Kabashi i Hasit shtrihet në jugperëndim të Prizrenit. Është ky fshat që vazhdon të ruajë disa nga traditat e moçme. Dr. Fejzë Kabashi, nga ky fshat, duke folur për “Kosova Sot”, shprehet se në fshat aktualisht jetojnë rreth 90 familje me mbi 900 banorë. Kabashi është fshat kodrinor-malor, por ka edhe fusha të gjera dhe pjellore, ka burimin e ujit të pijes si për nga sasia ashtu edhe për nga cilësia më të mirin në rajon.
“Banorët jetojnë me tradita siç janë në gjithë rajonin e Hasit, por kohët e fundit vërehet një devijim nga traditat e vjetra. Megjithatë, shumë nga to ende ruhen me xhelozi. Ende atje bëhen dasmat e kanagjeqet si dikur. Edh rendi familjar respektohet. Fejesat dhe martesat e të rinjve me përqindje shumë të madhe bëhen përmes parapëlqimeve familjare që pasqyrojnë traditën e lashtë shqiptare, moshat gjithashtu respektohen skajshmërisht”, shprehet Kabashi.
Sipas tij, raportet ndërfqinjësore janë të mira dhe ekziston bujari e jashtëzakonshme në mes të banorëve. Kabashi rrëfen se të ardhurat për familje kryesisht vijnë nga zanati i bukëpjekësit, zanat të cilin meshkujt nga mosha 18 e deri 60 vjeç e kryejnë me krenari, duke punuar nëpër të gjitha vendet e botës. “Një fat i mirë vërehet vitet e fundit që rinia kanë filluar të arsimohen, duke mos pasur dallim gjinish, por që zanati i bukëpjekësit vërehet si pengesë për arsimimin e gjinisë mashkullore”, shprehet Kabashi. Sipas tij, edhe bujqësia është e zhvilluar në nivelin familjar dhe mbi 90 për qind e familjeve mbajnë bagëti të ndryshme, kryesisht për nevoja familjare, shkruan gazeta Kosova Sot.
Shkolla me shumë nxënës
Në fshat ekziston shkolla fillore 9- vjeçare, ndërsa ajo e mesme ndodhet 7 km larg në fshatin Romajë. Në Romajë njëherësh është edhe ambulanca më e afërt e fshatit. Adem Morina, drejtor i shkollës “Dëshmorët e Hasit”, pohon se shkolla e fshatit numëron 200 nxënës.”Shkolla jonë posedon një infrastrukturë moderne. Nga viti 2010 udhëheq drejtorinë e kësaj shkolle dhe vlen të theksohet se falë bashkëpunimit me Drejtorinë e Arsimit të Komunës së Prizrenit kemi arritur të investojmë afro 15 mijë euro. Jemi munduar që kjo shkollë pasi mban edhe emrin e dëshmorëve të jetë një institucion që krijon vlera arsimore për gjeneratat ardhshme”, tregon Morina për “Kosova Sot”. Ai rrëfen se gjatë luftës banorët e fshatit ndihmuan luftën çlirimtare. Rreth emrit të fshatit Kabash, banorët pohojnë se ka edhe disa fshatra me të njëjtin emër, që është emër fisi. Një i tillë ndodhet edhe në Shqipëri. Ata thonë se vazhdojnë ta ruajnë traditën që mos të martohen me pjesëtar të fisit Kabash kudo që janë ata.
Traditat e lashta ende ruhen me fanatizëm
Etnologu Nexhat Çoçaj shpjegon se në fshatrat e Hasit ruhen disa nga traditat e vjetra, kurse kësaj po i kontribuojnë edhe disa nga festivalet e përvitshme që mbahen në këto anë. Ai rrëfen se një prej festave të lashta që vazhdon të festohet në këto anë është edhe Dita e Shën Gjergjit. Kjo festë shënohet në Has më herët, ku ndizet zjarri i madh dhe shënon fillimin e verës.”Kjo shënon ripërtëritjen e natyrës dhe është një festë e trashëgimisë pagane”, shprehet Çoçaj. Ai tregon se kjo festë identifikohet edhe si dita e luleve, e ngrohjes së motit e çeljes së pemëve. Kjo festë manifestohet me daljen e të dashuruarve nëpër rrugë, e urimeve për një stinë të re të begatë të punëve në bujqësi, e dasmave. “Shyqyr që dolëm shëndoshë e mirë nga dimri e na shkoftë mbarë kjo verë që po vjen”, është urimi më i shpeshtë i kësaj feste. “Dita e Verës është dita në të cilën stërgjyshërit tanë, kur s’kishte lindur ende Krishterimi, kremtonin bashkë me popujt e vjetër perënditë e luleve, të shelgjeve. Kur shkrin dimri, kur qaset vera e buzëqeshur, zemra e njeriut shkarkohet nga një barrë, shijon një qetësi, një lumturi të ëmbël. Në këtë gëzim stërgjyshërit tanë ndjenin një detyrë, t’u faleshin perëndive që sillnin këto mirësi. Dhe ashtu lindi festa hiroshe që e quajnë Dita e Shëngjergjit”, shpjegon Çoçaj. Ndryshe, tani në këto ditë janari, kur termometri po shënon temperaturat më të ulëta të vitit, edhe rrugët e Kabashit të Hasit janë të mbuluara me borë. Banorët e Hasit në këto ditë të ftohta preferojnë të grumbullohen rreth oxhaqeve dhe të rrëfejnë për historitë nga e kaluara.
(Kosova Sot)
