Për poetin Primo Shllaku, gegnishtja është dega më e madhe jo vetëm e gjuhës por edhe e letërsisë shqipe. “Koineja letrare gege asht dega e madhe e gjuhës dhe letërsisë shqipe.
Në të janë shkrue monumentet e mëdha të gjuhës dhe po në të janë realizue një pjesë e madhe e inovacioneve letrare të letërsisë shqipe”, – rrëfen Shllaku, i cili do të jetë nesër i pranishëm në aktivitetin e titulluar “Gheg Poetry”.
“Kaq e gjatë dhe e thellë në histori, ajo ka krijue nji traditë të fuqishme që nuk mund të ndalohet administrativisht. Kjo traditë ka energji të madhe dhe 45 vjetët e komunizmit kanë qene vetëm nji aksident për të. Vazhdimi i kësaj tradite përmes poetësh e shkrimtarësh të rij tregon se gegnishtja dhe e gjithë shqipja i kanë kalue në histori këto vahe dhe kane fitue edhe imunitet. Pasi kalon shtrëngata ajo shpërthen me lang e kërthndezje të re” –vijon Shllaku, i cili mendon se gegnishtja nuk bën gjë tjetër veçse pasuron. “Gegnishtja asht pjese e shqipes dhe kush asht shqiptar pasuninë e ka aty.
Gegnishta pasunon shum’ prozodinë, ofertën poetike, formën dhe parametrat e një poezie me ting’llim të thellë e spiritual. Mitra gege ka qene prodhuese në të gjithë shekujt. Ajo u tërhoq në vitet e diktaturës, sepse fryma e saj historike nuk përputhej me panegjirikët dhe marrjen përsipër të detyrave te propagandës. Ajo u tërhoq nga piazza, por emra të njohur e vazhduen shkrimin pa shpresë botimi imediate, por me besimin se komunizmi ishte një periudhë kalimtare, ashtu sikurse rezultoi. Pa këtë bindje askush nuk do të kishte shkrue as për vete, as për të tjerët. Unë i shoh poetët qe shkruajnë në gegnisht në ballë të krijuesve, sa me temat, aq me delikatesën dhe eteritetin e tyne”, – përfundon Shllaku që e sheh këtë festival si një ngjarje të rëndësishme që meriton të përgëzohet.
Tirana lexon… jo për herë të parë
Kushdo mund të ndihet shkrimtar e të lexojë diçka me zë…ishte kjo ideja e organizatorëve të festivalit të letërsisë për të ftuar qytetarët e kryeqytetit t’i bashkoheshin maratonës së leximit më 29 tetor, e cila nisi qysh në tetë të mëngjesit për t’u përmbyllur në orën pesë pasdite në libraritë-kafene si; Hemingëay Bar, Tirana Friend’s Book House, E7E, Ejona, Zenit, Tirana Times e Ëoodstok. Megjithëse kjo nismë shfaqej për herë të parë në festivalin “Deti i Bardhë” një aktivitet i ngjashëm me lexime të njëkohshme në pesë librari-kafene të Tiranës është zhvilluar dy vite më parë në kuadrin e festivalit “Poeteka”, duke pasur në fokus moton se “leximi nuk e dëmton seriozisht shëndetin. Kultura e leximit- qoftë edhe atij publik- që duket sikur mungon në vendin tonë, ka histori që nis thuajse një shekull më parë me Gjerasim Qirjazin, i cili organizonte takime leximesh në sheshet e kafenetë e Korçës librin e tij “Pengu i Kaçakëve”, pasi i shpëtoi torturave të Çetës së Shahin Matrakut. Mbetet vetëm të shpresohet që aktivitete të ngjashme të përsëriten sa më shpesh.
Të shkruash me gjuhën e vendit mik
Jo vetëm rasti i shkrimtares Ornela Vorpsi, e cila ka zgjedhur të shkruajë në gjuhët e vendeve ku ka jetuar –fillimisht italisht e më pas frëngjisht –por edhe dy shkrimtarë të tjerë shqiptarë pjesëmarrës të këtij festivali Arben Dedja e Ilir Ferra shkruajnë në gjuhë të huaj. I pari në italisht e i dyti në gjermanisht. Një tjetër rast është ai i Ahmet Dursun, me baba dhe nënë me origjinë shqiptare, i lindur në Mersin të Turqisë, prej 22 vitesh jeton në Shqipëri dhe shkruan letërsinë e tij në shqip. Më 2008-ën ai botoi librin “Pena e Gardianëve”, duke u bërë i pari shkrimtar që nuk ka lindur në Shqipëri, por që shkruan në shqip.