Gjithmonë mes shqiptarëve është bërë një pyetje : si ka mundësi që Kadare nuk e merr çmimin Nobel ? Kush e lufton ? Nga jashtë apo nga brenda? Apo siç thonë disa të tjerë faji është më shumë i vetë Kadaresë, që shpesh herë është treguar konformist dhe përkëdhelës i të mëdhejve ?Mënyra se si ka reaguar ndaj atenbtateve vrastare të Parisit i jep të drejtë këtyre që mbrojnë variantin e dytë. Dhe kjo duket në gazetën « Le monde des livres » që është publikuar këtë të premte. Gazeta ka mbledhur edhe reagimet e 10 shkrimtarëve për atë që ndodhi me revistën « Charlie hebdo ». Aty bien në sy edhe reagimi i Kadaresë dhe i shkrimtarit Nobelist francez, JMG Le Clezio. Ndryshimi është i dukshëm. Kadare merr anën e Evropës, mburr vlerat e saj. Ndërsa Le Clezio shikon problemet e Francës, ato cka duhet të rregullojë ajo, në mënyrë që urrejtja të ulet. Ndryshimi mes të dyve është i madh. Ja sec shkruan Kadare. “Ajo që Europa ka bërë, i përket një sfere unike, superiore mund të thuhet, asaj të vlerave shpirtërore: filozofia, arti, literatura, demokracia dhe liria e shprehjes, për të cilën ajo sapo u godit.
E veçanta e këtyre vlerave bën pjesë në aktet humane më sublime. Në ndryshim nga pasuria materiale, pyjet, nafta, bankat, nga të cilat çdo vend përfiton për vete, vlerat shpirtërore u nënshtrohen të tjera ligjeve. Asnjë popull -apo asnjë familje popujsh – nuk i krijon për vete. Njëherazi,në të kundërt, që ditën e parë të krijimit të tyre, ato u ofrohen në mënyrë krej të natyrshme popujve të tjerë. Kështu Europa krijoi Danten, Shekspirin, Bethoven, -mund të themi edhe vetë Parisin, për vete, sikundër për të gjithë botën”. Së pari Kadare “harron” të përmendë se evropa është edhe ajo e inkuizicionit dhe kryqëzatave, është edhe ajo e dy luftrave botërore të shekullit të kaluar, është edhe ajo ku lindi fashizmi dhe komunizmi. Por më shumë se për këto qëndrimi i Kadaresë duket fallto se ai e mburr evropën për ato që gjithkush i di, ndërsa më shumë se kurre ajo ka vevojë për ti evidentuar problemet, sidomos nga të huajt jashtë saj.
Por këtë më mirë se kadare e bën një francez, jo më kot shkrimtari novelist Le Clezio.
Ai i është drejtuar me një letër shumë të ndjerë botuar në le monde des livres) vajzës së tij. Në këtë letër përpos të tjerave novelisti sheh edhe dështimin e shoqërisë së sotme franceze. Prandaj duhet të “shkatërrojmë getot, të hapim portat, ti japim çdo banori të këtij vendi një shanc, të dëgjojmë zërin e tij, po aq sa duam që ai të dëgjojë tonin” thotë ai për të njëjtën gazetë ku janë publikuar qëndrimet e dy shkrimtarëve. Pikërisht aty duket edhe diferenca mes një novelisti dhe shkrimtarit shqiptar të cilit ky çmim i është refuzuar.(lapsi.al)