Në shkurt 1942, Stefan Zweig dhe gruaja e tij e re bënë vetëvrasje në Brazil. Shteti brazilian, në nder të shkrimtarit, mbajti një ceremoni mortore shtetërore, me pjesëmarrjen e presidentit të vendit, Getulio Vargas. Lajmi për vetëvrasjen e Zweig u përhap shpejt në të gjithë botën dhe mediat më të rëndësishme shkruan për të.
Në atë kohë, Zweig ishte një nga autorët më të njohur dhe veprat e tij ishin përkthyer në dhjetëra gjuhë të huaja.
Sipas një prej miqve të tij më të mirë, novelistit Irmgard Keun, Zweig ishte një njeri që, pavarësisht vuajtjeve, ishte i paaftë të urrente dhe mbase kjo e çoi drejt vetëvrasjes.
Vetëvrasja e Stefan Zweig shkaktoi reagime të ndryshme. Tomas Man, pa diskutim lideri i shkrimtarëve gjermanfolës në ekzil, nuk e fshehu indinjatën ndaj atij që cilësoi si një akt frikacakësh. Në një telegram, Man nuk i kurseu vlerësimet për talentin e mikut të tij, por në të njëjtën kohë nuk pajtohej dot me veprimin e tij.
Qëndrimi i Man bëhet edhe më i qartë në një letër dërguar një miku e kolegu shkrimtar: “Zweig nuk duhej t’ua jepte nazistëve kënaqësinë për ta paraqitur veprimin e tij si triumf të tyre. Nëse Stefan do të mund të ushqente më tepër urrejtje për ta, nuk do ta kishte ndërmarrë aktin e vetëvrasjes”.
Pse e kishte kaq të pamundur Zweig të ndërtonte një jetë të re në ekzil?
Stefan Zweig nuk kaloi ndonjëherë momente terrori në jetën e vet, as nuk kishte qenë i detyruar të largohej nxitimthi nga vendi i tij, përkundrazi kishte pasur luksin të zgjidhte edhe destinacionin. Ai e la Austrinë dhe shtëpinë e tij të bukur në Salzburg në vitin 1933, duke shkuar në Britaninë e Madhe dhe duke lënë pas gruan e tij Friderike dhe dy vajzat e saj. Ndryshe nga kolegët e tij gjermanë, përshirë edhe Tomas Man, të cilët e lanë Gjermaninë kur pushteti i Hitlerit ishte fuqizuar, pa shpresë për t’u kthyer më deri në ndërrimin e regjimit, Zweig ishte i lirë të udhëtonte mes Londrës, Vjenës dhe Salzburgut edhe për 5 vite të tjera. Madje, pasaporta austriake e lejoi edhe të udhëtonte në Shtetet e Bashkuara dhe në Amerikën e Jugut.
Fuqizimi i pushtetit të Hitlerit ndikoi, në fakt, në krijimtarinë e Zweig, pasi ai humbi botuesin e tij. Gjithsesi, në fillim të vendosjes së regjimit nazist, veprat e Zweig vazhdonin ende të qarkullonin në Gjermani.
Vitet e para të ekzilit nuk ishin të vështira. Stefan dhe gruaja e tij kishin marrëdhënie mjaft të mira, madje ai i kërkoi së shoqes t’i gjente një sekretare kur u shpërngul në Londër. Ajo zgjodhi një refugjate gjermane, Lotte Altman, një grua e re dhe serioze, me të cilën Zweig pati një histori dashurie dhe u martua disa vite më vonë.
Në vitin 1935, Zweig mbërriti në Nju Jork; ishte në kulmin e krijimtarisë së vet. Zweig e dinte që nuk ishte romancier i kalibrit të Tomas Man, e megjithatë shitjet e librave të tij kishin thyer rekorde ndërsa në Gjermani u dogjën bashkë me librat e Frojdit dhe Ajnshtajnit. Zweig asnjëherë nuk u bë politikisht aktiv, asnjëherë nuk u shpreh hapur kundër regjimit të Hitlerit. E megjithatë, ishte pikërisht pushteti i këtij të fundit që e demoralizoi.
Më 7 dhjetor 1941, kur Zweig dhe gruaja e tij Lotte ishin në Brazil, japonezët sulmuan flotën amerikane në Pearl Harbor. Një ditë më pas, Shtetet e Bashkuara shpallën luftë. Zweigu edhe një herë u përfshi nga paniku. Ai i trembej një pushtimi të mundshëm gjerman në Amerikën e Jugut.
Në këtë kohë ai punoi me librin e fundit, “Novela e Shahut”, ku për herë të parë përfshiu në përmbajtje elementë të regjimit nazist. Zweig e përfundoi novelën më 22 shkurt. Të nesërmen, ai dhe e shoqja u gjetën të vdekur. /Botime Shqip/