritur, përnjëmend. Dhe, në këtë, po jeton me mua, në mua, ndërsa unë, nuk arrij të lidhë botën.