Ka kaluar rrafsh një vit qëkur presidentja Jahjaga ka nënshkruar dhe kështu ka fuqizuar Ligjin për Prizrenin. Vetë ligji ka vite që është sjellë në tavolinë, ndërsa shtysë i ka dhënë edhe raporti i Martti Ahtisaarit. Vitin e kaluar, nënshkrimi i ligjit dhe fillimi i implementimit të tij ka nisur i imponuar dhe pa marrë në konsideratë edhe një peticion të nënshkruar nga shoqëria civile. Arsyetimi i “imponuesve” thoshte se ligji do ta mbrojë trashëgiminë kulturore të qytetit. Një vit më vonë, ndërtime të llojllojshme kanë kapluar Qendrën Historike të Prizrenit, e mbi 80 % e tyre nuk i janë përmbajtur lejes së ndërtimit, me të tjera që janë pa leje ndërtimi.
Sipas Hajrulla Çekut nga organizata “Ec ma ndryshe”, të fortët e qytetit të Prizrenit ende vazhdojnë të ndërtojnë hotele e shtëpi private e të hapin biznese që shkelin rregullat e dëmtimit dhe degradojnë këtë Qendër Historike.
“Prizreni dhe ligji për qendrën e qytetit janë tregues tipikë të një shteti të dështuar dhe të kriminalizuar. Kultura e mosndëshkimit dhe mungesa totale e llogaridhënies janë duke e ngufatur qendrën e Prizrenit. Shoqëria në anën tjetër është duke i humbur vlerën dhe identitetin përmes të cilave e ka njohur dhe dashuruar qytetin”, tregon Çeku.
Në një nga hulumtimet e projektit “Transparenca online e komunës së Prizrenit” është raportuar se vetëm në gjashtëmujorin e parë të vitit 2012, nga Instituti për Mbrojtjen e Monumenteve Kulturore në Prizren janë lëshuar 62 pëlqime për ndërtim apo ndërhyrje në këtë Qendër.
“Jo vetëm se nuk ka veprime ndaj shkeljeve të para 9 korrikut, por edhe prej ditës së hyrjes në fuqi, ndërtimet pa leje kanë vazhduar të degradojnë qendrën si më parë. Ligji ka hyrë në fuqi, por asgjë nuk ka ndryshuar nga praktika degraduese e ndërtuesve dhe veprimet neglizhuese të institucioneve. Një vit më vonë, Qendra Historike e Prizrenit duket edhe më e shëmtuar, edhe pse e ka një ligj të vetin”, vazhdon Çeku,shkruan Zëri.
Në anën tjetër, Ministria e Mjedisit dhe Planifikimit Hapësinor ka filluar te tani monitorimin e planit hapësinor ku gjendet Qendra. Sipas Gëzime Hasanit, zëdhënëse në MMPH, kjo ministri ka udhëzuar shumë moti formimin e Këshillit për Trashëgiminë Kulturore të Prizrenit, por për arsye të brendshme ai është formuar së fundmi.
“Devijimet nga ligji nga ana e qytetarëve dhe nga zyrtarët komunalë, normalisht që do të bartin pasoja ligjore, por ne ofrojmë monitorim më të fokusuar të trashëgimisë kulturore dhe zbatimin e dispozitave ligjore të Kosovës, duke përfshirë edhe Ligjin për Qendrën Historike të Prizrenit”, vazhdon Hasani.
“Qëndrimi i MMPH në raport me Qendrën përkon me të gjitha masat mbrojtëse që i parasheh Ligji për Qendrën, megjithatë ndërhyrjet në infrastrukturë, duke përfshirë ujësjellësin, kanalizimin, apo rrjetet tjera të infrastrukturës bëhen pas miratimit të projektit nga Drejtoria për Urbanizëm dhe pëlqimit nga Instituti për Mbrojtjen e monumenteve të Prizrenit”, përfundon Hasani nga MMPH.
Vetë Qendra Historike e Prizrenit përmban njëmbëdhjetë xhami dhe dy Kisha Ortodokse Serbe, bashkë me një shkollë për priftërinjtë. Në periudhën njëvjeçare, korrik 2012 – korrik 2013 janë dhënë rreth 30 pëlqime për renovime, legalizime e rindërtime. Bujar Nerjovaj nga Inspektorati i Prizrenit tregon se disa pëlqime që jepen për ndërtime në këtë Qendër janë në pajtim me planifikim hapësinor, dhe e plotësojnë çdo rregull. Të tjerat, sipas tij, janë shkelje, por 99,9 për qind e tyre janë adekuate dhe të përshtatshme për kornizën ligjore dhe ligjin e Qendrës. Përjashtim paraqet një ndërtesë private tek ish-Pazari i Djathit, në pjesën e brendshme të Shatërvanit.
“Ky është përjashtimi i vetëm, dhe ne kemi bërë kallëzim penal rreth ndërtimit. Çështja ka kaluar në gjykatë. Përndryshe, rreth shtatë objekte tjera nën Kala, tri tek Shatërvani dhe një tek Lidhja e Prizrenit janë ndërtuar me leje të Drejtorisë së Urbanizmit dhe kanë qenë në standarde të duhura”, tregon Nerjovaj. Sipas tij, për leje të ndërtimeve duhet të konsultohet edhe Instituti për Mbrojtjen e Monumenteve Kulturore në këtë komunë. E kështu nuk mendon Hasan Hoti nga IMMK. Sipas tij, IMMK ndan përgjegjësi në pëlqimet që jepen për zërim, kioskat, tezga, reklama e mbindërtime.
“Ne i japim pëlqimet tona për këto çështje konform ligjit. Këtë vit janë kryer 6 refuzime, ndërsa për pesë të tilla presim përgjigje nga Ministria e Kulturës”, tregon Hoti. Sipas tij, ka pasur shkelje në vazhdimësi në ndërtimet e bëra. Vitin e kaluar, figurat e njohura ndërkombëtare si Feith, Zhbogar dhe Ahtisaari kanë bërë presion mbi parlamentarët për të votuar ligjin.