Shkruan: Fareed Zakaria
Ne j etojmë në kohë paqësore dhe të begatë, por nën sipërfaqe ka rryma që mund ta prishin qetësinë, veçanërisht për Shtetet e Bashkuara P ër ata pak njerëz që ende besojnë se Presidenti Trump është jo-konvencional, por i çiltër, se ka një metodë për çmendurinë, zbulesat e kësaj jave duhet të sqarohen. Libri i ri i Bob Woodward-it dhe editoriali i gazetës “New York Times, i shkruar nga një zyrtar anonim, e bëjnë të qartë se pas fasadës së zjarrtë, impulsive, jokoherente dhe narcisiste të Trumpit gjendet një njeri i zhurmshëm, impulsiv, jokoherent dhe narcisist. Por, ndërsa psikodrama e madhe presidenciale na kaplon, le të kujtojmë se ka gjëra të vërteta në botën reale që vazhdojnë – trendët që do të jenë të rëndësishëm dhe me pasoja, pavarësisht nëse diskutohen apo jo në televizion. Ndoshta arsyeja kryesore për të cilën ne nuk shohim shumë larg perdes është se në përgjithësi gjërat duken të mira. Në përgjithësi, bota po përjeton paqe dhe prosperitet. Ekonomia e SHBA-së në veçanti është e fuqishme, me rritje të fortë dhe papunësi të ulët. Pse është kështu? Askush nuk është mjaft i sigurt. Por ia vlen të kihet parasysh se, që nga Lufta e Dytë Botërore, rritja ka qenë normë. Martin Wolf nga ‘Financial Times’ thekson se, që nga fillimi i viteve 1950, ekonomia botërore është rritur çdo vit dhe, përveç disa përjashtimeve, gjithmonë në 2 për qind ose më të lartë. Çështjet politike (pa luftë të madhe) rrallë kanë shumë ndikim në ekonomi. Ekonomia e SHBA-së është një bollëk i gjerë dhe kompleks prej 19 bilion dollarësh, që formohet më shumë nga tendencat e mëdha strukturore sesa nga disa ndryshime të politikave në Uashington.
Rritja e ekonomisë së SHBA-së
Ekonomia e SHBA-së po rritet pak më shpejt se sa pritej. Trump përpiqet të marrë kredi për këtë pothuajse çdo ditë. Dhe disa kredi janë të justifikuara. Derregullimi i përhapur që ndodh nën administrimin e tij ka lehtësuar ndoshta kufizimet në aktivitetin e biznesit. Taksat gjithëpërfshirëse liruan të holla për bizneset. Infuzion i parave, megjithatë, ka të ngjarë të prodhojë vetëm një bum të përkohshëm për vendin, një ‘trip’ që vjen me koston e një rritjeje masive të deficiteve dhe thellimin e pabarazisë. Tre trendët më të gjerë që e formësojnë botën janë paqja, globalizimi dhe teknologjia. Paqja midis fuqive të mëdha lejon vazhdimin e aktivitetit ekonomik në pjesën më të madhe të botës. “Ngritja e pjesës tjetër”, ngritja e vendeve dikur të varfra jashtë Perëndimit, mbetet forca më e madhe që vë në lëvizje ekonominë botërore. Ky globalizim dhe një revolucion i vazhdueshëm teknologjik kanë lejuar rritjen e vazhdueshme pa faktorin e vetëm ekonomik, i cili pothuajse gjithmonë e ka penguar atë në të kaluarën – inflacionin. Është e vështirë që çmimet të rriten kur mallrat dhe shërbimet mund të furnizohen me çmim të lirë nga një person në një vend në zhvillim ose nëpërmjet automatizmit. Mungesa e inflacionit gjatë 25 viteve të fundit është ende tendenca më e shquar që mban në funksion motorin e rritjes globale. Por, shikoni nën sipërfaqen dhe forcat që prodhojnë këto rrethana të mira duket të jenë gjithnjë nën presion. Shtetet e Bashkuara, arkitekti kryesor botëror i rendit ndërkombëtar dhe stabilitetit, duken të vendosura ta prishin atë. Trump është në esencë një izolacionist që vazhdimisht e vë në dyshim vlerën e strukturës së aleancës që e ka mbajtur botën paqësore dhe të qëndrueshme që nga viti 1945. Ai duket se dëshiron që Shtetet e Bashkuara të tërhiqen nga bota ose të kthejnë rolin e saj ndërkombëtar në një sipërmarrje fituese, kuazi koloniale, siç është nxjerrja e pagesave nga Evropa, Japonia dhe Shtetet e Gjirit dhe konfiskimi i burimeve të naftës në Irak. Administrata e tij ka qenë në mosmarrëveshje të mëdha tregtare me partnerët kryesorë tregtarë të Shteteve të Bashkuara – Bashkimin Evropian, Kinën, Kanadanë dhe Meksikën
Të jetuar nga kapitali bazë
Kjo lë revolucionin teknologjik, i cili e ka transformuar botën. Por, as këtu tendencat nuk janë plotësisht premtuese për Shtetet e Bashkuara. Së pari, vendi është duke jetuar nga kapitali bazë. Investimet në shkencën bazë dhe hulumtimet që u bënë në vitet 1960 dhe 1970 vazhdojnë të nënvlerësojnë kompanitë e teknologjisë amerikane sot. A do të mundeshin ‘Amazon’, ‘Facebook’ dhe ‘Apple’ të dominonin botën pa internet dhe GPS, të dyja teknologji të zhvilluara nga qeveria e SHBA-së? Vala e ardhshme e investimeve masive në shkencë dhe teknologji është me të vërtetë duke u zhvilluar – por në Kinë. Dhe, pastaj ka reagim në rritje ndaj teknologjisë. Ne jemi në një botë shumë më të ndryshme se vetëm pesë vjet më parë. Kompanitë e teknologjisë gjithnjë e më shumë konsiderohen se kanë fuqi monopole ose oligopole, konkurrencë dërrmuese, grumbullimin e të dhënave të konsumatorit dhe, duke përfituar nga kjo, duke ndërhyrë në privatësi dhe duke qenë pjesë e një elite që është e ndarë plotësisht nga pjesa tjetër e shoqërisë. Prova më e mirë për këtë është që Trump, i cili ka instinkt të mirë për ku dhe kur të bëjë lëvdata, ka bërë rregullisht postime kundër gjigantëve të teknologjisë. Por, përkundër kësaj, ne jetojmë në kohë paqësore dhe të begatë. Por nën sipërfaqe, ka rryma që mund ta prishin qetësinë, veçanërisht për Shtetet e Bashkuara.