Shkruan: Bashkim Kajdomçaj
Po në ditën e Konventës së Gjenevës (Dita Ndërkombëtare për të Drejtat e Njeriut) më 10 djetor 1989 u themelua KMDLNJ në Prishtinë, para 25 vitesh, ndërsa 23 vjet më parë edhe Dega e KMDLNJ-së në Prizren
Me rastin e 10 Dhjetorit , Ditës Ndërkombëtare për të Drejtat e Njeriut, Qendra Rajonale e KMDLNj-së në Prizren konstaton se ky vit ka qenë mjaft sfidues në fushën e të drejtave të njeriut, si për shkelësit e tyre ashtu edhe për ata që u janë shkelur të drejtat e njeriut. Në kontekstin ekonomiko – social aktual në Komunën dhe rajonin e Prizrenit, dhe në një situatë politike ku vendimmarrja është e shtresuar në tri nivele është shumë problematike të përmbushen standardet e pranuara ndërkombëtare për të drejtat e njeriut.
Nenet 7, 8, 9, 10 dhe 11 që kanë të bëjnë për barazinë para ligjit, trajtim jodiskriminues, shfrytëzimin e mjeteve efektive juridike, ndalimit të arrestimit arbitrar, të drejtën për një proces gjyqësor objektiv para një gjykate të paanshme dhe të pavarur, pafajësinë deri në vërtetimin e fajësisë me një vendim të prerë të gjykatës nuk respektohen dhe nuk zbatohen gjithmonë në Kosovë. Për këtë arsye kemi një mosefikasitet të grumbulluar në zgjidhjen e rasteve, ndërhyrjen e politikës në punën e gjyqësorit nga vendorët dhe ndërkombëtarët, implementimi i standardeve të dyfishta në punën e gjyqësorit, mosluftimin efikas të krimit të organizuar, metastazimin gjithpërfshirës të korrupsionit, mosdënimin e kryerësve për vepra të rënda penale bjënë që në këtë drejtim ka shumë për tu bërë nag institucionet.
Neni 12 i Deklaratës Universale për të Drejtat e Njeriut i cili ndalon ndërhyrjen arbitrare në jetën, familjen , banesën , korrespondencën vetjake si dhe sulmin ndaj nderit, integritetit dhe prestigjit personal në Kosovë keqpërdoret për margjinalizimin, damkosjen dhe eliminimin e të gjithë atyre që nuk janë pjesë e “ dëgjueshme “ e proceseve në Kosovë (përfshirë rajonin e Prizrenit).
Diferencimin e personave të padëgjueshëm e bëjnë ndërkombëtarë e vendorë.Ata që pësojnë janë politikanët, gazetarët, aktivistë për të drejtat e njeriut, pjesëtarë të përkatësisë seksuale tjetër etj. Denigrimi i personalitetit në Kosovë bëhet përmes fushatave të orkestruara , linçimit medial, diskreditimit moral dhe familjar, ekskomunikit shoqëror dhe kështu krijohet një ambient paragjykues që domosdoshmërisht ndikon edhe në punën e gjyqësorit duke e bërë atë të varur dhe të anshëm.
E drejta e lirisë së qarkullimit dhe e banimit brenda kufijve të çdo shteti e që rregullohet me nenin 13 është seriozisht e rrezikuar në Kosovë. Në planin e brendshën në rajonin e Prizrenit, nuk ka cenim të lirisë së lëvizjes.Përkundrazi komunitetet jo shqiptare pos përfaqësimit në të gjitha nivelet e pushteteve ku janë të integruar plotësishtë kanë probleme të natyrës socio-ekonomike ku përjashtim nuk bënë as popullata shumicë. Në planin e jashtën e pësojnë qytetarët e rajonit tonë sikurse edhe qytetarët tjerë te Kosovës për shkak të kufizimeve të vëna nga bashkësia ndërkombëtare duke e përjashtuar nga procesi i liberalizimit të vizave.
Edhe më shqetësues ëshët fakti se shkaku i këtij getoizimi javëve të fundit ka një fluks tmerrësishtë të madhë dhe që po vazhdon me ikjne ilegale të qytetarëve si pasojë e mungesë së përspektivës drejt vendëve të perëndimit.
Me një papunësi afërsisht 60% dhe me një varfëri mbi 50% ( 20% varfëri e skajshme ku sigurohet mbijetesa me më pak se 1 euro në ditë ) nuk mund të përmbushen detyrimet nga nenet 22, 23, 24 dhe 25 të Deklaratës Universale për të Drejtat e Njeriut të cilat garantojnë të drejtat ekonomike, sociale dhe kulturore të domosdoshme për dinjitetin dhe zhvillimin e lirë të personalitetit, për një vend pune pa kurrfarë diskriminimi si dhe sigurimit të niveli jetese të mjaftueshëm të atij personi dhe familjes së tij duke përfshirë ushqimin, veshmbathjen, banesën , kujdesin mjekësor , shërbimet e nevojshme sociale si dhe të drejtën për të qenë i siguruar në rast sëmundjeje, vejanie, pleqërie etj. Pensionistët dhe kategoritë sociale janë të rrezikuar sepse vetëm pjesërisht mbrohen prandaj mbijetojnë në kushte të padinjitetshme.
Në Republikën e Kosovës vetëm pjesërisht ka mundësi të zbatohen nenet 26 dhe 27 të DUDNj të OKB-së që garantojnë të drejtën për shkollim si e drejtë që e mundëson formimin dhe zhvillimin e plotë të personalitetit të njeriut si dhe e drejta për të marrë pjesë lirisht në jetën kulturore të bashkësisë! Nga kjo e drejtë janë privuar fëmijët me gjendje ekonomike të rëndë të cilët janë të detyruar të bëjnë punë të ndaluara me të gjitha konventat ndërkombëtare prandaj e ndërprejnë shkollimin. Si pasojë e kësaj kemi rritje të analfabetizmit në Kosovë. Viktima të kësaj janë edhe fëmijët e pakicave etnike dhe në veçanti fëmijët e pakicës etnike rome.
Me rastin e 10 Dhjetorit , Ditën Ndërkombëtare për të Drejtat e Njeriut, KMDLNj solidarizohet me të gjithë ata që u mohohen këto të drejta në rast se shtetet nuk i kryejnë detyrimet në përmbushjen e dokumenteve dhe konventave ndërkombëtare për të drejtat e njeriut që i kanë nënshkruar vet. KMDLNj solidarizohet me familjarët e personave të pagjetur, me grupet e margjinalizuara dhe të lëndueshme siç janë të moshuarit, pensionistët, personat me aftësi të kufizuar, personat e privuar nga liria, pjesëtarët e pakicave etnike, të pastrehët, të dëbuarit, të zhvendosurit dhe refugjatët, pjesëtarët që diskriminohen për shkak të përkatësisë seksuale tjetër, viktimat e trafikimit dhe prostitucionit, viktimat e dhunës politike dhe etnike dhe të gjithë ata që jetojnë nën kushte të padinjiteteshme apo janë viktima të trajtimit çnjerëzor apo degradues!
Republika e Kosovës i ka inkorporuar pjesën më të madhe të këtyre dokumenteve për mbrojtjen e të drejtave të njeriut në Kushtetutën e saj prandaj e ka detyrim t’i zbatojë ato në praktikë. Përkundër faktit që është një përparim i vogël në fushën e respektimit, mbrojtjes dhe përparimit të drejtave të njeriut në vitin 2014 në Kosovë, Qendra Rajonale e KMDLNj-së kërkon një përkushtim më të madh të Institucioneve të Republikës së Kosovës në përmbushjen e këtyre detyrimeve. KMDLNj kërkon edhe nga misionet ndërkombëtare, diplomatike apo jodiplomatike që të veprojnë në përputhje me Deklaratën Universale për të Drejtat e Njeriut të OKB-së dhe dokumenteve tjera relevant endërkombëtare për të drejtat e njeriut.
Tash 15-të vite pas luftës Kosova po përjeton një tranzicion të vështirë (që moti do të duhej ta kishte kaluar) sa i takon avansimit të të drejtave të njeiut.Kemi një infrastrukturën ligjore të harmonizuar me vendet më përparimtare (perëndimore) ku respektimi i të dretave të njeriut është parësor, por implementimi në praktik lë shumë për të dëshiruar.
Për të kujtuar këtë ditë KMDLNJ në Prizren ka vizituar Qendrën e Paraburgimit ku nga afër është njohur lidhur me respektimin e të drejtave të njeriut nga ana e menagjmentit për personat e privuar nga liria.Gjatë vizitës u konstatua se në këtë institucion janë 97 të burgosur, nga ta 21 të dënuar dhe 76 të tjerë në paraburgim për vepra të ndryshme.Gjendja e respektimit të të drejtave në Qendrën e Paraburgimit në Prizren është në nivel, ku nuk ka ankesa nga ana e të burgosurve lidhur me trajtimin e tyre, sikurse që nuk ka ankesa apo shqetësime për ndonjë mungesë.Vërejtet kryesore janë për gjyqësorin që sipas tyre ka vonesa në procedurat gjyqësore lidhur me trajtimin e tyre.
Qendra Rajonale e KMDLNj-së shpreson që viti 2015 të jetë më i favorshëm për të gjithë ata që u mohohen të drejtat elementare të njeriut, si e drejta për punë, arsimim cilësor, lëvizje të lirë, kujdes shëndetësor, social, barabarësi para ligjit etj.
koordinator rajonal i KMDLNJ-së-Prizren