Sokol Cena
Shtjefën Konstantin Gjeçovi (Mihil Gjeçi) jetoi në periudhën e rritjes dhe të zgjerimit të Lëvizjes Kombëtare Shqiptare, të përpjekjeve të gjithanshme për përgatitjen e luftës për pavarësi kombëtare dhe për mbrojtjen e saj, duke qenë jo vetëm dëshmitar i këtyre ngjarjeve historike, por edhe pjesëmarrës i tyre. Në rrethanat e tilla, ai zhvilloi një aktivitet të gjallë për përhapjen e arsimit kombëtar dhe për pasurimin e letërsisë e të kulturës.
Pas mbarimit të Luftës së Parë Botërore, famullitë e Kosovës i takonin Provincës françeskane të Bosnjës, e cila pasi që nuk kishte fretër që dinin shqip, iu drejtua për ndihmë Provincës françeskane të Shqipërisë. Shtjefën Gjeçovi, pasi ishte kosovar, kërkoi vetë të vinte në Kosovë dhe në dhjetor të 1926 u emërua famullitar në Zym të Hasit, afër Prizrenit, për t’i shërbyer si bir i devotshëm Kosovës.
Këtu ai vazhdon deri në fund të jetës, atë punë të shenjtë e të përvuajtur, me të cilën kishte nisur veprimtarinë e vet si mësues i shqipes, i diturisë dhe i shqiptarisë. Sigurisht se lajmin për ardhjen e Gjeçovit në Zym e pritën me një gëzim të gjithë banorët e Hasit, pasi që për të kishin dëgjuar edhe më herët.
Afërsia njerëzore e Gjeçovit së shpejti mbolli dashuri e respekt të madh te banorët e Hasit, prandaj nuk kaloi shumë kohë dhe ai në Has bëhet personi më i pranishëm në çdo segment të jetës, në arë e në rrugë, në shtëpi e në kishë, ku zakonisht në këto takime me fshatarët, bisedonte me entuziazëm rreth thesarit të pasur popullor, që kishin shqiptarët.
Shpeshherë nuk kursente nga ngacmimet në këto biseda, dhe kështu, nxirrte fjalën e urtë të shpirtit të tyre, plot filozofi e mençuri, që e tregonin përmes gojëdhanave, proverbave, përrallave, zakoneve, bestutnive mitologjike e thënieve të tjera të shumta, që ia rrëfenin bashkëfolësit, të cilat Gjeçovi i shënonte në një fletore. Por, puna e palodhur e Gjeçovit në lëmin arsimor dhe hulumtimet e tij folklorike, etnologjike dhe në lëminjtë e tjerë, nga shovenistët serbomëdhejnë konsideroheshin si propagandë politike, që më vonë do t’i kushtojë me vdekje tragjike.
Më 1924, pushteti në shtëpinë e Ndue Ndrekë Kërhanajt hapi shkollën në këtë fshat, por jo në gjuhën amtare të hasjanëve. Madje, Mbretëria Serbo- Kroate-Sllovene i pat mbyllur ato pak shkolla në gjuhën shqipe që ekzistonin gjatë Luftës së Parë Botërore, me pretekst se kinse vetë shqiptarët nuk dëshironin t’i ndjekin.
Atëherë, në shkollën e hapur në Zym ishte emëruar mësuesi Millan (Mile) Stanimiroviq nga Leskovci, i cili veçohej me pikëpamje shoveniste serbomadhe, duke i prekur shpesh ndjenjat kombëtare të nxënësve. Gjeçovi nuk mund të pajtohet me një gjendje të tillë, prandaj me cismën e vet, kishës dhe shtëpisë private i shfryskovi i shkolle lake, përbrenda s? cilës, së vend që të zhvillonte mësimet e Sevë, nënëve mësonte njohurisë shkencore, nga lënda e historisë, gje?????, ?????????? mamnomisë.
Goja e tij ligjëroi me ndjenja të flaksa për gjuhës shajpe aq shumë e donte dhe me shumë entuziazëm sa predikante, si shojiptareve te komfesionit të krishterë ashtu edhe atyre të fesë muslimane, duke i nxitur made çosherë së punojnë dhe të vdesin për atdhe.” Ai, nak menej vetëm me mije, por krijoi edhe kurse të përshpejtuara për të luftuar analfabetizmin, që ishte aq i përhapur ndër malësorët e Hasit
Kjo dashuri përvetësuese e masës fshatare sapo shkonte e shishes Kudo istne e pranishme hija dhe fjala e tij, sa që u bë idol për liasjanës, por jo edhe për puninetin për të cilin u bë falë në sy. Gjeçovi inkte në kundërthënie të përhershme me beskikëpunëtorët e ndryshëm të pushtetit që veponin në rinrin e Hasit, prej të cilëve sidomos me memesis Millan Stanimiroviain, gë ishte një bashkëpunëtor i ngushtë i xhandarmërisë. Me gjithë masat e capta të marra nga vetë Millan Stanimirovi?, kjo sikur edhe më tepër i cyti femijët që të shkonin në shkollën e fshefur ka mësohej në gjuhën e nënës nga Patër Gjeçovi që në të vërtetë ishte prift me profesion, por në realitet, ai ishte mësues i popullin. Kjo e tmerrunne mézesin Statimírovig, i cili së shpejti kandis shpifje të shumta te organet qeveritare, për t’ia vështirësuar punën dhe jetën Gjecovit.
Derisa Stanímároviqi bwnte çmos për të penguar arsimimin e popullsisë shqiptare në gjuhën ammore, Gjeçovi ishte një mësues i dytë që krijoi kontakte të afëra me mëmësit dhe i këshillonte oë urdhërat e mësuesit Stamiminoviq mos t’i përfillnín.
Në këtë veprimtari kombëtare Gjeçovin e kishte përkrahur edhe Mulla Ymer Mustafë Berisha, boshë nga Mamunha e Prizrenit, mësues i mësimit fetar islam në shkollën e Zymiit, i cili ishte njëri ndër bashkëpunëtorët dhe miqtë më të ngushtë së Shtjefën Gjeçovit, dhe si i tillë e informonte atë për çdo veprim që bënte mësuesi serbomadh e antishqiptar i përbetua.
Gjeçovi shpesh bie në konflika të hapur me Stanimiroviqin, duke mos u kursyer që edhe fizikisht t’i qëronte hesapet me të.
Për këtë meshtari dhe mwsuesi i popullit ishte fatuar nw organet e pushtetit.”Ti e di se feja nuk ka emërua mësues. Nuk guxon tè organizosh mësim në gjuhën shqipe, as të shpërndash librin shqip. Përndryshe do të groposh varrin tënd”. Mirëpo, kërcënimet sikur e nxisin edhe më shumë Gjeçovun dhe ai edhe më dëshirë e shtonte aktivitetin kundër çdo mase, që e preferanin pushtetmbajtësit e atëhershëm.
Shumë herë Gjeçovi a ftua më stacionin xhandarmërisë në Zym, por në shumë kërcënime, syri i tij nuk iu frikësua asnjë rreziku./Fusnotat janë hequr nga portali. Shkrimi vazhdon/