Ndërhyrja tejet e nevojshme e kategorizuar si emergjente në Kalanë e Prizrenit nuk do të bëhet as sivjet. Ministria e Kulturës ka dështuar që nëpërmjet dy thirrjeve të gjejë kompani që do të rregullonte shumë pozicione brenda këtij monumenti. Në tenderin e fundit s’ka pasur asnjë kompani të interesuar. Ata që e njohin mirë monumentin thonë se çmimi i paraparë ishte i ulët. Kushtet meteorologjike nuk mundësojnë ndërhyrje restauruese në disa pjese deri në pranverë.
Kalaja e Prizrenit, ende pa u futur brenda rrethojës, shihet se është njëfarë lokaliteti i braktisur. Në cilindo drejtim që nisen vizitorët nuk marrin vesh gjë. Tabelat informuese i ka bjerrë koha. Shërbejnë veç si pamje të shëmtuara e relikte që dëshmojnë moskujdesin e shtetit. Shtigjet e drunjta kanë degraduar deri në masën sa rrezikojnë vizitorët. Janë arnuar me dërrasa, por si opsion që i ka shëmtuar, e ka rritur pak sigurinë. Degradimi i shtigjeve është i nivelit aq sa para më shumë se dy vjetëve, një vizitor e kishte lëshuar pjesa e shtegut ku po ecte. Ishte lënduar dhe kishte shkuar në Polici për ta paraqitur rastin me akuzën se ka pësuar në monumentin e menaxhuar nga shteti. Juridikisht shteti është përgjegjës për atë pjesë, por në praktikë s’merr kush pikë përgjegjësie.
Arkeologu Shafi Gashi, i cili ka udhëhequr projektin për konservimin dhe restaurimin e Kalasë së Prizrenit, ka thënë se kriteret e tenderit kanë qenë të atilla që kanë bërë që të mos ketë interesim të kompanive. “Edhe buxhetimi nuk besoj se është i duhuri. Me atë buxhet nuk do të mund të përfundoheshin as 70 për qind e punimeve. Pozita gjeografike është problematike për dërgimin e materialeve deri atje”, ka thënë Gashi. Vlera e paraparë ishte 84 mijë e 755 mijë euro. Procedura është anuluar këtë muaj shkaku i mosaplikimit të asnjë operatori ekonomik. Nevoja për ndërhyrje është e madhe.
“E para është staza e ecjes e tabelat informuese që janë në pikën zero. Për sivjet të punohet në restaurim me llaç gëlqeror ka përfunduar koha, shkaku i motit. Deri pas fundit të prillit vështirë të punohet”, ka thënë arkeologu i Institutit Arkeologjik të Kosovës, Shafi Gashi. Sipas tij, nevojat janë të shumta dhe emergjente.
“Nevoja për ndërhyrje është shumë e madhe. Ka edhe shembje të vogla”, ka thënë ai. Kalaja është prej monumenteve më të vizatuara në Prizren e po ashtu edhe në Kosovë. Sipas Gashit, edhe në ditët me borë rreth 50 vizitorë ngjiten në monument.
Ky monument s’ka as ciceron. Çështja e mungesës së ciceronëve në monumente të trashëgimisë kulturore është një temë e kahershme, ani pse ata konsiderohen të domosdoshëm. Tek tash prej këtij muaji “Ulpiana” dhe Kalaja e Novobërdës janë bërë për herë të parë zyrtarisht me ciceronë. Do të jenë aty së paku një vit, aq sa e përcakton konkursi. Punësimi i dy ciceronëve në “Ulpianë” ishte paraparë qysh para dy vjetësh, kur ky aset – që u inaugurua si parku i parë arkeologjik para gati një dekade – u bë me plan menaxhimi. Ministria e Kulturës s’ka gjetur dy ciceronë për Kalanë e Prizrenit.
Ndër kriteret e konkursit për pesë ciceronët në tri monumente – i hapur në korrik – Ministria kishte listuar: njohuri të thelluara për historinë dhe arkeologjinë e Kosovës, aftësi të shkëlqyera komunikimi dhe prezantimi, njohuri të mira të gjuhës angleze, gatishmëri për të punuar në ambient të hapur dhe për periudha të zgjatura në këmbë e aftësi për të punuar në mënyrë të pavarur dhe në ekip. Si përparësi kishte renditur përvojën paraprake në udhërrëfime turistike apo edukim muzeal, si dhe njohjen e gjuhëve të tjera, përveç anglishtes. Kishin konkurruar dy veta, por sipas MKRS-së nuk i kanë plotësuar kriteret.
MKRS-ja ka kohë që tenton funksionalizimin e monumenteve nëpërmjet organizatave joqeveritare.
Në vitin 2023, në tentimin e parë, prej pesë monumenteve sa kishte synuar t’i funksionalizonte me organizata joqeveritare, Ministria pati bërë zgjidhje vetëm për dy: Kompleksin memorial “Isa Boletini” në Boletin dhe Shtëpinë e Katarina Josipit në Zym të Prizrenit, për të cilën nuk i kishte funksionuar plani, ndërsa gjashtë organizata të tjera qenë diskualifikuar kryesisht për mospërmbushjen e kritereve përmbajtjesore dhe administrative.
E në tentativën e dytë, MKRS-ja vitin e kaluar qe vënë sërish në kërkim të organizatave joqeveritare për t’i funksionalizuar asetet e trashëgimisë kulturore të vendit që kishin dështuar në përpjekjen e parë. Kësaj radhe në listë kishin qenë parku arkeologjik “Ulpiana” dhe Kalaja e Prizrenit. Nëpërmjet thirrjes publike, qëllimi kishte qenë që periudha e zbatimit të programit të jetë tre vjet. Për Kalanë e Prizrenit dhe “Ulpianën” mbështetja financiare do të ishte prej 50 mijë në 100 mijë euro në vit.
Kur MKRS-ja për herë të parë kishte tentuar që ta realizonte këtë nismë, KOHA e kishte pyetur këtë institucion se përse nuk angazhohet staf profesional që këto monumente të jenë institucione më vete, që menaxhohen sikurse institucionet e tjera shtetërore. MKRS-ja e konsideronte ndryshe.
“Këto pesë monumente janë institucione më vete, në kuadër të MKRS-së, të cilat po i fuqizojmë përmes programeve të ndryshme, duke filluar nga ndërhyrjet fizike restauruese, planet e menaxhimit, angazhimi i stafit dhe tani edhe përmes ftesës për angazhim të organizatave joqeveritare, që kanë ekspertizë dhe njohuri në fushën e promovimit dhe zhvillimit të kulturës”, shkruhej në përgjigje. Por, për shumicën e këtyre monumenteve nuk ka akte të themelimit si institucione.
Para tre muajsh MKRS-ja kishte bërë edhe një ftesë për OJQ-të, për funksionalizimin e dy monumenteve të tjera: Hidroelektrana – Muzeu i Elektroekonomisë në Prizren, si dhe Kulla e Ministerit në Pejë. Këto dy monumente ishin në listën e aseteve të reja për funksionalizim edhe në thirrjen paraprake, e tani që u kishte ardhur rendi, pas restaurimeve që u ishin bërë nga shteti, kishte mbetur që organizatat t’i marrin në dorë dhe t’i mbajnë për tre vjet, duke u paguar prej shtetit 20 mijë deri në 60 mijë euro në vit, varësisht prej projektit të përzgjedhur./Koha/
Banesat më të kërkuara në Prizren – Bëhu pronar në Foleja Residence!
Kompleksi ‘Newco Elan’ ofron banesa të ëndrrave tuaja në zemër të Prizrenit
‘Toni Residence’ – Mos e humb rastin për të blerë banesën tënde në Prizren
Hapësira me qira në objektet e reja te ‘RENELUAL TAHIRI’ në Prizren