Nganjëherë shteteve të BE-së ju duhet të pajtohen në një politikë apo pozitë të re në mënyrë që ajo të bëhet e kërkuar me ligj. Kjo do të thotë se secili e ka veto-n e mundshme, mirëpo ekziston një mënyrë që disa qeveri, të cilat bëjnë pengesë, të shmangen dhe kjo teknikë mund të përdoret gjithnjë e më shumë në në të ardhmen,
Çështjet si politika e jashtme dhe taksat kërkojnë një pajtim unanim në mënyrë që ato të shkruhen në ligjet e BE-së, një pajtim i cili përgjatë viteve ka paraqitur disa shembuj fatkeq të disa shteteve individuale të cilat i bllokuan të gjitha shtetet tjera pjesëtare për të vazhduara para.
Vetot e pengojnë BE-në në aspektin që kjo e fundit të mbajë një pozitë të përbashkët për Kosovën, ato i kanë shkatërruar qëllimet e kompanive gjigante teknologjike si Facebook dhe i kanë ndaluar tërësisht shumë politika ambicioze klimatike.
Për shumë nga elementet e vendimmarrjeve të BE-së, vota e kualifikuar e shumicës aplikohet për qëllim të anashkalimit të problemeve që një qeveri e vetme mund t’i shkaktoj duke refuzuar të “sillet mirë” me pjesëtarët e tjerë.
Brukseli prapa skenës
Vite më parë, vetot shërbenin me shumë si opsion nuklear. Marrëdhëniet multilaterale si dhe trupat brenda-qeveritare thuhet të kenë punuar në mënyrë më pragmatike dhe më në harmoni sesa sot.Tani, ato janë më shumë si një normë tashmë e vendosur.
Përpjekjet e BE-së që ta sanksionojnë energjinë ruse u dëmtuan seriozisht si rezultat i Hungarisë dhe marrëveshja e fundit përfshinte shumë gabime si dhe masa të dobëta.
Për këtë arsye nuk ishte çudi që Hungaria vendosi ta bllokojë planin e BE-së për vendosjen e minimumit të taksave globale të OECD-së për korporata të mëdha.
Qeveria e Vikor Orbanit insistoi që vendojsa e një takse prej 15 për qind do ta dëmtonte Evropën si konkurrente.
Polonia në fillim kishte kërcënuar të votoj kundër marrëveshjes duke shfaqur shqetësimin e saj për impaktin e taksës në biznese por u pajtua pasi Komisioni Evropian në mënyrë të fshehtë votoi pro për aplikacionin për rikuperim të fondeve të Polonisë.
Regjimi i Orbanit duhet të ketë menduar se çfarë është mirë për Warshaven është mirë për gjithashtu edhe për Budapestin, kështu që e tërhoqi mbrapa mbështetjen e saj për OECD-in me shpresë se BE-ja do ta bënte të njëjtin hap si në Poloni.
Por Hungaria mund të ketë luajtur më në fund lojën e saj të fundit pasi vendet e tjera e humben durimin dhe shqyrtuan mënyra alternative për të ecur para me vendime.
Veto e neutralizuar
Shumë avokatë të reformës së BE-së thonë se një nga pengesat kryesore për ndërtimin e një Unioni më të mirë është vetë ekzistenca e vetos së Këshillit. Vendet individuale mund të mbajnë të gjithë bllokun “peng” për shpërblim, duke e bërë të pamundur për Evropën të konkurrojë me SHBA-në, Kinën e kështu me radhë.
Kjo logjikë ka shumë meritë. Polonia rrëzoi një plan ambicioz klimatik që në vitin 2012 dhe Qipro e pengoi BE-në të vendoste sanksione më të rënda ndaj Bjellorusisë pas një rezultati të manipuluar zgjedhor. Këta janë vetëm dy nga shumë shembuj.
Një BE që mund të shtyjë vendimet duke përdorur votimin e shumicës së cilësuar, mund të reagojë më shpejt ndaj ngjarjeve të shpejta dhe të veprojë më me vendosmëri në fusha si ndryshimi i klimës. Ndërtimi i konsensusit do të kthehej në modë, ndoshta duke krijuar një politikë më të shëndetshme.
Por kundërshtarët e kësaj mënyre të të menduarit theksojnë se kur bëhet fjalë për vendimet e mëdha riorganizimi i plotë i ekonomisë rreth politikave të gjelbra, sanksionimi i shteteve jo anëtare të BE-së blloku duhet të jetë plotësisht në pajtim
QMV penalizon gjithashtu shtetet anëtare me popullsi më të vogël, pasi vota e tyre zbehet. Ajo gjithashtu ngjall pakënaqësi në vendet ‘humbëse’. Shtetet e Evropës Qendrore dhe Lindore nuk i përfillën kurrë politikat e migracionit pas vitit 2015, pjesërisht për shkak të mënyrës se si u ra dakord.
Ekspertët ligjorë thonë se nuk do të duheshin ndryshime të traktateve – të cilat kërkojnë votim unanim për të hequr qafe unanimitetin, pasi ai mund të zbehet duke shkaktuar klauzola të veçanta të ndërtuara tashmë në rregullat që mbështesin arkitekturën e BE-së.
Por ende është shumë e dyshimtë si ‘gjelat që votojnë për Krishtlindje’. Pra, çfarë mund të bëhet? Vetoja e Hungarisë ndaj marrëveshjes tatimore mund t’i shtyjë vendet e tjera të përqafojnë një tjetër veçori të diplomacisë së BE-së: bashkëpunimin e zgjeruar.
Ky është një mjet i veçantë që lejon një grup prej të paktën nëntë anëtarësh të BE-së të punojnë së bashku në fusha ku është e qartë se blloku në tërësi nuk do të arrijë një marrëveshje. Ai nuk mund të kundërshtojë ligjin ekzistues të BE-së dhe Komisioni duhet të vlerësojë ndikimin e tij në tregun e vetëm.
Ai tashmë është përdorur në fusha të tilla si ligji i divorcit, patentat, bashkëpunimi në mbrojtje dhe ndjekjet penale. Zona pa pasaporta Shengen është gjithashtu një formë e bashkëpunimit të zgjeruar midis disa anëtarëve të BE-së.
Bashkëpunimi i zgjeruar në fund të fundit synon të lejojë vendet të ecin përpara me politika që bllokohen nga shtete të tjera që përmendin arsye legjitime për kundërshtimin e tyre.
Vendet veriore (nordike) nuk marrin pjesë në mekanizmin e ligjit të divorcit, sepse kanë frikë se kjo do të ndikojë në sistemet e tyre ligjore liberale ekzistuese. Danimarka dhe Irlanda kanë përjashtime nga disa politika të drejtësisë.
Vetoja e OECD-së e Hungarisë sigurisht që nuk ka të bëjë fare me taksat, por një kapitull tjetër në grindjen e saj të vazhdueshme me Brukselin për çështjet e sundimit të ligjit dhe financimin. Pra, bashkëpunimi i zgjeruar mund të mos jetë një rrugë e zbatueshme duke qenë se duhen shumë vite për ta ngritur atë.
Do të bëhen përpjekje normale diplomatike dhe Hungaria ka të ngjarë të qetësohet disi, pasi ky është modus operandi aktual i BE-së. Por bashkëpunimi i zgjeruar është ende një opsion dhe ende mund të vendoset në fusha të tjera.
Ai do të duhet të vendoset me mençuri, pasi bashkëpunimi shumë i zgjeruar mund të çojë në ‘Evropën me dy shpejtësi’ që shtetet anëtare më të vogla dhe më të varfra kanë frikë se do të ndërtohet rreth një bërthame të vendeve më të pasura të BE-së.
Megjithatë ka një vend për të. Siç kanë theksuar shumë qeveri penguese gjatë viteve, jo të gjithë kanë të njëjtën pikënisje ose burime për të vendosur politika të caktuara. Por kjo nuk është arsye për të përkulur në emëruesin më të ulët të përbashkët.
Sam Morgen është gazetar nga Brukseli i cili merret me shkrime për politikën evropiane, klimën, energjinë e gjëra të tjera.
Kjo kolumne është shkruar për “The Brussels Times” dhe është përkthyer nga Klankosova.tv.