Këshilli i Sigurimit i OKB-së javën e kaluar zgjati për një vit mandatin e një force paqeruajtëse të udhëhequr nga BE-ja në Bosnjë dhe Hercegovinë.
Tensionet janë rritur aq shpejt sa votimi unanim i këshillit mund të duket një shembull i mirëpritur i bashkëpunimit midis vendeve perëndimore, Rusisë dhe Kinës.
Mirëpo, kjo është një disfatë për diplomacinë perëndimore dhe një gozhdë tjetër në arkivolin e marrëveshjes së paqes të Dejtonit që i dha fund luftës së Bosnjës 1992-95, konflikti më i dhunshëm i Evropës që nga Lufta e Dytë Botërore.
Kjo tregon se qeverive perëndimore u mungon vullneti politik për mbrojtjen e vlerave të tyre dhe shfaqjen e autoritetit edhe në një pjesë të trazuar të Evropës ku SHBA, BE dhe NATO në përgjithësi kanë mbajtur dorën e sipërme që nga mesi i viteve 1990.
Bosnja dhe Hercegovina nuk është shembulli i vetëm. Në Gjeorgji, Moldavi dhe Ukrainë, tre vende të shpërndara nëpër tokat kufitare të paqëndrueshme midis perëndimit dhe Rusisë, SHBA-të dhe evropianët e kanë të vështirë të formësojnë ngjarjet. Në fakt, këto janë shtete të copëtuara, uniteti i tyre territorial është bërë i pakuptimtë nga rajonet separatiste të mbështetura nga Rusia.
A është Bosnja dhe Hercegovina vendi politika dhe institucionet e së cilit janë ngrirë përgjatë vijave etnike që nga vitet e 90-ta dhe e dënuar që të ndjekë të njëjtën rrugë?
Votimi i Këshillit të Sigurimit është një ogur i keq sepse, në këmbim të pranimit të Rusisë dhe Kinës, fuqitë perëndimore ranë dakord të përjashtonin nga rezoluta e OKB-së çdo referencë për Zyrën e Përfaqësuesit të Lartë me bazë në Sarajevë. Ky detaj i vogël ishte në fakt, një largim domethënës nga pozicioni diplomatik i përhershëm i perëndimit. Është një koncesion për të cilin ata mund të paguajnë një çmim të rëndë.
Zyra e Përfaqësuesit të Lartë ka rëndësi sepse është e ngarkuar me ruajtjen e marrëveshjes së Dejtonit dhe mbrojtjen e unitetit.
Mbajtësi i detyrës zbaton aspektet civile që lidhen me paqën, ndërsa ërfaqësuesit e parë të lartë i kryen detyrat e tyre me vrull, duke shkarkuar rreth 140 zyrtarë boshnjakë, që përfshinin ministra, gjyqtarë e politikanë të zgjedhur që konsideroheshin si kërcënim për Dejtonin.
Nuk mund të mos dëmtojë autoritetin politik të përfaqësuesit të lartë që qeveritë perëndimore të mos ndiejnë më nevojën për të insistuar në një rezolutë jetike të OKB-së. Kjo u sinjalizon serbëve të Bosnjës se perëndimi po humbet interesin për zbatimin rigoroz të zgjidhjes së vitit 1995. Udhëheqësit serbë të Bosnjës, gjithnjë në kërkim për të shkatërruar Dejtonin, duan që zyra e përfaqësuesit të lartë të shfuqizohet. Po njëjtë edhe Rusia.
Christian Schmidt, një ish-ministër i qeverisë gjermane, gjatë muajit gusht mori rolin e përfaqësuesit të lartë, mirëpo as serbët e Bosnjës dhe as Rusia nuk e njohin emërimin e tij.
Në raportin e tij të parë, Schmidt paralajmëroi se Bosnja dhe Hercegovina po përballej me “kërcënimin më të madh ekzistencial të periudhës së pasluftës” dhe se veprimet e fundit të serbëve të Bosnjës ishin “të barasvlershme me shkëputjen pa e shpallur atë”.
Por mbrojtja dikur e fuqishme e Dejtonit nga perëndimi po i jep rrugë rraskapitjes me nacionalizmat grindavec të Bosnjë-Hercegovinës. Diplomatët perëndimorë madje po luajnë me reformat zgjedhore që do të konsolidonin fuqinë e partive politike me bazë etnike.
Dejtoni ishte një vendbanim i paqartë, i dha fund tre viteve të dhunës së tmerrshme dhe mbajti premtimin e pajtimit.
Por, gjithashtu ndihmoi në forcimin e elitave politike lokale që ndajnë plaçkën e pushtetit sipas linjave etnike.
Larg nga qetësimi i tensioneve, bashkëfajësia e perëndimit në politikën e zymtë të ndarjes etnike thjeshtë do të krijojë telashe për të ardhmen.
(Botuar në Financial Times – përkthyer nga Klankosova.tv)