Skëndërbeu është luftëtar i madh me famë të përbotëshme, po legjendat popullore, për fat të keq, ja kanë xhveshur këtë tipar të lavdishëm, për shkak të shtypjes së rëndë që ushtruan turqit e të disfatave të mëdha që pësuan shqiptarët nga kryengritjet e tyre të pandërprera; po dhe myslimanizimi në masë i popullsisë, ku zhvilloi veprimtarinë Ai, sa ishte gjallë, i dha dorë këtij problemi.
Fatosi ynë i madh, duke luftuar në krye të popullit të tij heroik, i gozhdoi hordhitë e tërbuara turke ndër malet e Shqipërisë për 25 vjet me radhë, dhe e shpëtoi Evropën e qytetërimin e saj nga rreziku u njëmendët. Fama e tij mori dhenë dhe shumë shkrimtarë, poetë dhe artistë të huaj e kanë përjetësuar kujtimin e lavdinë e tij, gjatë shekujve, por më shumë se ata janë përpjekur e kanë bërë vetë shqiptarët për Heroin e tyre kombëtar, të cilin e adhuronin dhe e mbanin si simbol lirije. Po, veçanërisht, ajo që ka rëndësinë më të madhe është fakti se kujtimi e lavdia e Atij kanë mbajtur të gjalla ndjenjat e lirisë së popullit tonë gjatë shekujvet të robërisë së zezë, i kanë ushqyer shpresat dhe e kanë nxitur atë vazhdimisht për kryengritje të pandërprera, shumë kohë para se të delnin komitat e partizanët. Shqiptarët s’e kanë harruar kurrë Skëndërbeun, megjithëse turqit barbarisht kanë përdorur çdo mjet e mënyrë për t’i çdukur Atij edhe emrin.
Venlemi[1] i Skëndërbeut si dhe data e lindjes së tij – siç dihet- kanë mbetur të panjohura për historinë. Dhe aqë më keq ngatërrohet çështja, po të kqyret nga ana e gojëdhanave popullore. Simbas këtyreve, nga ç’ka dij unë, puna qëndron kështu:
Pesë katunde e një qytet përbrënda Shqipërisë e një qytet i madh jashtë saj po kontestojnë venlemin e Skëndërbeut, si shtatë qytetet e Greqisë së vjetër atë të poetit të madh të vjetërisë, Homerit; në Mat madje thuhet dhe se Ai ka lindur në një shpellë mali. Legjendat e cilit kombi tjetër në botë kontestojnë venlemin e një kreshniku të tyre si të tonit?
SKËNDËRBEU KA LINDUR NË MAT
Qëposa shkela në Burrel në korrik 1929, hetova për venlemin e Skëndërbeut; hetimet i vazhdova dhe më pas, e po paraqes këto thasha të vjetra, që janë lakonike e të cokta:
1- Kanë thënë gjet mas gjeti se Skandërbegu ka le në Shqefën të Prellës. Në Shqefën gjinden do pesëmëdhetë shtëpe, çi quhen Kastriot e rrjedhin prej fisit të Skandërbegut e nga ky shkak këto shtëpe kanë zakon çi cilitdo meku çi të vejë e t’i therrin nonji berr, nuk i venë kurrë kryet e berrit përpara në sofër, po kryet i man i zoti i shtëpesë. Kastriotët kanë qanë nji kabile me Skandërbenë, duen me thanë.
2- Na kanë thanë ata pleçt’ e vjetër se Skandërbegu ishte i dalë prej Muzhake.
3- Thojshin të vjetrit se Skandërbegu nuk ka le as në Shqefën as në Muzhakë, po në Gjur të Bardhë. Në Gjur të Bardhë gjëndet Qyteza e Skandërbegut.
Duke u bazuar mbi këto gojëdhëna, e quaj me vënd që të çfaq edhe unë mendimin tim. Kështu gjej rastin të marr pjesë përvujtisht edhe në gjurmimet historike mbi vëndlindjen e Skëndërbeut, se të dhënat folkloristike e studimi i bërë mbi to janë dokumentacione të vlefshme:
a- Për Muzhakën si vëndlindje të Skëndërbeut s’kam hetuar gjë gjer më sot, se më është dukur si tezë që nuk vlen vëmëndje të madhe.
b- Dikush më ka thënë atëhere se Skëndërbeu rrjedh prej Dukagjinit të Prellës e këtë thashë të tij po e quaj si varjant të asaj “Skandërbegu ka le në Shqefën të Prellës”.
c- Kallëzonjësit kanë qënë fshatarë matjanë, por emrat e tyre më mungojnë se kallëzimin si më lart ma kanë bërë që para gushtit 1934.
Të falem, Matje, vënd i Skëndërbeut, i atij Trimi që i dha Shqipërisë nder e lavdi ndër shekuj e stërnipërve të tij, rrugën e mbarë u rrëfeu. Je e lume, se Ai të ka dashur shumë e të ka bekuar; u bë dhe nuni yt e të pagëzoi e ta vuri emrin Matje, emër të bukur e kuptimplotë, se ti, si ka thënë vetë Ai me gojën e tij “mat e peshon mirë para se të vendosësh e me maturinë tënde këshilla urtie i ke dhënë. Je e lume, se dhe ti i ke qëndruar besnike e ke qënë krahu i djathtë i tij në luftë.
Male madhështore të rrethojnë e lumi yt vrapëtor ndrin e kaltëron së largu. Kepa e shkrepa, pllaja, pyje e thelliradhe arnajtë vegjël ka toka jote. Kullat e tua të forta, me sheshena e fëngjita, të japin bukuri të madhe, ashtu si janë të shpërndara qafë-më-qafë e kodër-më-kodër.
Hyra dhe unë brënda në to si mik e u shtrova në krye të vatrës; piva kafenë e fortë e hëngra buk’e kripë. Vajta dhe në Shqefën, në kasollet e atij fisi, i cili njifet me emër të math, me emrin Kastriot, e në ato kohë e pritte Kreshnikun si gjind të vetë të shtrënjtë dhe i shtronte përpara në sofër kokën e berrit të pjekur, nder ky, të cilin nuk ja bënin tjetërkuji as ai i pari i fisit as pasardhësit e tij gjer në ditët tona dhe i bënte nderime të veçanta.
– A mund të jetë Shqefni i Prellës venlemi i Skëndërbeut? -Të shohim.
Gjatë verës së vitit 1934, që shkova përsëri në Mat, rashë më disa gjurma, prej të cilave mund të zbulohet diçka. Veç gojëdhënave popullore edhe emrit “Kastriot” të fisit në Shqefën gjeta dhe dy shënja materiale, që janë “Burgjet e Hutrës” e mbeturinat e gërmadhave të “Kullës së tendës së Skëndërbeut” e kam pra ku bazohem. Dhe po çfaq mendimin tim. Së pari, Shqefni i Prellës gjëndet në një pllajë të një bjeshke, që është zgjatim i vargmalit Skandërbeg. Toka kudo përbëhet prej guri kalqeror dhe është krejt i thatë. Përrenj të thellë tejekëtej po e veçojnë e po e ngushtojnë shum’e më shumë fushoren, ku sot ndodhet fshati. Si në pllajë, ashtu edhe në bjeshkë nuk lëshon hie ndonjë pemë dhe madje nuk shihet gjëkundi as shënjë kaprunee pleqtë thonë se ky vend kështu ka qënë, i zveshur që par’e më parë, mbasi e ka nëmur Skëndërbeu. Dhe ujë për të pirë gjëndet vetëm në gërrotët e përrenjve.
Ky vend, lart e poshtë, para 500 vjetëve e më lashti akoma, ka qënë krejt ndryshe. Pylli, që është faktor i qënësishëm i begatisë së tokës, e pra i mirëqënies së njeriut, e mbulonte krejt bjeshkën e pllajën, e me lymin e tij ushqente barin e kullotave e bisqet e lisave dhe begatonte tokën, që punonin bujqët e Skëndërbeut. Mund të bazohemi edhe në legjendën e Hutrës, ku përmëndet ligjata, ajo sëmundje bagëtish, e cila zhvillohet në ujrat e ndënjura.
Por s’munt të themi dot se Gjon Kastrioti këtu ka pasur banesë princërore për familjen e tij, ku ka lindur djali i tij, më i vogëli. Përkundrazi, duke marrë parasysh faktin se Shqefni është një vend i mënjanuar e s’e zë rrugë kalimi me rëndësi nga Kruja, nga fusha e Tiranës e nga Dibra, bindemi se Ai s’mund të qëndronte familisht këtu; po dhe sikur të themi se e mbante familjen të fshehur nga frika e turqëve, prapë s’na mbushet mëndja, se këtu s’ka patur as ndonjë fortesë për mbrojtje.
Në Shqefën gjëndet një ledh gërmadhash, ku, si thonë fshatarët, ka qënë Kulla e Skëndërbeut, që i shërbente këtij, kur vinte për të parë pronat e për të mbledhur të ardhurat, ose kur kalonte me ushtëri. I pashë ato me kujdes e s’mu mbush mëndja që në vendin e tyre të ketë qënë ndonjë banesë princore.
Shënja të tjera, vërtet konkrete gjinden pak më poshtë dhe janë burgjet e Hutrës, që përfshijnë dhe disa gërmadha pranë tyre. Për Burgje të Hutrës sot tregohet një vrimë, e ndërtuar brënda në tokë, si punë guve, e fshatarët thonë se në të Hutra mbante bulmetrat.
Duke u mbështetur pra mbi gjithë këto, na besojmë me siguri se Gjon Kastrioti nuk do të ketë patur këtu në Shqefën banesë të mirë, ku të mbante familjen e ku të jetë lindur i biri. Ai q’i zbardhi faqen kombit tonë me siguri do të ketë patur ndonjë kullë të rëndomtë. Ç’ka thotë gojëdhana popullore duket se është trilluar nga fakti që ky katund ka qënë pron’e Skëndërbeut e sidomos për arësye të emrit, që ka patur fisi Kastriot i Shqefnit. Shqefni sot është një katund e ndër banorët e tij përmbledh edhe Kastriotët. Fisi i këtyreve, në gusht të vitit 1934, kur vajta unë atje, përbëhej prej 15 familjesh, që banonin në një lagje, si më vehte. Shkova apostafat për të parë këta njerëz, po që në fillim pata përshtypje të keqe, kur së largu pashë shtëpitë e tokat e tyre. Pasi ato dukeshin si kacoqee gjanin më fort me kasolle bagëtish, sesa me banesa njerëzish: dhe tokat e tyre gurishte, të thata e të zhveshura, më bënë të pyes vehten se ku rrojnë e si shkojnë këta njerëz.
Nuk qëndrova me kaqë në hetimet e mija. Kur u ktheva nga Shqefni, rashë në bisedim, atë ditë dhe më pas, me disa matjanë të sajueshëm e mora tekstualisht të këtilla përgjigje prej tyre:
-Me xhithë çë pleçt’ e vjetër thojshin se janë fis me Skandërbegun, ne nuk e besojmë, se ata i ka lanë Ora m’udhë e s’janë kurxha as për pushkë as për fjalë.
-I kishin vjedhë ene, xhanë e xhallë, se kanë pas qanë barij të ti ene pranaj kurrë s’un u shkojnë mbarë as dhetë as delet as loëpët.
Dhe Ali Zejneli, nga Urxalla e Macukllit, flet keq e me indinjatë për ta.
-“Ata shpërthumtit e Shqefnit q’i mëshefën grunin Skandërbegjut?”.
“Njerëzit e parë të fisit Kastriot do të kenë qënë bujqër e më fort barinj të Skëndërbeut, n’atë kohë, dhe si njerëz të shërbimit kanë trashëguar edhe emrin e tij Kastriot.
Pastaj sikur nuk shkon që të afërtit e një princi, i cili madje e shkoi jetën në luftra, të jenë bujqër të tij.
GJURI I BARDHË
Nga të katër katundet e Matit, që haen për venlemin e Skëndërbeut, Gjuri i Bardhë, simbas legjendavet e besimit popullor, ka prioritet. Këtë tezë e forcon dhe historia nga ana e saj.
Ky katund gjëndet në një pozitë topografike t’atillë, që zotëron rrugën, e cila, duke ardhur nga fusha e Krujës dhe e Tiranës, hyn në malësi të Matit; është mu në shteg të qafës së njëemërtë (Qafa e Gjurit të Bardhë), që formohet atje ku ulet mali i Gujës e fillon të ngrihet ai i Dërdhanës. Këta male janë vargënim i atyreve të Krujës. Gjon Kastrioti e ka patur qendër me rëndësi dhe e ka pasë forcuar me kështjellë, brënda së cilës kishte ndërtuar edhe banbesën e tij princore, ku shkonte familisht e banonte kohë mbas kohe, sidomos në verë. Për rëndësinë e Gjurit të Bardhë, s’ka dyshim, se këtë gjë veç që e thotë historia, e dëshmojnë edhe gërmadhat e shumta që quhen Qyteza ose Kalaja e Skëndërbeut. Kalaja sigurisht do të ketë qënë e vjetër, po Gjon Kastrioti dhe Skëndërbeu vetë e kanë pasur rindërtuar, zgjeruar e forcuar.
“Pozita strategjike, siç e përshkruam më lart, shtrimënia e gërmadhave, afërija me kryeqytetin, Krujën, e me detin dhe klima e mirë e Gjurit të Bardhë; të gjitha këto janë fakte me rëndësi, që i mungojnë Shqefnit, Dukagjinit e Muzhakës dhe kështu i japin prevalencë atij, duke forcuar në këtë mënyrë atë që thotë gojëdhëna popullore se Skëndërbegu nuk ka le as në Shqefën as në Muzhakë, por në Gjur të Bardhë. Gjurbardhasit, të bindur se në katundin e tyre ka lindur Ai, mbahen krenarë.
Mendimi i përgjithshëm i matjanëvet që dritën e parë e ka parë në Gjur të Bardhë, ka qënë aqë i fortë, sa që disa prej tyre, në të kaluarën, duke marrë parasysh, rrethanat e vështira të Gjon Kastriotit e fuqinë dhe egërsinë e turqëve mizorë, kanë besuar se Ai ka lindur jo në një pallat, po në një shpellë të malit, diku afër Gjurit të Bardhë. I ati i tij, simbas tyre, para se të nisej për në luftë, e futi të shoqen me gjithë fëmijë në atë shpellë, nga frika e invadorëvet barbarë. Turqit u këllisnin tmerrin popullsive që pushtonin me mizoritë e tyre të pa shëmbëllta, kudo që shkelnin; përdhunonin madje dhe vatrat familjare të tyre.
Këtë legjendë të çuditëshme unë e kam dëgjuar në Mamuras, më 11 tetor 1959, nga Rustem Pepa, i cili rrjedh nga Gjoçaj i Selitës të Matit por është i shpërngulur këtu pas çlirimit. Dhe më tërheq fort vërejtjen se si është ruajtur kjo në Gjoçaj, në këtë katund, që është shumë larg nga Gjuri i Bardhë, skaj më skaj me të, ndërsa Shqefni, Muzhaka e Dukagjini janë afër. Fjalët tekstuale të Rustem Pepës po i parashtroj këtu:
– Skandërbegju, mas së thanmes të pleçve të hershëm, ka le në nja shpellë të Gjurit Bardhë, ku ka qanë futë e ama prej frikët të Turçve. I ati i Skandërbegjut m’at kohë luftonte kundër turçvet, çë kishin arth me zaptue Shqipnenë me ushtre të madhe.
SKËNDËRBEU KA LINDUR NË DIBËR
Dibra si kemi thënë më lart, jep zë se Skëndërbeu ka lindur në tokën e saj, në Kastriot dhe ka se ku mbahet: Kastrioti, i cili gjëndet nga veri perëndimi i Peshkopisë, përmban shumë monumente materiale, që kanë lidhje me Kreshnikun e janë thurrur me legjenda të bukura; dhe emrin e tij medje e ka marrë nga mbiemri i Atij. Unë vajta në këtë katund historik – ku me të vërtetë mund të jetë përkundur së pari djepi i Atij — hetova mjaft dhe gjithëçka munda të gjej po e parashtroj këtu, së bashku me vrojtimet e mija. Ishte dita 29 korrik 1954: Në mbrëmje, tre fshatarë kastriotas, të zgjedhur nga këshilli, më thanë tekstualisht këto për Kastriotin:
Kastrioti ka qanë xhytet i math prej 8000 shpajsh ….. Kastriotasit, mbas vdekjes së Skandërbegjut kanë ikë n’Itali e ne jemi t’ardhun dikush prej Leshi, dikush prej Toskëneje.
Pastaj ata më folën për Kodrën e Gështenjës, Kodrën e Madhe e për kopshtin e Gjonit, që gjëndet afër katundit, përtej përrojt të Kastriotit.
Të nesërmen, më 30 korrik 1954, u nisa me njërin nga ata, i cili më tha rrugës:
– Ja kopshti i Gjonit, për të cilin të folëm mbrëmë, duke më treguar një rrëpinë përtej përrojt.
Dhe e vura re mirë kopshtin. Ky është një copë kërre e ngushtë dhe shum’e pjerrët dhe nuk ta mbush mendjen gjëkundi që të ketë qënë ndonjë kopësht me rëndësi, dhe aqë më fort kopësht i një princi.
Gjon Kastrioti ka pasë ene shtëpé këtu, po s’i din kush trojet.
Kuptohet se kallëzonjësi nuk e beson që kopshti të ketë qënë i Gjon Kastriotit. Prej Kopshtit të Gjonit u ngjitëm pak më lart e qëndruam në një tepe të vogël.
– Këtu i thonë bunar i Kodrës Kështejës. Kala këtu s’ka pasë. Kalaja ka qanë në majë Sohodoll e në Bëllisje. Pranë bunarit á nji gropë, ç’ë ka çelë Murat Kaloshi me italianët e ka çitë pare alltani.
Ndër shënjat e këtushme ka rëndësi gropa që ka hapur Murat Kaloshi së bashku me ata të huajtë, të cilët erdhën apastafat nga Italia për të bërë gërmime këtu. E thuhet për ta se gjetën miaft pare flori e sende të tjera të vlefshëme. Simbas këtyreve, ajo godina, së cilës i duken themelet, sigurisht ka qënë shtëpia e pasanikut kastriotas, që iku në Itali, si duket pas vdekjes së Skëndërbeut.
Pak më lart Kodrës së Kështejës, nga verilindja, gjëndet një vënd tjetër më i madh e më i ngritur. Quhet “Kodër e Madhe”, forma e lugut me konkavitetin e saj i ngjan konveksitetit të kodrës dhe ka bërë shumë njerëz të besojnë se e ka gërmuar Skëndërbeu e me dheun e tij ka sajuar Kodrën për të mëshehur hazinenë e tij brënda saj. Këtë mith e beson deri diku edhe shoqëruësi im, i cili ma përshkroi kështu:
Ka ana e epër, á nja gjur, i vu me dorë, e tregon se a shenja e derës, ku duhet me hapë tokën, për me gjetë paret e mshehme, ç’i kanë vuë në kohë të luftave të Skandërbegjut.
Këtu ka le Skandërbegju dhe ky katun e ka emnin prej fisit të tij, prej Kastriotit.
I erdhëm rrotull kodrës dhe unë vura re mirë anët e saj të shkarrëzime e të zhveshura dhe konstatova se natyra e tokës është prej argjili të fortë, të përzier e të ngjeshur me gurë të vegjël, kështu që i reziston rrebeshit të ujrave që vjen prej shiut, breshërit e borës, po nuk i thashë gjë fshatarit të vjetër, që të mos trazoja besimin e tij ndaj veprave dhe mrekullive të Skëndërbeut.
Pastaj unë hodha sytë rrethepërqark, duke pyetur shokun për çka shihja, dhe ai m’u përgjegj fjalë për fjalë:
Nga lindja e Kodrës a Kisha e Kastriotit e duken themelet e saj e ka shumë vorre, çi janë ka dy metra të gjatë.
Të tjerë njerëz nga Kastrioti dhe nga fshatrat rrotull, më konseguentë ndaj besimeve të vjetra, thonë se Skëndërbeu dhe jo tjetërkush ka mëshehur një hazine të madhe përbrënda Kodrës dhe e ka nomatisur që të mos mundet ta prekë kush: madje ka pas’ lënë dhe një gjarpër të përbindshëm për të ruajtur atë. Më 2 gusht 1957, duke udhëtuar prej Zall-Dardhe për në Fush-Aliaj, pa hyrë në këtë fshat, takova një plak të vjetër, i cili më tha:
– Kur pete ujë bolla, çi ruëte hazinenë, kryet i kishte në Drin e bishtin ke Kodra e Madhe e Kastriotit.
Sidoqoftë Kastrioti në kohë të tij ka qënë një qendër me rëndësi të madhe dhe një vënd strategjik shum i fortë, mbasi mbrohej jo vetëm prej fortifikatash po dhe prej malit Korab nga lart e prej lumit Drin nga poshtë. Studimi pra i monumenteve të tij ka rëndësi të madhe për historinë e Fatosit tonë; nga ana tjetër forcon dhe pretendimin e Dibranëve se ka qënë venlemi i këtij.
SKANDËRBEGJU KA LINDUR NË KRUJË
Shumë veta në Krujë brënda e në malësi të saj pretendojnë se Skënderbeu ka lindur brënda në Krujë, ku tregohet edhe vëndi i shtëpivet të prindërve të tij. Bazohen në faktin se Kruja ka qënë kryeqytet i tij e i prindërve…. E pra dhe vëndi i banimit.
Po megjithëkëtë thashat e vjetra popullore të Krujës, nga çka dij unë, heshtin mbi këtë pikë. Gjithashtu dhe fshatarët e malësisë së Krujës, përkundër matjanëve e dibranëve, nuk ngulin këmbë se Ai ka lindur në Krujë.
Turqia këtu në Krujë, për arësye që kuptohen, ka lojtur një propagandë të keqe reaksionare. Pashallarët dënonin, dëbonin, internonin e madje vrisnin këdo që guxonte të zirte fill edhe emrin e tij. Dhe kujtimi i këtyre masave të mbrapshta e barbare mbahet mënt akoma.
SKËNDËRBEU KA LINDUR NË STAMBOLL
Por, pavarësisht nga të gjitha këto, Ali Zejneli, na çudit fort. Beson se Kreshniku ka lindur në Stamboll dhe, kur qëlloi më 22 gusht të vitit 1929 dhe i vajta unë në shtëpi, kërkonte të ma mbushte mëndjen me këto fjalë, që po i riprodhoj këtu tekstualisht:
Skandërbegju ka qanë nip i Mretit te Stamolles se e ka bao e motra e Mretit, e si u rret e u ba burr i fortë, i lypi Mretit mretllëk. Mreti i Stamolles nuk i dha mretllëk ene Skandërbegju erth teposhtë e ra në Shqypné. M’at’here Mreti i Stamollës i u lëshue me luftë e i ra me top e me pushkë e me potere, çi vloi tok’ e truëll, njersa e çkuli ka gjyteti e Skandërbegju ra në Kruë e zu ven. Mreti i Stamolles mrapa i bediti Lek Dukagjinin po s’un muni me e kapë, se Skandërbegju ka qanë evlia ene e ruete Zoti.
Miku, që gjeta unë në Mat, qysh në 1929, ky fshatar, përfaqëson atë klasë malësorësh, e cila jo vetëm ndjenjat kombëtare e zakonore dhe besimin e thellë ndaj Skëndërbeut i ka pajtuar plotësisht me fenë musulmane, por ka përfunduar në kompromiz dhe me politikën dhe kulturën turke – po me atë ama që i përket perandorisë së herëshme otomane – dhe në këtë kompromiz, ka shtyrë dhe heroin e tij kombëtar të adhuruar dhe ka bërë këtë madje ndërmjetës pajtimi e nyje bashkimi ndërmjet shqiptarëve e Turqisë së kohëvë të lavdishme dhe gjen rast nga ana tjetër, të këndellë e të lartësojë dhe prestigjin e krenarinë e vet kombëtare. Kështu pa dashur derziu e cënon keq shqiptarizmën, por ne duhet t’ja falim fajin se çlironjësin e tij të madh nuk e bën vasal të sundonjësit të huaj. Jo! Përkundrazi po ekzalton faktin se Ai ikën prej Sulltanit të Turqisë, bie në Shqipëri e ngre regjëninë shqipëtare dhe duke u perlyfytur me Mretin e plotfuqishëm të Stamolles, triumfon.
Përgatitur për shtyp nga Ylian Liperi
Dibra si kemi thënë më lart, jep zë se Skëndërbeu ka lindur në tokën e saj, në Kastriot dhe ka se ku mbahet: Kastrioti, i cili gjëndet nga veri perëndimi i Peshkopisë, përmban shumë monumente materiale
Ali Zejneli, na çudit fort. Beson se Kreshniku ka lindur në Stamboll dhe, kur qëlloi më 22 gusht të vitit 1929 dhe i vajta unë në shtëpi, kërkonte të ma mbushte mëndjen me këto fjalë, që po i riprodhoj këtu tekstualisht
Gjatë verës së vitit 1934, që shkova përsëri në Mat, rashë më disa gjurma, prej të cilave mund të zbulohet diçka. Veç gojëdhënave popullore edhe emrit “Kastriot” të fisit në Shqefën gjeta dhe dy shënja material