ALDA BARDHYLI
Jam shumë afër atij që ai të ëndërroj për mua,
Unë nuk fluturoj larg tij e as që ia mbath prej tij
Të fshihem poshtë rrënjëve të pemës. Jam shumë afër….
Wislawa Szymborska polakja me sytë e kaftë plot jetë i shkroi këto vargje teksa përpiqej ti afrohej një burri. Për të, poezia ishte jo vetëm një udhëtim i vetmuar, por dhe udhëtim drejt një bote që shpesh konfigurohej në formën e gjinisë tjetër.
“Jam shumë afër”, është ndoshta një prej poezive të saj më të ndjera, të cilën cdo grua do donte ta shfletonte në ato ditët e tendosura drejt afrimit të dashurisë. Në ato ditë ku mungesa dhe padurimi nuk janë gjë tjetër vecse vargje që flasin. “Jam e kufizuar në trajtat e mia/Unë që isha shtenkë, që isha hardhucë”, thotë ajo në një tjetër varg.
Rudolf Marku duket se e ka takuar shpesh Szymborska-n. Takime të ndodhura herët mes dy poetëve, që duket sikur shkëmbejnë kohët në vargjet e tyre. Komunizmi që Szymborska kishte lënë pas, ishte steha ku I duhet të sillte vargjet Markut pas viteve 1980-të.
Redaksia e gazetës “Drita” ku punoi në sektorin e përkthimit të poezisë dhe përkthimit, vargjet që kërkonin të dilnin përtej aeurolës së soc-realizmit, dhe buzëqeshja e polakes bri vargjeve që përshkronin rrugë librash për të mbërritur tek ai, duket sikur i bënin të paharrueshme ato takime të para. Wislawa Szymborska është zbulim për cdo poet, teksa sheh një grua të shpërndajë veten në dhjetëra copëza fjalësh brënda një poezie.
Szymborska nuk është e vetmja që sillte trullosje të bukur në botën e poetit. Për gati 40 vjet, dhjetëra personazhe të letërsisë botërore do ta grishnin me estetikën e përkryer që mbartin. Në kohën kur Parisi përlotej për ikjen e Paul Celan (vitet 70-të) një poet shqiptar që po i afrohej të 30-tave, jetonte gëzimin e “takimit” me të. “Bashkë me mua, kujto: Qielli i Parisit, ay krokull gjigand I vjeshtës…”, janë vargjet e para të poezisë “Kujtimi i Francës”.
“Retë që shkasin atje tej, retë e mrekullueshme…” është botimi më i ri i botimeve “Mapo”, një antologji e ri e poezisë bashkëkohore botërore me autor poetin Rudolf Marku. Një libër i cili vjen si një ftesë për të besuar se poezia, do vijojë të mbetet pararojë e mendimit, dhe se gjithë filozofia njerëzore mund të lexohet lehtë në dy vargje. Nën redaktimin e Preç Zogaj, i cili e njeh mirë gjuhën e poezisë, kjo antologji është udhëtimi më i bukur që mund të bëni para pak mesnatës, përmes dritës së blertë të abazhurit. Libri duket i vyer dhe për Markun, i cili kërkon ta ndajë me lexuesin historinë e çdo përkthimi.
“Ky libër përfshin poezi të përkthyera gjatë viteve , shumë prej tyre të lexuara në rrethe të ngushtë miqsh, 40 e më tepër vite më parë. Më pas, disa nga këto poezi kanë qarkulluar nëpër fletore për një kohë aq të gjatë, sa duke kaluar dorë më dorë, ndonjë lexues I tyre mund të jetë ngatërruar e t’I ketë marrë si përkthime të vetat!”, shkruan Marku.
Më kohë me zakonin e rikthimit te shkrimi, ai I është rikthyer shpesh vargjeve të përkthyera herët. Në antologji janë përfshirë dhe poezi të ripërkthyera të T S Eliot-it, të E. Pound dhe të W.H…Auden-it, duke mos e konsideruar përkthimin e bërë të këtyre autorëve ca vite të shkuara po prej tij. Për herë të parë vjen në gjuhën shqipe përmes këtij botimi, poema e Ezra Paund-it “Hugh Selwyn Mauberley”, poemë e cila konsiderohet njëra ndër më të rëndësishmet dhe më të bukurat e poezisë botërore të shekullit që kaloi, po kështu dhe poema e francezit J. Laforgue, të ccmuar nga vetë Eliot në kohën e vetë.
Interesante është prania e vargjeve të Safo-s, poezitë e Li PO-së dhe ato të Du Fu-së si dhe poezitë e Sextus Propertius dhe të Efelisë, të Thomas Middleton-it dhe të John Donn-it, për të dëshmuar se moderniteti fillon me poezinë shumë më herët nga kalendarët e shumëkujt.
Apo ashtu siç shprehet dhe Borghes I cili ka ishullin e tij në këtë libër, ”arti duhet të jetë si kjo pasqyrë/ që na shfaq tonën fytyrë”. Ka shumë arsye që të çojnë natyrshëm tek kjo antologji, prej prej të cilave është dhe fakti që ajo na vjen në shqip nga një poet.